Ο προφήτης Ιωνάς ήταν Ιουδαίος και έζησε στην Παλαιστίνη στα χρόνια της Παλαιάς Διαθήκης, τον 8ο αιώνα π.Χ. Με τη χάρη και τη φώτιση του Αγίου Πνεύματος προφήτευσε πολλά χρόνια και μίλησε στους ανθρώπους για μετάνοια και επιστροφή στη λατρεία του αληθινού Θεού, καθώς και για τη σάρκωση του Υιού του Θεού που θα συνέβαινε στον κατάλληλο καιρό. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Σεπτεμβρίου.
Κάποτε ο Θεός τον έστειλε να κηρύξει σε μια μεγάλη πόλη, τη Νινευή, και να πει στους κατοίκους της ότι μεγάλη τιμωρία τους περιμένει, γιατί η κακία τους έχει ακουστεί ως τον θρόνο του Θεού. Ο προφήτης Ιωνάς όμως γνώριζε καλά πόσο εύσπλαχνος είναι ο Θεός και ότι θα άλλαζε γνώμη και δεν θα κατέστρεφε την πόλη, κι έτσι αυτός θα ντροπιαζόταν, γιατί θα έβγαινε ψεύτης. Έτσι αποφάσισε να μην πάει. Αλλά νομίζοντας ότι μπορεί να ξεφύγει από το βλέμμα του Θεού, μπήκε σ’ ένα πλοίο και προσπάθησε να φύγει μακριά.
Ο Ιωνάς, σύμφωνα με την εντολή του Θεού, πήγε στη Νινευή. Ήταν τόσο μεγάλη πόλη που χρειαζόταν τρεις μέρες για να την περπατήσει κανείς όλη. Έτσι έκανε κι ο Ιωνάς και κήρυττε και έλεγε: «Τρεις μέρες απομένουν ακόμα και η Νινευή θα καταστραφεί!». Οι κάτοικοί της συγκλονίστηκαν από το κήρυγμα του προφήτη και πίστεψαν στον αληθινό Θεό. Και για να δείξουν έμπρακτα τη μετάνοιά τους έβγαλαν τα ρούχα τους και φόρεσαν κουρέλια και σακιά κι άρχισαν αυστηρή νηστεία όλοι, από το βασιλιά και τους αξιωματούχους του ως και στα ζώα τους δεν έδιναν τροφή και νερό. Και όλοι απομακρύνθηκαν από τον κακό δρόμο που βάδιζαν, από τις κακίες και αδικίες που διέπρατταν συνεχώς κι έλεγαν: «Πού ξέρεις; Ίσως ο Θεός δει τη μετάνοιά μας και αλλάξει γνώμη και δεν μας καταστρέψει». Και δεν τους κατέστρεψε!
Τότε ο Ιωνάς απερίγραπτα λυπημένος, προσευχήθηκε στον Θεό και είπε: «Ω Κύριε, καλά δεν έλεγα ότι τελικά δεν θα πραγματοποιήσεις την απειλή Σου; Γι’ αυτό έσπευσα να φύγω μακριά. Ήξερα ότι είσαι ελεήμων και εύσπλαχνος, μακρόθυμος και πολυέλαιος και αλλάζεις γνώμη για τις τιμωρίες που αποφασίζεις να επιβάλεις. Και τώρα, Δέσποτα Κύριε, πάρε τη ζωή μου, γιατί προτιμότερο είναι να πεθάνω παρά να ζω!». Και ο Θεός είπε στον Ιωνά: «Αλήθεια, τόσο πολύ λυπημένος είσαι;» Και βγήκε ο Ιωνάς έξω από την πόλη και εκεί απέναντι έφτιαξε μια πρόχειρη καλύβα και καθόταν μέχρι να δει τι θα γίνει τελικά στην πόλη. Και διέταξε ο Θεός να φυτρώσει μια κολοκυθιά και να αναπτυχθεί γρήγορα για να του κάνει σκιά πάνω από το κεφάλι, ώστε να τον προστατεύει από την πολλή ζέστη που κάνει στα μέρη εκείνα της Μέσης Ανατολής. Χάρηκε πολύ ο Ιωνάς για εκείνο το δώρο. Την άλλη μέρα όμως πρωί πρωί ο Θεός διέταξε ένα σκουλήκι να κόψει τη ρίζα της κολοκυθιάς με αποτέλεσμα να ξεραθεί. Όταν ανέτειλε ο ήλιος, ο Θεός διέταξε να φυσήξει ένας ζεστός – πυρακτωμένος άνεμος από την έρημο, ενώ ταυτόχρονα ο ήλιος έστειλε τις φλογερές ακτίνες του πάνω στο κεφάλι του Ιωνά. Εκείνος εξαντλήθηκε και παρέλυσε, δεν άντεχε άλλο να ζει και είπε: «Καλύτερα να πεθάνω παρά να ζω». Κι ο Θεός είπε στον Ιωνά: «Αλήθεια, είσαι πολύ λυπημένος για την καταστροφή της κολοκυθιάς;». Εκείνος απάντησε: «Είμαι λυπημένος τόσο, που κοντεύω να πεθάνω από τη λύπη μου». Τότε του είπε ο Θεός: «Εσύ λυπήθηκες για την κολοκυθιά, για την οποία ούτε κοπίασες ούτε φρόντισες να αναπτυχθεί. Σε μια νύχτα εμφανίστηκε και σε μια νύχτα εξαφανίστηκε. Εγώ είχες την απαίτηση να μη λυπηθώ τη Νινευή, μια τόσο μεγάλη πόλη, στην οποία κατοικούν όχι μόνο μεγάλοι στην ηλικία άνθρωποι, αλλά και 120 χιλιάδες μικρά παιδιά και πάρα πολλά ζώα;»
Ο προφήτης Ιωνάς και η τριήμερη παραμονή του στην κοιλιά του κήτους συμβολίζουν την τριήμερη Ταφή του Χριστού και μετά την Ανάστασή Του. Γι’ αυτό και η παραπάνω ιστορία – προφητεία διαβάζεται στην Εκκλησία το Μέγα Σάββατο το πρωί.
Απολυτίκιο
Σάλπιγξ εύηχος, θείων κριμάτων, κόσμω πέφηνας, αναφωνούσα, Ιωνά τοις Νινευίταις μετάνοιαν και συσχεθείς εν τω κήτει προέγραψας, την του Σωτήρος τριήμερον έγερσιν όθεν πρέσβευε, δοθήναι τοις σε γεραίρουσι, πταισμάτων ιλασμόν και μέγα έλεος.
