«Χωράει όλη η αρχαιότητα στο ασανσέρ;»… Ο δρ. Θεόδωρος Παπακώστας, αρχαιολόγος και συγγραφέας του βιβλίου με τον πρωτότυπο τίτλο, το επιχειρεί και μάλιστα επιτυχημένα, καθώς η έκδοση του οίκου Key Books, που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο, διανύει ήδη την 3η ανατύπωση. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον συγγραφέα, δημιουργό επίσης του δημοφιλούς λογαριασμού Archaeostoryteller στα κοινωνικά δίκτυα Facebook και Instagram, όπου με πρωτότυπο και εκλαϊκευτικό τρόπο παρουσιάζει αληθινές αρχαίες ιστορίες.
Είναι εντυπωσιακό πόσα πράγματα για την ελληνική αρχαιότητα, αλλά και για την επιστήμη της αρχαιολογίας, μπορούν να χωρέσουν μέσα σε ένα μικρό σχετικά βιβλίο. Αλήθεια, πόση πραγματική ώρα πιστεύετε ότι θα μπορούσε να διαρκέσει ο διάλογος των δύο εγκλωβισμένων στο ασανσέρ ηρώων σας -του αρχαιολόγου που απαντά με χιούμορ και έμπνευση στις ερωτήσεις του συνομιλητή του; Και, κυρίως, πώς σας ήρθε η ιδέα του ασανσέρ;
Η ιδέα μου ήρθε γιατί δεν ήθελα να βάλω τον διάλογο σε κάποιο συνηθισμένο πλαίσιο (σε ένα αεροπλάνο, στο κτελ, σε ένα καφέ). Ήθελα να δημιουργήσω ένα λίγο σουρεαλιστικό σκηνικό. Προφανώς και η έννοια του χρόνου χρησιμοποιείται αυθαίρετα στο βιβλίο. Θεωρώ ότι ενδεχομένως σε ένα δίωρο ή τρίωρο ο διάλογος θα μπορούσε να έχει ολοκληρωθεί. Θα μου πείτε, δεν θα βαριόντουσαν εκεί μέσα ένα δίωρο; Ναι πολύ πιθανό, αλλά το πλαίσιο είναι απλά το περιτύλιγμα. Η ουσία του βιβλίου είναι αλλού.
Το χιούμορ είναι το όπλο σας, όπως φαίνεται από το βιβλίο αλλά και από τη διαδικτυακή δράση σας. Πώς ξεκίνησε η ιστορία με το Archaeostoryteller;
Η ιστορία με το archaeostoryteller άρχισε αυθόρμητα και τυχαία από τον προσωπικό μου λογαριασμό όπου ξεκίνησα να ποστάρω θέματα που μου άρεσαν εμένα για την αρχαιολογία και τα οποία θεωρούσα ότι θα άρεσαν και σε άλλους. Και όντως άρεσαν! Εντός πολύ σύντομου χρονικού διαστήματος λίγων μηνών, άρχισε να έρχεται κόσμος που αγαπάει την αρχαιότητα και την επιστήμη της αρχαιολογίας! Τότε ακόμη δεν το είχα βαφτίσει archaeostoryteller… αλλά συζητώντας με την τέως διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, και φίλη αλλά και εξαίρετη συνάδελφο, Λιάνα Στεφανή, που είδε τις δυνατότητες αυτού του πρότζεκτ από τη γέννησή του ακόμη, επέμεινε να βρω κάποιο ψευδώνυμο, κάποιο nickname. Και έτσι σκέφτηκα το archaeostoryteller, γιατί η ανάγκη του ανθρώπου για storytelling είναι στο επίκεντρο της ύπαρξής μας. Η Λιάνα δυστυχώς μας ‘άφησε’ άκαιρα και απότομα και είναι μεγάλη απώλεια γιατί ήταν μια συνάδελφος με εξαιρετικό βάθος και εύρος γνώσεων που θαύμαζα, γι’ αυτό και τη μνημονεύω. Λείπει και θα λείπει, αλλά αν μη τι άλλο δεν θα την ξεχάσω ποτέ και θα είμαι πάντα ευγνώμων για την στήριξη και τη φιλία της.
Πού πιστεύετε ότι οφείλεται η επιτυχία του βιβλίου;
Δεν περίμενα ούτε εγώ ο ίδιος να πάει τόσο καλά. Νιώθω προφανώς και χαρά και τιμή αλλά θεωρώ ότι η επιτυχία οφείλεται στο ότι υπάρχει ένα μεγάλο μορφωμένο κοινό που αποζητά επαφή με τις επιστήμες και τις τέχνες και εκτιμά τις νέες προσεγγίσεις με τρόπο και ύφος που δεν θα είναι διδακτικό. Ξοδεύουμε πάρα πολλή φαιά ουσία και μελάνι για την επικοινωνία της επιστήμης προς τα παιδιά και τις σχολικές ηλικίες, και καλά κάνουμε. Για δεκαετίες έχουμε εκπαιδευτικά προγράμματα σε φορείς και μουσεία σε όλη την επικράτεια από ειδικευμένους μουσειοπαιδαγωγούς που κάνουν εξαιρετική δουλειά (και το ξέρω προσωπικά γιατί έχω συνεργαστεί με κάποιους από αυτούς). Αλλά αυτό βλέπουμε ότι δεν αρκεί. Καλώς γίνεται! Αλλά αν δεν εντάξουμε και το ενήλικο κοινό στον χορό, ο κύκλος θα παραμείνει φαύλος. Όσο αντιμετωπίζουμε την αρχαιότητα ως κάτι που αφορά μόνο τα παιδιά, θα παραμείνει μια ενασχόληση που πολλά παιδιά θα εγκαταλείψουν όταν μεγαλώσουν γιατί απλά δεν έχουν τέτοιες προσλαμβάνουσες από τους ενήλικους που τους περιστοίχιζαν όσο μεγάλωναν! Οφείλουμε να εντάξουμε το σύνολο της κοινωνίας στη μαγεία της αρχαιογνωσίας.
Στο βιβλίο ξεχωρίζουν ο άνετος και χιουμοριστικός τρόπος που μιλάτε για το παρελθόν και την αρχαιολογία -μια επιστήμη που ο μη ειδικός συχνά αντιμετωπίζει με δέος-, οι ενδιαφέρουσες πληροφορίες (όπως ότι σε πινακίδες Γραμμικής Β στην Πύλο γίνεται, πιθανότατα, αναφορά σε ανθρωποθυσίες), αλλά και η ανθρώπινη πλευρά της αρχαιότητας στην οποία πολύ συχνά εστιάζετε -π.χ. ο … άσεμνος χορός του Ιπποκλείδη και η κατάληξη που είχε (περισσότερα στο βιβλίο). Γιατί δεν μαθαίνουμε με αυτό τον «ζωντανό» τρόπο την ιστορία στα σχολεία; Πιστεύετε ότι θα πρέπει να υπάρξουν περισσότεροι … archaeostorytellers ώστε να «αγγίξουμε» την πραγματική γνώση της αρχαιότητας -η οποία, όπως λέτε πολλές φορές στο βιβλίο σας, δεν ήταν πάντα ένδοξη, γι’ αυτό όμως είναι και συναρπαστική;
Μακάρι να γεμίσει ο τόπος archaeostorytellers… Και κάθε επιστήμης storytellers… Ναι, θα μπορούσαμε να διδαχτούμε ποικιλοτρόπως την ιστορία μας και να επικεντρωθούμε και στις μικρές ιστορίες ανθρώπων. Θα ήταν χρήσιμο. Δυστυχώς οι αλλαγές στην αντίληψη αργούν να φτάσουν στη σχολική αίθουσα και κυρίως στα σχολικά βιβλία. Ίσως στο μέλλον το μάθημα της ιστορίας στα σχολεία να είναι τόσο συναρπαστικό όσο πραγματικά μπορεί να γίνει. Είναι λογικό, το τι θα μεταφέρεται στις σχολικές αίθουσες να περνάει από πολλά φίλτρα πρώτα. Αλλά πλέον νομίζω είναι καιρός να συζητήσουμε πιο ώριμα για μια πιο σφαιρική θεώρηση της υπέροχης επιστήμης της ιστορίας (και όλων των ανθρωπιστικών επιστημών). Η διδασκαλία της ιστορίας δεν αρκεί να περιορίζεται σε χρονολογίες μαχών.
Ποια από τις ιστορίες που αναφέρετε είναι η αγαπημένη σας;
Δεν μπορώ να διαλέξω ειλικρινά! Ίσως η πιο αγαπημένη μου και η πιο αγαπημένη των περισσοτέρων είναι η ιστορία του πως πήραν το όνομά τους οι Κυκλάδες. Δεν θα την ξαναπώ εδώ όμως. Την είχα πει στην ομιλία μου στο tedx Athens, τη λέω και στο βιβλίο… ας κρατήσουμε και ένα λίγο μυστήριο για όσους δεν ξέρουν ακόμη κανένα από τα δύο.
Θα … κλειστείτε και σε άλλο ασανσέρ -ή σε ταξί που έχει κολλήσει σε κίνηση; Με άλλα λόγια, προβλέπεται και δεύτερο μέρος του «Χωράει…;».
Ω ναι. Το μόνο σίγουρο. Και ίσως όχι μόνο δεύτερο αλλά και τρίτο μέρος. Και η αρχαιότητα είναι αστείρευτη και η αρχαιολογία συγκλονιστική και η δική μου όρεξη για τη μετάδοσή της είναι ακόρεστη. Δε θα πω ακόμη αν θα είναι μέσα στο ταξί, σε άλλο μεταφορικό ή σε κάποιο άλλο σουρεάλ σκηνικό, το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι το δεύτερο μέρος θα είναι πιο μεγαλεπήβολο και τολμηρό.
Θέλετε κάτι να προσθέσετε;
Ότι η αρχαιότητα παραείναι όμορφη, εντυπωσιακή, απολαυστική και χρήσιμη για να την έχουμε απλά ως ‘τιμητήρι’ και σε ένα ένδοξο βάθρο μακριά μας χωρίς να τη φέρουμε κοντά μας και να γίνει κομμάτι του εαυτού μας. Το παρελθόν μας ανήκει σε όλους μας γιατί εξάλλου δεν υφίσταται. Το μόνο που υφίσταται είναι η ιδέα μας και η αντίληψή μας για αυτό. Και οι αντιλήψεις αλλάζουν. Για εμάς σκαλίζουμε το παρελθόν. Για να φτιάξουμε καλύτερα το μέλλον μας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
