Νικόλας Σμυρνάκης: «Η αλήθεια που δεν αγαπήσαμε»

Συνέντευξη του Νικόλα Σμυρνάκη στην Κορίνα Ντούβλη

Όσο κι αν αλλάξουν οι καιροί, τα πρότυπα έχουν πάντα μια δικαιολογία (ανθρώπινη) να μένουν και να εξουσιάζουν τη νοοτροπία και την ψυχοσύνθεσή μας. Είναι τόσο αντιφατικό το σύστημα αξιών μας: Από τη μια γνωρίζουμε τα «πρέπει» και τα ιδανικά μιας προηγμένης ηθικά και ψυχολογικά κοινωνίας, από την άλλη οι πράξεις πάντα εν τέλει  καταφέρνουν να ανατρέπουν τις εξιδανικευμένες ανθρωπιστικές θεωρίες μας και να κρίνουν, να επικρίνουν, να δικάζουν και να καταδικάζουν ΣΥΝ-ανθρώπους μας. Με αφορμή το φαινόμενο της ψευδαίσθησης ότι οι άνθρωποι αλλάζουν, ότι οι γυναίκες γίνονται αποδεκτές ως αξιοπρεπείς και σεβαστές οντότητες, ότι κανείς δεν είναι στο απυρόβλητο, ότι όλοι έχουμε αδυναμίες, όλοι έχουμε φωνή και όλα τα ωραία και καλά που πρέπει να έχει αυτός ο κόσμος για να είναι όντως καλός και ωραίος, συναντήσαμε με τον Νικόλα Σμυρνάκη, ο οποίος δεν κάνει μαθήματα ηθικολογίας, αλλά μας λέει μια Αλήθεια με την οποία δεν καταφέραμε να συμφιλιωθούμε, παρόλο που αφορά κάθε ύπαρξη που έχει εν δυνάμει κρίση και συνείδηση.

Γιατί ένας άνθρωπος μπορεί να νιώθει αποκρουστικά στην εικόνα ενός διαφορετικού σωματότυπου; (Για παράδειγμα, η όψη ενός υπέρβαρου ανθρώπου ή ενός σώματος με κυτταρίτιδα/σημάδια κ.λπ.)

Μας ξενίζει ό,τι δεν μας μοιάζει. Το σύνολο αυτών που αποδεχόμαστε ως αυτονόητα τα ονομάζουμε ηθική. Τι είναι σωστό, τι είναι λάθος, τι είναι όμορφο, τι είναι άσχημο; Ό,τι σε κάθε εποχή αποφασίζουμε.

Τα πρότυπα αλλάζουν. Η ηθική είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα. Οι μαύροι κάποτε ήταν κατώτεροι, ικανοί μόνο να υπηρετούν δουλικά τη δήθεν ανώτερη φυλή, οι γυναίκες επιστήμονες όργανα του Σατανά. Κάποιοι το αποφάσισαν και οι πολλοί το δέχτηκαν. Οι πολλοί είναι η πιο εύπλαστη ουσία πάνω στη Γη. Συνήθως η πλειοψηφία έχει άδικο όταν λέει ότι ΠΑΝΤΑ η πλειοψηφία έχει δίκιο.

Το ίδιο ευμετάβλητα είναι και τα πρότυπα ομορφιάς. Γιατί οι ρυτίδες στον άνδρα και οι γκρίζοι κρόταφοι είναι γοητεία; Γιατί η κυτταρίτιδα στις γυναίκες και τα λίγα παραπάνω κιλά θεωρούνται θέαμα αποκρουστικό; Γιατί κάποιοι το αποφάσισαν. Επέβαλαν αυτά τα πρότυπα μέσα από τη μόδα, το σχολείο, την τηλεόραση, τους opinion leaders – influencers κ.λπ. Μέσα από την επανάληψη των συγκεκριμένων προτύπων μετατράπηκαν σε βαθιά επιθυμία.

Δυστυχώς, κάποιοι άνθρωποι είναι ικανοί να καταστρέψουν μια ευτυχία επειδή δεν τους τη μάθαν στο σχολείο. Να πληγώσουν και να απορρίψουν εκείνους που διαφέρουν. Η διαφορετικότητα τους απειλεί. Μισούν ό,τι δεν τους μοιάζει. Γιατί το φοβούνται. Ό,τι μη γνώριμο είναι για εκείνους δυνητικά επικίνδυνο. Ικανό να τους χαλάσει την άποψή τους για τον κόσμο. Απειλούνται η αρμονία και η ασφάλειά τους. Έτσι νιώθουν.

Επιλέγουν επομένως να μιλάνε άσχημα, αφοριστικά ή με χαρακτηρισμούς όταν συναντούν το «ξένο» ή όταν διαφωνούν με κάτι (η λογική των haters στα social media). Μοιάζουν να πάσχουν από βαριάς μορφής έλλειψη αγάπης. Τα δικά τους προβλήματα φτύνουν πάνω σε εκείνους που χλευάζουν. Τον εαυτό τους εκθέτουν ανεπανόρθωτα.

Πρέπει ντε και καλά να συμφωνούμε σε όλα; Να γίνουμε ίδιοι; Κάποιος πρέπει να τους πει ότι «δυο “εσύ” στο ίδιο σύμπαν θα ήταν συνωστισμός». Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν αποδεχόμασταν ο ένας την Αλήθεια του άλλου. Αποδέχομαι την Αλήθεια σου δεν σημαίνει την ενστερνίζομαι, απλώς τη σέβομαι.

Η διαφορετικότητα δεν είναι αδυναμία. Είναι σούπερ δύναμη. Φαντάζεστε να ήμασταν όλοι ίδιοι; Πόσο βαρετός θα ήταν ο κόσμος.

Πώς αντιστεκόμαστε στα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς και στην εξουσία που τα Μέσα τής δίδουν; (social media, μόντελινγκ…)

Στο βιβλίο «Η ΑΛΗ8ΕΙΑ« γράφω: «Η προσωπική ανάπτυξη είναι η σπουδαιότερη μορφή επανάστασης. Και η προσωπική επανάσταση ξεκινά από την αναζήτηση της Αλήθειας. Η Αλήθεια δεν κρύβεται σε μυστικά κιβώτια. Είναι ήδη εκεί. Από τη μέρα της γέννησής μας. Δεν απαιτεί να φύγεις αλλά να επιστρέψεις, όπως θα έλεγε ο Οδυσσέας στον Συνοδοιπόρο του. Να επιστρέψεις εκεί όπου δεν πήγες ποτέ. Να επιστρέψεις μέσα σου. Η Αλήθεια είσαι εσύ».

Η αντίσταση, επομένως, μπορεί να προέλθει μέσα από μια εσωτερική διαδικασία. Δεν μπορεί να κάνει άλλος τη δουλειά αυτή για εμάς. Πρέπει να ψάξουμε, να βρούμε, να αποδεχτούμε και έπειτα να εκφράσουμε την Αλήθεια μας στους άλλους.

Να ξεχωρίσουμε το κοινωνικά επιβαλλόμενο από την ουσία μέσα μας. Να αποδιώξουμε τα φίλτρα που αλλοιώνουν την ψυχή και να δείξουμε αυτό που πραγματικά είμαστε. Τότε είναι που ξεκινά η ελευθερία. Ή, αλλιώς, η ζωή με αξία.

Είναι προτιμότερο να δείχνουμε αυτό που πραγματικά είμαστε. Πόνο, αντί για επίπλαστη ευτυχία. Στρίμωγμα, αντί για αφθονία. Πιο συμπαθείς θα γίνουμε αν, τελικά, αυτό είναι το πρόβλημα.

Πρέπει, επιτέλους, να καταλάβουμε ότι είμαστε πιο σημαντικοί από το ψηφιακό μας αποτύπωμα. Δεν είμαστε μόνο αυτό που δημοσιεύουμε, αλλά όσα κάνουμε και λέμε στο μεσοδιάστημα. Αυτό που λέγεται ζωή. Έχουμε κάνει το «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» του Ντεκάρτ «δημοσιεύω, άρα υπάρχω» ή, ακόμα χειρότερα, «κατακρίνω δημόσια, άρα υπάρχω».

Η λύση είναι η Αλήθεια. Φυσικά φοβίζει γιατί έχει τίμημα. Αυτό είναι σίγουρο. Το τίμημα που πληρώνουμε αν δεν ακολουθούμε την Αλήθεια των άλλων είναι προσωρινό. Το τίμημα αν δεν ακολουθούμε τη δική μας Αλήθεια, όμως, είναι μόνιμο.

Γιατί η καλαισθησία έχει τόση επιρροή στις ζωές μας; (Αναζήτηση και επιθυμία ομορφιάς)

Δεν είναι τίποτα μέσα μας σκάρτο. Δεν είναι τίποτα πάνω μας επιφανειακό. Ούτε καν η εμφάνιση, όπως πολλοί πιστεύουν. Τα λουλούδια είναι όμορφα για να προκαλέσουν τα έντομα που θα τα γονιμοποιήσουν. Η φύση ξέρει. «Δεν θέλω να με διαλέξει για την εμφάνισή μου», ακούμε ανθρώπους να λένε. Μα γιατί ενοχοποιούμε την εμφάνιση; Είναι κι αυτή κομμάτι του εαυτού μας.

Είναι σαν να λέει το λουλούδι στη μέλισσα: «Θέλω να με επισκέπτεσαι μόνο για τη γεύση των χυμών μου και όχι για τα χρώματα και τα αρώματα των λουλουδιών μου».

Ας μην ενοχοποιούμε την ομορφιά. Αλλά κι ας μη μένουμε εκεί. Είναι υπέροχη, μα δεν αρκεί. Άσε που δεν είναι και πάντα καλή. Να, σε ένα κάδρο με νεκρές πεταλούδες αποτυπώνεται η κατάρα τού να είσαι όμορφος.

Τελικά, πόσο αντικειμενικό είναι το «ωραίο»; (Μιας και η ομορφιά δεν είναι για όλους ίδια)

Αν θέλετε τη γνώμη μου, η ομορφιά είναι κάτι σχετικό. Αυτό που δεν είναι καθόλου σχετικό αλλά απόλυτα αντικειμενικό είναι ότι όλοι την αναζητούν.

Πολλές φορές η ομορφιά αντιμετωπίζεται περισσότερο ως δωροδοκία στις ανθρώπινες σχέσεις.

Οι άνθρωποι που «πουλάνε» την ομορφιά τους φθηνά, δωροδοκούν. Όταν δηλαδή κάποιος προσπαθεί να χειραγωγήσει με την εμφάνισή του για να πετύχει τον σκοπό του.

Οι άνθρωποι που έχουν αποδεχτεί την ομορφιά ως μέρος της φύσης τους και την αξιοποιούν σε ισορροπία με τα άλλα χαρακτηριστικά τους είναι οι πραγματικά γοητευτικοί. Αυτοί που στα μάτια μας μοιάζουν χαρισματικοί. 

Λέγεται πως «δεν υπάρχουν άσχημες γυναίκες, παρά μόνο άσχημες ταμπέλες». 

Η ομορφιά δεν είναι μόνο εξωτερική. Ένας όμορφος άνθρωπος με σάπιο εσωτερικό κόσμο είναι άσχημος. Ένας «άσχημος» άνθρωπος με πλούσιο εσωτερικό κόσμο είναι γοητευτικός.

Παραφράζοντας τη φράση που αναφέρατε, θα πω: Δεν υπάρχουν άσχημοι άνθρωποι. Μόνο «άσχημα» πρότυπα ομορφιάς. Αλλά και σκάρτες συμπεριφορές που μετατρέπουν τον πιο όμορφο άνθρωπο σε Κουασιμόδο.

Πόσο «επενδύει» ο σύγχρονος άνθρωπος στην εξωτερική ομορφιά; 

Μόνιμα και πολύ. Στην εικόνα γενικά. Η ομορφιά είναι μέρος της εικόνας. Εικόνα είναι και η δουλειά που κάνουμε, η συμπεριφορά μας, οι σχέσεις μας, ό,τι επιλέγουμε να φανεί προς τα έξω… Καταναλώνουμε χρόνο και φαιά ουσία για να χτίσουμε την εικόνα. Ως έναν βαθμό αυτό είναι υγιές.

Πίσω από τη δημιουργία της εικόνας κρύβεται η Αναγνώριση. Η Αναγνώριση αποτελεί πρωταρχική ανάγκη. Είναι από τις μεγαλύτερες κινητήριες δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης. Ακόμα και οι πιο μοναχικοί άνθρωποι μένουν μόνοι για να τελειοποιήσουν την τέχνη που θα τους κάνει να αναγνωριστούν από εκείνους που αποφεύγουν.

Το θέμα είναι πόσο η εικόνα αυτή ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Και πόσο η δική μας εικόνα αφορά εμάς ή εκείνους στους οποίους απευθυνόμαστε. Ώρες ώρες νιώθω ότι δεν μας ενδιαφέρει να είμαστε αλλά να δείχνουμε ευτυχισμένοι. Ο τρόπος για να είμαστε ευτυχισμένοι δεν είναι να κάνουμε εκείνα που θα πείσουν τους άλλους ότι είμαστε ευτυχισμένοι, αλλά να κάνουμε όσα μας κάνουν ευτυχισμένους.

Η εξωτερική ομορφιά λειτουργεί (έστω και υποσυνείδητα) για τους ανθρώπους ως μια «υπόσχεση» ευτυχίας; 

Η εμμονή με την εικόνα έχει συγκεκριμένη αιτία. Συνδέεται με την ανάγκη μας να αρέσουμε. Ως έναν βαθμό αυτό είναι φυσιολογικό, μιας και είμαστε κοινωνικά όντα. Η αποδοχή από τους άλλους, όπως ειπώθηκε, είναι σημαντική. Πίσω όμως από την κραυγή για Αναγνώριση κρύβεται η ανάγκη μας να αγαπηθούμε.

Θέλουμε λοιπόν να αρέσουμε. Ο μόνος τρόπος, όμως, να αρέσουμε σε όλους είναι να μην αρέσουμε στον εαυτό μας. Η εμμονή με την εξωτερική ομορφιά αποτελεί ψευδαίσθηση ευτυχίας. Βλέπετε ανθρώπους που επεμβαίνουν στο πρόσωπο και στο σώμα τους και το αποτέλεσμα τελικά είναι χειρότερο από πριν. Τουλάχιστον αφύσικο. Χωρίς αποδοχή δεν μπορούμε να μιλάμε για ευτυχία. Μακάρι να τους έλεγε κάποιος πως «λίγο να ξύσεις το δέρμα του φιδιού, και τα υπολείμματα μπορεί να γίνουν φτερά πεταλούδας». Αυτή η διεργασία γίνεται σκάβοντας μέσα μας, όχι επεμβαίνοντας έξω μας.

Το ξαναλέω, οι άλλοι είναι σημαντικοί. Ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής μας μας βοηθούν να αντιληφθούμε τον κόσμο και τον εαυτό μας. Μέσα από τη σύγκριση συνειδητοποιούμε σε μεγάλο βαθμό ποιοι είμαστε.

Άλλο αυτό όμως και άλλο να ετεροπροσδιοριζόμαστε. Αυτοπροσδιοριζόμαστε όταν το συναίσθημά μας πηγάζει από τις πράξεις και τις σκέψεις μας και όχι από τον τρόπο με τον οποίο μας φέρεται ο άλλος. Όταν μόνο ετεροπροσδιοριζόμαστε, ζούμε τη ζωή των άλλων.

Είναι συχνή η νοοτροπία οι άνθρωποι να συσχετίζουν την εξωτερική ομορφιά με την εσωτερική ομορφιά; (Π.χ. αφού είναι τόσο όμορφος κάποιος εξωτερικά, λογικά κάτι ανάλογο ισχύει και για τον ψυχισμό του). Γιατί συμβαίνει αυτό; 

Νομίζω ισχύει το αντίθετο. Υπάρχει η προκατάληψη ότι, αν κάποιος είναι όμορφος, κατά πάσα πιθανότητα θα είναι και ρηχός. Οι ταμπέλες στις ανθρώπινες σχέσεις είναι αχρείαστες. Οι αφορισμοί και οι γενικεύσεις δεν βοηθούν. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή.

Όπως ανέφερα και πιο πάνω, ένας όμορφος άνθρωπος με σάπιο εσωτερικό κόσμο είναι άσχημος. Ένας «άσχημος» άνθρωπος με πλούσιο εσωτερικό κόσμο είναι γοητευτικός.

Τι θα μπορούσαμε να πούμε στους ανθρώπους που νιώθουν άβολα με την εξωτερική τους εμφάνιση; 

Αυτό που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι ότι «αγαπάς τον εαυτό σου» σημαίνει πρώτα ότι τον αποδέχεσαι. Συμφιλιώνεσαι με τα παραπάνω κιλά σου, τα πιο αραιά σου μαλλιά, τον φόβο σου, τις δυσκολίες σου. Είσαι και τα μειονεκτήματά σου.

Αποτελούν μέρος της ύπαρξής σου, άρα πρέπει να είσαι ευγνώμων γι’ αυτά. Χωρίς αυτά ίσως να μην είχες ζωή. Μια ζωή που η πιθανότητα να εμφανιστεί είναι τετρακόσια τρισεκατομμύρια προς ένα.

Όταν συνειδητοποιείς την αξία της ζωής, όλα καθαρίζουν. Ο φόβος καταλαγιάζει, η διάθεση για ρίσκο και υπερβάσεις αυξάνεται. Θέλεις να τη γευτείς ως το μεδούλι. Γεμίζεις κίνητρο, πάθος και ξεκινάς να κυνηγάς ασταμάτητα τα όνειρά σου μέσα από πράξεις. Δεν ψάχνεις πια αυτό που ήδη έχεις μέσα σου. Απλώς το ενεργοποιείς. Πιάνεις τη ζωή από τα μαλλιά. Και μια τούφα να της κόψεις, κέρδος είναι.

«Αγαπάς τον εαυτό σου» σημαίνει και κάτι άλλο. Τον συγχωρείς για τα λάθη του. Έπειτα τα χρησιμοποιείς σαν πυξίδα για να γίνεις καλύτερος. «Αγαπάς τον εαυτό σου», σε επόμενο επίπεδο, σημαίνει πως κάνεις πράξεις αγάπης που απευθύνονται σ’ εσένα. Στην ίδια λογική, «αγαπάς τους άλλους» σημαίνει πως κάνεις πράξεις αγάπης που απευθύνονται στους άλλους.

Δίνεις, παίρνεις αγάπη και αγαπάς τον εαυτό σου. Αυτά είναι τα τρία επίπεδα αγάπης.

Χωρίς κάποιο από αυτά, δεν έρχεται ποτέ η αρμονία. Αν δεν αγαπήσεις τον εαυτό σου, δεν έχεις τίποτα να προσφέρεις. Κι αν δεν προσφέρεις αγάπη, δεν βιώνεις ποτέ πραγματική αγάπη για τον εαυτό σου. «Αγαπάς τον εαυτό σου», τέλος, σημαίνει πως του φέρεσαι όπως θα φερόσουν στον πιο αγαπημένο σου άνθρωπο. «Αγαπάς τον εαυτό σου» σημαίνει πως ακολουθείς την Αλήθεια μέσα σου.

Γιατί η ισχύς της ομορφιάς έχει τόση αντοχή στον χρόνο; (Διαχρονικότητα του ωραίου ανά τα χρόνια)

Καθώς παλιώνει κάτι, μυθοποιείται. Κρατάμε τα όμορφα στοιχεία του και ξεχνάμε τα αρνητικά. Καθώς περνά ο χρόνος γίνεται όλο και πιο οικείο. Αυτό βοηθά στο να γίνει κλασικό. Σίγουρα όμως, για να έχει κάτι διάρκεια στον χρόνο, πρέπει να έχει έντονα ποιοτικά στοιχεία.

Η Αφροδίτη του Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης, ο Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ήταν εκπληκτικά έργα την πρώτη μέρα της δημιουργίας τους. Παραδεχόμαστε πως το παλιό κρασί είναι το καλύτερο. Υπάρχουν κάποιες αποφάσεις όμως που αφορούν το παρόν μας και που ο χρόνος δεν μπορεί να τις επηρεάσει. Τα σταφύλια θα πρέπει να είναι διαλεχτά, το βαρέλι κατάλληλο και οι συνθήκες θερμοκρασίας και βρασμού οι ιδανικές. Αλλά και σήμερα να βρίσκονται κάποιοι για να το γευτούν.

Η λήθη είναι που κάνει το παρελθόν ζηλευτό στα μάτια μας, αφού θολώνει το τοπίο, αφήνοντας μόνο τα θετικά του στοιχεία στο οπτικό μας πεδίο. Το «κάθε χθες και καλύτερο» συνήθως δεν ισχύει παρά στο μυαλό μας.

Το κλασικό δεν είναι δημιούργημα του χρόνου. Το πέρασμά του όμως χρίζει το σπουδαίο κλασικό. Το όμορφο δεν είναι δημιούργημα του χρόνου. Το πέρασμά του όμως το κάνει να φαίνεται ακόμα πιο όμορφο. Σαν να περνά εξετάσεις αθανασίας. Το όμορφο και ταυτόχρονα αθάνατο είναι τόσο γοητευτικό που μετατρέπεται στα μάτια μας σε αριστούργημα.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΣΜΥΡΝΑΚΗ

Ο Νικόλας Σμυρνάκης είναι συγγραφέας, δημιουργός της φιλοσοφίας Ανθρώπου στο ΝηΣί (Island of Man Philosophy), ιδρυτής του Island of Man Academy. Σπούδασε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΑΣΟΕΕ) και είναι κάτοχος τίτλου MBA (International MBA – ΑΣΟΕΕ). Για σειρά ετών δίδασκε το μάθημα «Στρατηγική και Καινοτομία» σε ιδιωτικό κολέγιο.

Έργα του κυκλοφορούν ελεύθερα στο Διαδίκτυο. Έχει διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και έχει λάβει δύο βραβεία διαδικτύου (e-awards). Έχει υπάρξει ομιλητής στο TEDx και με τα σεμινάριά του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό έχει απευθυνθεί σε χιλιάδες ανθρώπους. Τον εμπιστεύονται μεγάλοι ιδιωτικοί και δημόσιοι οργανισμοί.

Τα βιβλία του «Η επιτυχία κρυβόταν στο κομοδίνο μου» και «Να ευτυχήσω για να πετύχω ή να πετύχω για να ευτυχήσω;» (εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ) ήταν υποψήφια για τα βραβεία αναγνω­στών το 2017 και το 2019, αντίστοιχα. Τόσο αυτά όσο και το βιβλίο-ημερολόγιο «Γράψε τη δική σου Ιστορία» έγιναν γρήγορα από τα ευπώλητα της κατηγορίας τους. Το τελευταίο του έργο έχει τίτλο «Η ΑΛΗ8ΕΙΑ» και προσκαλεί τον αναγνώστη σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στις 8 Ανθρώπινες Ανάγκες.

«Τυρίνος, ο κλέφτης φόβων» είναι το πρώτο παραμύθι του που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ, σε εικονογράφηση της Ναταλίας Καπατσούλια. Συνοδεύεται από audio book. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που βασίζεται στο παραμύθι διατίθεται ελεύθερα για χρήση από γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιά.

Όραμά του είναι να βοηθήσει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να βρουν τον σκοπό τους και να τους εξοπλίσει με τα μέσα που είναι απαραίτητα για να τον πραγματοποιήσουν.