Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον χαμό του Στάνλεϊ Κιούμπρικ και δεν είναι υπερβολή να αναφερθεί ότι αυτός ο ιδιότροπος κακότροπος, μυστηριώδης δημιουργός, που επέμενε με εμμονή να κάθεται μακριά από τη δημοσιότητα, αποκτώντας μια μυθική διάσταση – δεν είναι τυχαίο ότι στο Χόλιγουντ τον έλεγαν «ο θεός» – μπορεί να εμφανιστεί, με κάποιο μαγικό τρόπο και να αναγγείλει το νέο του κινηματογραφικό του σχέδιο.
Ο Κιούμπρικ, πέθανε στις 7 Μαρτίου του 1999, το βράδυ στον ύπνο του, ενώ οι κινηματογραφόφιλοι ανέμεναν με ανυπομονησία την πρεμιέρα της τελευταίας του ταινίας «Μάτια Ερμητικά Κλειστά». Με τον απροσδόκητο θάνατό του, ο Νεοϋορκέζος σκηνοθέτης κλέβει τη δόξα από το λαμπερό πρωταγωνιστικό ζευγάρι της ταινίας, τον Τομ Κρουζ και τη Νικόλ Κίντμαν, αλλά κυρίως προσθέτει στον μύθο του ένα «γκραν φινάλε», απολύτως ταιριαστό με τη φήμη του.
Ο τελειομανής Κιούμπρικ, που κατάφερνε να αναδείξει μέσα από τις ταινίες του τη συνύπαρξη όλων των τεχνών και να κάνει με ένα και μόνο πλάνο του αναγνωρίσιμη μία ταινία του, σίγουρα συγκαταλέγεται, όπως γράφαμε και πριν λίγους μήνες, με αφορμή τα 90 χρόνια από τη γέννησή του (26 Ιουλίου 1928) στους πραγματικά μεγάλους του σινεμά.
Οι ξεχωριστές ταινίες του
Ο Κιούμπρικ, σε σχέση με άλλους μεγάλους του παγκόσμιου σινεμά, δεν γύρισε πολλές ταινίες (ούτε δεκαπέντε), παρότι κατάφερε να περάσει απ’ όλα σχεδόν τα κινηματογραφικά είδη, αλλά τουλάχιστον πέντε φιλμ βρίσκονται στις λίστες των καλύτερων ταινιών όλων των εποχών.
Αυτές είναι: «Σταυροί στο Μέτωπο» (1957), συγκλονιστικό αντιπολεμικό δράμα με τον Κερκ Ντάγκλας, «Σπάρτακος» (1960), επικό ιστορικό δράμα, μια υπερπαραγωγή που κατάφερε να τη ρίξει έξω με τις απαιτήσεις του και να έρθει σε ρήξη με το Χόλιγουντ και για τη χρησιμοποίηση του Ντάλτον Τράμπο στο σενάριο και πάλι με πρωταγωνιστή τον Κερκ Ντάγκλας, «S.O.S, Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» (1964), παρωδία πολιτικού θρίλερ, για την ψυχροπολεμική υστερία στην Αμερική, με έναν αξέχαστο Πίτερ Σέλερς σε τέσσερις ρόλους, «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1971), μακράν το καλύτερο φιλμ επιστημονικής φαντασίας και ίσως η καλύτερη δημιουργία του που ακόμη και σήμερα προκαλεί συζητήσεις και «Μπάρι Λίντον» (1975), ένα δράμα εποχής, με τον Ράιαν Ο’ Νιλ στον καλύτερο ρόλο της ζωής του.
Βεβαίως και για να προλάβουμε τις ενστάσεις, υπάρχουν και «Το Χρήμα της Οργής» (1956), ένα υποδειγματικό φιλμ νουάρ, «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971), φημισμένο κοινωνικό δράμα, που έκανε φίρμα τον Μάλκομ Μακ Ντάουελ, «Η Λάμψη», θρίλερ, που μοίρασε εκατομμύρια ανατριχίλες, με τον ιδανικό για τον πρώτο ρόλο, Τζακ Νίκολσον, «Full Metal Jacket» (1987), αντιμιλιταριστικό δράμα και φυσικά την τελευταία του δημιουργία «Μάτια Ερμητικά Κλειστά».
Πώς έβλεπε το σινεμά των άλλων
Για το ποιος ήταν ο Κιούμπρικ έχουν γραφτεί πολλά, όπως βεβαίως και για το έργο του. Αλήθεια, όμως ποιες ήταν οι ταινίες που άρεσαν στον Κιούμπρικ; Ποιοι ήταν οι σκηνοθέτες που παραδεχότανε και γιατί;
Έτσι, αντί ακόμη ενός αφιερώματος για τη ζωή και το έργο του Κιούμπρικ προτιμήσαμε να σταθούμε στις ταινίες που του άρεσαν πολύ και τους σκηνοθέτες που αγάπησε και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πως έβλεπε το σινεμά – τουλάχιστον των άλλων. Όπως είχε πει κάποια στιγμή, «υπάρχουν πολύ λίγοι σκηνοθέτες που θα μπορούσες να πεις πως πρέπει κανείς να δει χωρίς δεύτερη σκέψη όλη τη φιλμογραφία τους. Θα έβαζα τον Φελίνι, τον Μπέργκμαν και τον Ντέιβιντ Λιν πρώτους και λίγο μετά τον Τριφό».
Ο Κιούμπρικ, σωστά, ποτέ δεν έφτιαξε μια λίστα με τις καλύτερες ταινίες, όπως συνηθίζεται, λες και μια δεκάδα ταινιών, μπορεί να αποκλείσει ακόμη 20 ή και 30 ταινίες, που μπορούν να προστεθούν με μια δεύτερη σκέψη. Ωστόσο, το 1963 ο Κιούμπρικ έδωσε μια λίστα στο περιοδικό «Cinema», όταν ακόμη δεν είχε γυρίσει πολλές απ’ τις αριστουργηματικές του ταινίες, ενώ μετά τη σοβαρή ρήξη του με το Χόλιγουντ, είχε εγκαταλείψει τις ΗΠΑ και είχε απομονωθεί στην Αγγλία.
Τι το ξεχωριστό είχαν λοιπόν αυτές οι ταινίες που έβαλε στη λίστα αυτή (με τυχαία σειρά) ο ιδιότυπος σκηνοθέτης;
Ας ρίξουμε μια προσεκτικότερη ματιά σε αυτές τις ταινίες και ίσως καταλάβουμε περισσότερα.
«Πολίτης Κέιν» (1941)
Το απόλυτο, μεγαλοφυές, αριστούργημα, στο οποίο ο Όρσον Γουέλς εισαγάγει απίστευτες αφηγηματικές καινοτομίες, ενώ ταυτόχρονα μιλάει με μοναδική οξυδέρκεια για την αναζήτηση του νοήματος της ζωής, την απαξίωση του χρήματος και των πλουσίων, τη διάβρωση, το «αμερικάνικο όνειρο», την πολυπλοκότητα του ανθρώπου, την απάτη των πολιτικών, τη χαμένη νιότη και άλλα πολλά. Και όλα αυτά χωρίς το στόρι του Γουέλς να «κρεμάει» ούτε μια στιγμή. Προφανώς η ταινία όχι μόνο άρεσε στον Κιούμπρικ, αλλά υπήρξε και οδηγός στην πορεία του, όπως και σε όλους τους μετέπειτα σημαντικούς δημιουργούς του σινεμά.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
