«Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος βρέθηκε για δύο χρόνια στη Βαϊμάρη, την κοιτίδα του Μπάουχαους / Bauhaus, τη δεκαετία του ’20, οπότε ήρθε σε άμεση επαφή με τις αρχές της. Το Ωδείο Αθηνών ήταν το έργο της ζωής του. Δύο κυρίως είναι τα ενδιαφέροντα στοιχεία του. Το πρώτο είναι το σχεδιαστικό και το δεύτερο είναι το όραμα που είχε: η ιδέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού ως όχημα για την καλυτέρευση της κοινωνίας. Ένα όραμα βασισμένο στις ιδέες του Μπάουχαους / Bauhaus», λέει ο Λουκάς Μπαρτατίλας, επιμελητής της νέας -μόνιμης πλέον- Έκθεσης στο Ωδείο Αθηνών «Από το κτήριο στην κοινότητα: Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος και το Bauhaus», στη συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
«Το Μπάουχαους / Bauhaus είναι ένας ευρύτερος τρόπος σκέψης και δημιουργίας και είναι σήμερα επίκαιρο ως αφορμή για να σκεφτεί κανείς τις αρχές του και τους λόγους που οδήγησαν στην δημιουργία του. Το θέμα δεν είναι η αντιγραφή του, αλλά το πώς βρίσκεις λύσεις που να ανταποκρίνονται στην κάθε εποχή», προσθέτει ο επιμελητής της Έκθεσης, την οποία συνδιοργανώνει -στο πλαίσιο του εορτασμού των 70 χρόνων του- το Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας με τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη και το Ωδείο Αθηνών με αφορμή την ανακαίνιση του τελευταίου.
Τα εγκαίνια θα γίνουν τη Δευτέρα 21 Μαρτίου 2022, θα είναι επισκέψιμη από τις 22 Μαρτίου, Δευτέρα-Σάββατο, από τις 10.00 π.μ. έως τις 10.00 μ.μ, και παρουσιάζει την ιστορία του κτιρίου, την ζωή του αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλου, την περίοδο κατά την οποία σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε, ενώ χάρη στους «χάρτες με ενδιαφέροντα σημεία του κτιρίου ο επισκέπτης να μπορεί -με αφορμή την έκθεση- να περιηγηθεί και να το γνωρίσει περισσότερο ως κτίριο-μέσον για την δημιουργία μιας κοινότητας στην οποία δημιουργοί και επισκέπτες μοιράζονται την εν γένει καλλιτεχνική παραγωγή», καταλήγει ο Λ. Μπαρτατίλας.
Κύριε Μπαρτατίλα, τι ακριβώς είναι το Μπάουχαους;
Είναι μια Σχολή με πολλές προεκτάσεις. Είναι ένας ευρύτερος τρόπος σκέψης και δημιουργίας, ασχολείται με όλο το φάσμα του σχεδιασμού με απώτερο στόχο την αρχιτεκτονική. Γεννήθηκε στη Γερμανία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο με σκοπό αφενός να συνδυάσει τις δυνατότητες που προσέφερε η βιομηχανική επανάσταση, όπως η μαζική παραγωγή και αφετέρου να παραγάγει καθημερινά αντικείμενα προσιτά για τον πολύ κόσμο τα οποία να έχουν μια αισθητική, καλλιτεχνική αξία.
Στην Ελλάδα πότε ήρθε το Μπάουχάους;
Κυρίως μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Οι περισσότεροι δάσκαλοι του Μπάουχαους είχαν εγκαταλείψει την ναζιστική Γερμανία, μεταναστεύοντας ιδίως στις ΗΠΑ όπου συνέχισαν να δημιουργούν. Έτσι εξαπλώθηκε η φήμη τους σε όλον τον κόσμο και φυσικά έφτασε και στην Ελλάδα.
Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος πώς ήρθε σε επαφή με το Μπάουχαους;
Ο Δεσποτόπουλος είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση διότι βρέθηκε για δύο χρόνια στη Βαϊμάρη, την κοιτίδα του Μπάουχαους / Bauhaus, τη δεκαετία του ΄20, την εποχή δηλαδή που δημιουργήθηκε και ακόμα λειτουργούσε η Σχολή, οπότε ήρθε σε άμεση επαφή μαζί της, με τις αρχές και τους ανθρώπους της. Τα υπόλοιπα χρόνια που σπούδαζε αρχιτεκτονική στη Γερμανία παρακολουθούσε τακτικά την εξέλιξή του και τις σχετικές συζητήσεις. Το 1930 ήρθε στην Ελλάδα και συμμετείχε στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Βενιζέλου, με το οποίο ξεκίνησαν μεγάλα έργα, όπως της ανέγερσης 3000 σχολικών κτιρίων, με την λογική του Μπάουχαους πάνω κάτω και ταυτόχρονα ανεγέρθηκαν και νοσοκομεία όπως το Σωτηρία στην Αθήνα. Είναι η εποχή μετά την Μικρασιατική καταστροφή κατά την οποία η Ελλάδα είχε ανάγκη από τέτοια κτίρια. Το όφελος της λογικής Μπάουχαους / Bauhaus ήταν ότι μπορούσαν να κατασκευασθούν γρήγορα, να είναι καλά και να μην έχουν μεγάλο κόστος.
Το Ωδείο Αθηνών είναι το αποκορύφωμα του έργου του Δεσποτόπουλου;
Ναι, θα έλεγα πως ήταν το έργο της ζωής του. Το σχεδίασε το 1959 καταρχάς ως μέρος μας ευρύτερης μελέτης για το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας, το οποίο ήταν ένα πιο φιλόδοξο σχέδιο και περιλάμβανε και άλλα κτίρια εκτός από το Ωδείο, όπως θέατρο, Μουσείο, Λυρική Σκηνή. Λόγω των αντιδράσεων δεν κατασκευάστηκε ποτέ συνολικά. Μόνο το Ωδείο ξεκίνησε να κατασκευάζεται, πολύ αργότερα όμως, το 1968, αλλά οι εργασίες σταμάτησαν το 1975 και έτσι το κτίριο παρέμεινε ημιτελές. Ολοκληρώθηκε μόλις πρόσφατα, το 2016, από το ίδρυμα Νέον και χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εκθέσεων και εκδηλώσεων.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό;
Δύο κυρίως είναι τα ενδιαφέροντα στοιχεία του κτηρίου. Το πρώτο είναι το σχεδιαστικό με βάση τις αρχές του μοντέρνου κινήματος αλλά ταυτόχρονα, και με επιρροές από την κλασσική αρχιτεκτονική, όπως η μεγάλη στοά και η σειρά με τις κολόνες. Από έξω φαίνεται σαν ένα μακρόστενο, παραλληλόγραμμο κουτί -ας το πούμε έτσι σχηματικά-, αλλά εσωτερικά είναι τελείως διαφορετικό. Έχει τα αίθρια και τα ανοίγματα στην οροφή, τους μεγάλους χώρους στο υπόγειο, τα οποία δημιουργούν μια τελείως διαφορετική εντύπωση από την αναμενόμενη.
Και το δεύτερο;
Είναι το όραμα που είχε ο Δεσποτόπουλος: η ιδέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού ως όχημα για την καλυτέρευση της κοινωνίας. Υπάρχουν oι ειδικοί χώροι εκμάθησης των οργάνων μουσικής ή του μπαλέτου, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και πολλοί κοινοί χώροι, οι οποίοι ενισχύουν τη συνάντηση και την αλληλεπίδραση των σπουδαστών του Ωδείου ώστε να δημιουργήσουν μια καλλιτεχνική κοινότητα. Ταυτόχρονα υπάρχουν και οι μεγάλοι χώροι εκδηλώσεων ώστε το κοινό να έρθει για να παρακολουθήσει οτιδήποτε καλλιτεχνικό παράγεται, καθιστώντας το έτσι κέντρο πολιτισμού για την Αθήνα. Ο συνδυασμός αυτών των δύο στοιχείων το καθιστά σημαντικό. Ήταν ένα όραμα δηλαδή βασισμένο στις ιδέες του Μπάουχαους / Bauhaus.
Τι περιλαμβάνει η Έκθεση;
Η Έκθεση είχε διοργανωθεί το 2019 για την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση του Μπάουχαους / Bauhaus. Και τώρα, η νέα, με αφορμή την ανακαίνιση του κτιρίου θα αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα στον 1ο όροφο του Ωδείου. Ένα τμήμα της παρουσιάζει μια συνοπτική βιογραφία του Δεσποτόπουλου, του ανθρώπου που σχεδίασε το κτίριο, το δεύτερο περιγράφει την ιστορία του Ωδείου όπως το σχεδίασε ο ίδιος και παρουσιάζονται επίσης, φωτογραφίες από την περίοδο του σχεδιασμού και της κατασκευής του. Το τρίτο τμήμα της αφορά το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας ως όλον ώστε να αντιληφθεί ο επισκέπτης το γενικότερο πλαίσιο της δημιουργίας του Ωδείου. Τέλος, στο τέταρτο παρουσιάζουμε κάποιες πληροφορίες της περιόδου που έζησε ο Δεσποτόπουλος, οπότε υπάρχει ένα χρονολόγιο του Μπάουχαους / Bauhaus και της εξέλιξης της Ελλάδας. Υπάρχουν επίσης ηχητικά αποσπάσματα από διαλέξεις του και χάρτες με ενδιαφέροντα σημεία του κτιρίου ώστε ο επισκέπτης να μπορεί -με αφορμή την έκθεση- να περιηγηθεί και να το γνωρίσει περισσότερο ως κτίριο-μέσον για την δημιουργία μιας κοινότητας στην οποία δημιουργοί και επισκέπτες μοιράζονται την εν γένει καλλιτεχνική παραγωγή.
Το Μπάουχαους / Bauhaus είναι σήμερα επίκαιρο;
Είναι όσο και όλα τα μεγάλα κινήματα. Όχι όμως με την έννοια της ακριβούς μεταφοράς του στο παρόν, αλλά ως αφορμή για να σκεφτεί κανείς τις αρχές του και τους λόγους που οδήγησαν στην δημιουργία του. Το θέμα δεν είναι η αντιγραφή του, αλλά το πώς ανταποκρίνεσαι, πώς προσαρμόζεσαι στις καινούργιες συνθήκες, στις προκλήσεις που εμφανίζονται κάθε φορά, πώς βρίσκεις λύσεις που να ανταποκρίνονται στην κάθε εποχή. Το μήνυμά του είναι επίκαιρο, όλα τα άλλα αλλάζουν.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
