«Μπορεί να υπάρξει Αμερική;», αναρωτιόταν ο αείμνηστος ιστορικός Βίνσεντ Χάρτινγκ, υπέρμαχος μιας πολυφυλετικής, πολυθρησκευτικής και κυρίως συμπονετικής δημοκρατίας. Το ίδιο ερώτημα (Is America possible?) αναδύεται ξανά και ξανά μέσα από την ταινία «Μια αμερικανική προσευχή – An American Prayer», που φέρνει στην οθόνη του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ο σκηνοθέτης Νουσράτ Ντουράνι. Μια ταινία που διερευνώντας το «Αμερικανικό Όνειρο» φέρνει στην επιφάνεια αντικρουόμενες πραγματικότητες και συντριπτικές ανισότητες.
Μια νεαρή Πακιστανο-Αμερικανίδα που ξεπέρασε τις ισλαμοφοβικές συμπεριφορές και τη διπολική διαταραχή της και έγινε γνωστή ως ποιήτρια· ένας τεχνικός δορυφορικής επικοινωνίας της πολεμικής αεροπορίας που υπηρέτησε στο Αφγανιστάν και στιγματίστηκε από τον θάνατο αμάχων από επιθέσεις με drone που ο ίδιος εκτελούσε· και ένας Αφροαμερικανός που πυροβολήθηκε και έμεινε παράλυτος από τη μέση και κάτω στα 17 του χρόνια, ο οποίος όμως ξεπέρασε την τραγωδία του για να γίνει αρσιβαρίστας και συμμετείχε και στους Παραολυμπιακούς. Τα πρόσωπα αυτά συνθέτουν το πολύμορφο και «πολύχρωμο» παζλ των ιστοριών της ταινίας, που αντικατοπτρίζουν ένα έθνος που παλεύει με το εγχείρημα της Δημοκρατίας, παλεύουν για το δικό τους «American dream» όσο ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα.
Μια ταινία – αντίδραση στην Αμερική του 2020 υπό τον Τραμπ
«Είναι η πρώτη φορά που έκανα μια ταινία χωρίς να το πολυσκεφτώ. Την έκανα ως αντίδραση σε όλα όσα συνέβαιναν στην Αμερική το 2020. Υπήρχε πολύς πόνος, απώλειες και θυμός κι αντέδρασα ως καλλιτέχνης με τον μόνο τρόπο που μπορούσα, με μια ταινία», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νουσράτ Ντουράνι, ο οποίος βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη για την ελληνική πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ του, που περιγράφει την Αμερική προ διετίας, όταν «ο Τραμπ ήταν ακόμη Πρόεδρος των ΗΠΑ και η χώρα κατέρρεε, φλεγόταν, και μαζί της κατέρρεε κι αυτό το όμορφο όνειρο, το “Αμερικανικό Όνειρο”», όπως περιγράφει.
«Είχαμε την πανδημία και η Νέα Υόρκη, όπου ζω, βρισκόταν τότε στο επίκεντρο, με εκατοντάδες ανθρώπους να πεθαίνουν γύρω μου. Μπορείτε ν’ αναλογιστείτε πως η πιο εύπορη χώρα στον κόσμο δεν είχε αρκετό χώρο ώστε να θάψει τους νεκρούς της; Έβλεπα τις σορούς ανθρώπων να είναι στοιβαγμένες σε ειδικά φορτηγά- ψυγεία περιμένοντας να ταφούν. Υπήρχαν επίσης πολλές διαδηλώσεις με το κίνημα “Black Lives Matter” εξαιτίας της δολοφονίας του Τζορτζ Φλόιντ. Κι όλα αυτά συνέβαιναν ακριβώς έξω από την πόρτα του σπιτιού μου. Οι διαδηλώσεις, σε συνδυασμό με την τραγική κατάσταση εξαιτίας της πανδημίας κι αυτόν τον άνθρωπο ως Πρόεδρο ήταν αυτά που μ’ έκαναν να θέλω ν’ αντιδράσω με τον μόνο τρόπο που ξέρω ως καλλιτέχνης», τονίζει ο Νουσράτ Ντουράνι.
Ο θάνατος της μητέρας του στην Ινδία από covid και το γεγονός ότι δεν μπόρεσε να παραστεί στην κηδεία λόγω των περιορισμών στις μετακινήσεις κι έπρεπε να παρακολουθήσει την τελετή μέσω Whats App καθώς κι ένα δικό του πρόβλημα υγείας, σε συνδυασμό με την περιρρέουσα κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως την περιγράφει, ήταν αυτά που τον έκαναν ν’ αρχίσει να θέτει υπό αμφισβήτηση, όπως λέει, την πορεία της ζωής του: γιατί πήγε στην Αμερική, αλλά και τη Δημοκρατία στην οποία επέλεξε να ζήσει. «Αποφάσισα, λοιπόν, να κάνω μια ταινία για όλα αυτά που σκεφτόμουν κι αισθανόμουν. Κι έτσι γεννήθηκε το “American Prayer”, μια ταινία για την κατάρρευση του “Αμερικανικού Ονείρου”, για τη διαφορά μεταξύ αυτών που κατάφεραν να το ζήσουν κι αυτών που πέθαναν προσπαθώντας… Η ταινία μιλά και για το τι συμβαίνει όταν υπάρχει μια πολύ μεγάλη διαφορά, ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ αυτών που έχουν τα πάντα κι αυτών που δεν έχουν τίποτα», επισημαίνει.
«Ναι, το “Αμερικανικό Όνειρο” μπορεί να διασωθεί»
Ακούγοντάς τον να περιγράφει μια Αμερική υπό κατάρρευση το 2020, η ερώτηση έρχεται αβίαστα: «Μπορεί να διασωθεί το “Αμερικανικό Όνειρο”»; Εξίσου αβίαστα έρχεται και η απάντηση: «Ναι, μπορεί. Ζήσαμε πρωτόγνωρες καταστάσεις, φτάσαμε στο χείλος του γκρεμού αλλά ευτυχώς οι θεσμοί μας ήταν αρκετά δυνατοί ώστε ν’ αντέξουν τους ισχυρούς κραδασμούς», τονίζει και προσθέτει πως στην ουσία πρόκειται για ένα «έργο (πρότζεκτ) σε εξέλιξη καθώς η Δημοκρατία και η Ελευθερία δεν είναι ακόμη τέλειες».
Ωστόσο, επισημαίνει πως «δεν πρέπει να παίρνουμε ως δεδομένο το “Αμερικανικό Όνειρο”», αλλά πρέπει «να “ξυπνήσουμε” και να δούμε τα ελαττώματα μας και να δουλέψουμε πάνω σ’ αυτά».
«Πολλές φορές», υπογραμμίζει, «οι πολίτες αφήνουν τη δουλειά που πρέπει να γίνει για την επίτευξη του ιδανικού της Δημοκρατίας σε κάποιον άλλον. Όμως η χώρα ανήκει σε όλους εμάς. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την ευημερία της, για την πορεία της και δεν γίνεται να αναθέτουμε την ευθύνη αυτή σε κάποιον άλλον, να την αποποιούμαστε».
«Η ταινία θα μπορούσε να λέγεται “The Russian Prayer” ή “The Chinese Prayer”»
Οι ήρωες της ταινίας του Νουσράτ Ντουράνι είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, πρόσωπα που συναντά κάποιος στην καθημερινότητά του, σε όποιο μέρος του πλανήτη κι αν ζει. Γι’ αυτό και, όπως λέει, «η ταινία θα μπορούσε να λέγεται “The Russian Prayer”, “The Chinese Prayer”, “The Brazilian Prayer”, ακόμη και “The Greek Prayer”… Πολλές και διαφορετικές χώρες μπορεί ν’ αντιμετωπίζουν ακριβώς τα ίδια ζητήματα. Είναι (η ταινία) για τους απλούς ανθρώπους και την υπόσχεση που τοὺς δόθηκε, η οποία όμως δεν τηρήθηκε. Και τι γίνεται όταν η υπόσχεση δεν τηρείται», εξηγεί ο Αμερικανός (με ινδική καταγωγή) σκηνοθέτης.
«Είναι σαν μια ιστορία ενός αποτυχημένου έρωτα. Ερωτεύεσαι μια χώρα, αφοσιώνεσαι σ’ αυτήν, της είσαι πιστός κι αυτή σού ραγίζει την καρδιά», σημειώνει.
Θεωρεί, μάλιστα, πως αυτά που συμβαίνουν, για παράδειγμα, σήμερα στην Ουκρανία και τον κόσμο μπορεί να γίνουν λίγο ευκολότερα κατανοητά, αν κάποιος δει την ταινία του.
Λίγο πριν κλείσουμε την κουβέντα μας, ο Νουσράτ Ντουράνι δεν ξεχνά να ευχαριστήσει όλους τους συντελεστές της ταινίας, τους πολύτιμους συνεργάτες τους, όπως χαρακτηριστικά λέει.
Η ταινία «Μια αμερικανική προσευχή – An American Prayer» του Νουσράτ Ντουράνι (ΗΠΑ, Μεξικό, Ρωσία – 2021, 86΄) θα προβληθεί απόψε (Κυριακή 20/3), στις 20:00, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (αίθουσα Τζον Κασσαβέτης).
