Εκκλησιαστική υμνογράφος και μοναχή, γνωστή από το δημοφιλές τροπάριο «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίας περιπεσούσα γυνή» (Τροπάριο της Κασσιανής), που ψάλλεται κάθε Μεγάλη Τρίτη το βράδυ στις εκκλησίες και συγκινεί τους πιστούς με τη συναισθηματική του φόρτιση. Απαντάται και ως Εικασία, Ικασία, Κασσία και Κασιανή. Η Οσία Κασσιανή είναι πολιούχος της νήσου Κάσου και η μνήμη της εορτάζεται στις 7 Σεπτεμβρίου.
Η Κασσιανή γεννήθηκε γύρω στο 810 στην Κωνσταντινούπολη και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. H ζωή της συνδέθηκε με θρύλους και παραδόσεις γύρω από τη σχέση της με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο (813-842).
Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονικογράφους Συμεών Μάγιστρο, Ιωάννη Ζωναρά και Λέοντα Γραμματικό, η Ευφροσύνη, μητέρα του νεαρού αυτοκράτορα Θεόφιλου, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση για την εκλογή νύφης, προσκάλεσε το 830 μ.Χ. στην Αυλή τις ωραιότερες και επιφανέστερες κόρες της αυτοκρατορίας. Δώδεκα «κάλλιστοι παρθέναι» ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και πήγαν στο Παλάτι. Η Ευφροσύνη, αφού τις δεξιώθηκε, διαμήνυσε στο Θεόφιλο να προσέλθει και να δώσει το χρυσό μήλο σ’ εκείνη που θα επέλεγε για σύζυγό του.
Ο νεαρός αυτοκράτορας θαμπώθηκε από την ομορφιά της Κασσιανής και θέλοντας να δοκιμάσει την ευφυΐα της τη ρώτησε: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» («Από τη γυναίκα ξεκινούν τα κακά πράγματα», υπονοώντας την Εύα). Η Κασσιανή έδωσε δείγματα του πνεύματός της, ανταπαντώντας «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττω» («Και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, τα ευγενέστερα», υπονοώντας την Παναγία). Αυτό ήταν! Ο Θεόφιλος, είτε γιατί η απάντηση του φάνηκε αναιδής, είτε γιατί η ευφυΐα της γυναίκας τον τρόμαξε, δεν άκουσε την καρδιά του και έδωσε το χρυσό μήλο στην ωραία, αλλά σεμνή Θεοδώρα.
Η Κασσιανή, μετά την απόρριψή της από τον αυτοκράτορα, έγινε μοναχή και αφιερώθηκε στη λατρεία του Θεού και την ποίηση.
Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η απόφασή της να γίνει μοναχή ήταν αποτέλεσμα του πληγωμένου εγωισμού της για τη μη επιλογή της ως σύζυγος του αυτοκράτορα.
Όμως αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια. Η υπέροχη εκείνη κόρη ήταν αδύνατον να κανονίζει τη ζωή της με τέτοια ευτελή πάθη. Μια επιστολή του αγίου Θεοδώρου Στουδίτου έρχεται να επιβεβαιώσει ότι η επιλογή της να γίνει μοναχή ήταν συνειδητή και απαλλαγμένη από φτηνά εγωιστικά κίνητρα.
Μάλιστα είναι γνωστό ότι η Μονή της Κασσιανής είχε πνευματικούς δεσμούς με την περίφημη Μονή Στουδίου και ο άγιος Θεόδωρος τη γνώριζε καλά. Άλλωστε η Κασσιανή αποφάσισε να μονάσει υπερασπίζοντας την Κυρία Θεοτόκο, με την αυθόρμητη και σοφή απόκρισή της στον αυτοκράτορα.
Εκεί ασχολήθηκε με την πνευματική της τελείωση. Με προσευχή νηστεία, αγρυπνία και τον αγώνα της κατά των παθών της ανήλθε σε ανώτερα πνευματικά επίπεδα. Ταυτόχρονα με τον πνευματικό της αγώνα καλλιεργούσε και τη μεγάλη της αγάπη για την εκκλησιαστική ποίηση, ώστε αναδείχτηκε ως μια από τις μεγαλύτερες ποιητικές και υμνογραφικές φυσιογνωμίες της Εκκλησίας. Εκτός από το τροπάριο που την έκανε διάσημη συνέθεσε τους τέσσερις πρώτους ειρμούς του Κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου «Άφρων γηραλέε» και το πρώτο δοξαστικό του εσπερινού των Χριστουγέννων «Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης». Έγραψε, επίσης, γνωμικά και επιγράμματα σε ιαμβικό μέτρο.
Δυστυχώς οι πληροφορίες μας είναι σχεδόν ανύπαρκτες για την κατοπινή ζωή της και μόνο από τα ποιήματά της παίρνουμε κάποιες πληροφορίες. Λέγεται ότι ταξίδεψε στα τέλη της ζωής της ως τη Ρώμη και την Κρήτη και τη Κάσο, όπου κοιμήθηκε ειρηνικά το 890.
