Ρεπορτάζ: Χρήστος Μαζάνης
Κάμερα: Νίκος Χριστοφάκης – Γιώργος Δαγαλάκης
Παραγωγή: Zougla.gr WebTV 2023
Ήταν Aύγουστος του 2014 όταν άρχισε να γίνεται ευρέως γνωστό στο κοινό πως στην περιοχή της Αμφίπολης η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη βρισκόταν μπροστά σε μια παγκόσμια ανακάλυψη η οποία αναδείκνυε τον ελληνικό πολιτισμό.
Η προβολή των Σφιγγών στην είσοδο του τύμβου Καστά, αργότερα το ψηφιδωτό, οι Καρυάτιδες, το μάρμαρο Θάσου αλλά και τα σύμβολα προκάλεσαν φρενίτιδα σε ιστορικούς, ερευνητές αλλά και στην παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα η οποία περίμενε με ανυπομονησία για το τι άλλο θα μπορούσε να βρεθεί εκεί αλλά και για ποιον φτιάχτηκε τελικά όλο αυτό το επιβλητικό ταφικό μνημείο. Το 2015 έγιναν οι πρώτες ανακοινώσεις από την ομάδα της αρχαιολόγου ενώ μέχρι και σήμερα, 9 χρόνια μετά ο επιστημονικός διάλογος συνεχίζεται.
Τον Απρίλιο του 2023 αποφασίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού πως το ταφικό μνημείο του τύμβου Καστά είναι επισκέψιμο μόνο για συγκεκριμένες ομάδες κοινού. Κανονικά επισκέψιμο για όλο το κοινό θα είναι το 2027. Η κάμερα της «Ζούγκλας» ταξίδεψε στην Αμφίπολη προκειμένου να καταγράψει από κοντά το εσωτερικό του μνημείου. Εκεί, τη δημοσιογραφική αποστολή υποδέχθηκε η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών Δήμητρα Μαλαμίδου. Πρώτη μας στάση το μουσείο της Αμφίπολης και στη συνέχεια ο τύμβος Καστά.
Για την ιστορία οι πρώτες ανασκαφές του λόφου Καστά έγιναν το 1964 από τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη οπότε αποκαλύφθηκε η περίμετρος του τύμβου. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μετά το 1971, αλλά επικεντρώθηκαν στην κορυφή του λόφου.
Το 2012 ανασκάφηκε ο περίβολος του τύμβου Καστά και βρέθηκε να έχει μήκος 497 μέτρων και ύψος 3 μέτρων, κατασκευασμένος από 2.500 περίπου κυβικά μέτρα μαρμάρου από τη Θάσο. Υπεύθυνη της ανασκαφής ήταν η διευθύντριά της ΚΗ’ Εφορείας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Κατερίνα Περιστέρη.
Τον Αύγουστο του 2014 η ανασκαφή αποκάλυψε την είσοδο του τύμβου, όπου βρέθηκε θύρα πάνω από την οποία υπάρχουν δύο μαρμάρινες σφίγγες από τις οποίες λείπουν τα κεφάλια και τα φτερά. Κατά τη συνέχεια των ανασκαφών, στο εσωτερικό του τύμβου, πάνω σε πεσσούς, βρέθηκαν σκαλισμένες δύο Καρυάτιδες. Ήδη και από το εξωτερικό του μνημείου, αλλά και στις σφίγγες, στις Καρυάτιδες και στο μικρό τμήμα του μνημείου που αποκαλύφθηκε, υπήρχαν ίχνη χρωμάτων που διακοσμούσαν την κατασκευή και τα γλυπτά του.
Τον Οκτώβριο του 2014 βρέθηκε επιδαπέδιο ψηφιδωτό στον δεύτερο θάλαμο με θέμα την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Το θέμα είναι γνωστό από την ελληνική μυθολογία και έχει αναπαρασταθεί σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις σε μακεδονικό τάφο.
Κατά τις εργασίες σταδιακής αφαίρεσης των χωμάτων στον τρίτο θάλαμο του τάφου, τον Οκτώβριο του 2014, βρέθηκε μαζί με υπολείμματα των φτερών το κεφάλι της ανατολικής σφίγγας της εισόδου ύψους 60 εκατοστών και το οποίο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης, από το καλοκαίρι του 2019. Το δάπεδο διαπιστώθηκε ότι έχει ρόλο σφράγισης με πώρινους λίθους. Κάτω από τους λίθους, βρέθηκε τεχνητό όρυγμα στο φυσικό έδαφος (σχιστολιθικής φύσης) με επιφάνεια 4 επί 2,10μ. Σε βάθος 1.60 μ. στο όρυγμα ανακαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος και οστά τα οποία ήταν μέσα και γύρω από τον τάφο.
Αναλύσεις των σκελετικών καταλοίπων έδειξαν ότι στον τάφο ήταν θαμμένα πέντε άτομα: μια γυναίκα ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών, δυο άντρες μεταξύ 35 και 45 ετών, με ενδείξεις ότι τομές που βρέθηκαν στον σκελετό του νεότερου από τους δύο πιθανόν προκάλεσαν τον θάνατό του, ένα μωρό (νεογνό) και τα οστά ενός άνδρα το σώμα του οποίου είχε αποτεφρωθεί. Στον τρίτο θάλαμο υπάρχουν αχνοί χρωματισμοί και ενδείξεις από ανθρώπινες απεικονίσεις (ανδρική και γυναικεία μορφή, καθώς και φτερωτές μορφές) στα επιστύλιά του και γενικότερα βρέθηκε διακόσμηση στα μέλη του θριγκού: ρόδακες κάτω από τις μαρμάρινες δοκούς της οροφής, ιωνικό κυμάτιο, στο πάνω μέρος του επιστυλίου.
Μετά την μελέτη των ευρημάτων η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη ανέφερε ότι βρέθηκαν επιγραφές στον περίβολο του μνημείου που ανέφεραν «Παρέλαβον Ηφαιστίωνος» όπου μαζί με το μονόγραμμα του Αντίγονου του Μονόφθαλμου που βρέθηκε, θεωρεί ότι το μνημείο ήταν αφιερωμένο στον Ηφαιστίωνα.
Η κατασκευή του τάφου χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα. Όσον αφορά στον Λέoντα της Αμφίπολης από τις ανασκαφικές έρευνες αποδείχθηκε ότι η αρχική του θέση ήταν στην κορυφή του λόφου Καστά.
Έως και σήμερα η άποψη πολλών αρχαιολόγων είναι πως το μνημείο κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Δεινοκράτη, κατά παραγγελία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον στρατηγό Ηφαιστίωνα.
