Ένας από τους μεγαλύτερους προφήτες του Ισραήλ, που προείπε την έλευση του Χριστού στη Γη. Η μνήμη του γιορτάζεται από τη Χριστιανοσύνη στις 20 Ιουλίου.
Ο Ηλίας (Ελιγιαχού και Ελιγιά στα Εβραϊκά) καταγόταν από τη Θέσβη της περιοχής Γαλαάδ και έζησε τον 9ο π.Χ. αιώνα κατά την περίοδο της βασιλείας των Αχαάβ και Οχοζία. Ήταν γιος του Σωβάκ και ανήκε στη φυλή του Ααρών. Όταν γεννήθηκε, ο πατέρας του είδε μία θεία οπτασία. Δύο άνδρες λευκοφορεμένοι τον ονόμαζαν Ηλία, τον σπαργάνωναν με φωτιά και του έδιναν φλόγα να φάει. Τότε, ο πατέρας του πήγε στα Ιεροσόλυμα και περιέγραψε την οπτασία στους ιερείς. Εκείνοι του είπαν ότι ο γιος του θα γίνει προφήτης και θα κρίνει το Ισραήλ με δίκοπο μαχαίρι και φωτιά.
Ο Ηλίας άσκησε το προφητικό του χάρισμα επί 25 έτη. Προείπε την έλευση του Χριστού στη Γη, 816 χρόνια πριν από τη γέννησή του. Προικισμένος με θαυματουργή δύναμη, αγωνίστηκε με ζήλο και αυταπάρνηση για την εξύψωση της λατρείας του Γιαχβέ (Θεού), καταπολέμησε με πάθος την ειδωλολατρία και προσπάθησε με τον λόγο του να εξυγιάνει τον ηθικό βίο του λαού του. Ήταν τόσο μεγάλη η πίστη του, που κατέβασε τρεις φορές φωτιά από τον ουρανό, σταμάτησε τη βροχή και ανάστησε νεκρούς. Με τη φωτιά, μάλιστα, έκαψε τους στρατιώτες που είχε στείλει ο βασιλιάς Οχοζίας για να τον συλλάβουν.
Στο όρος Χωρήβ απέκτησε εμπειρία θεοφανείας (είδε τον ίδιο τον Θεό), διέσχισε τον Ιορδάνη με τη μηλωτή του και τέλος ανελήφθη στον ουρανό με πύρινο άρμα. Επίσης, παρέστη στη Μεταμόρφωση του Χριστού μαζί με τον Μωυσή.
Απολυτίκιο
Ο ένσαρκος Άγγελος, των Προφητών η κρηπίς, ο δεύτερος Πρόδρομος, της παρουσίας Χριστοῦ, Ηλίας ο ένδοξος, άνωθεν καταπέμψας, Ελισαίω την χάριν, νόσους αποδιώκει, και λεπρούς καθαρίζει, διο και τοις τιμώσιν αυτόν, βρύει ιάματα.
Λαογραφία
O Προφήτης Ηλίας, σχετίζεται από τους αγρότες με τα μετεωρολογικά φαινόμενα. Σχετική η παροιμία «Ο Αηλιάς κόβει σταφύλια και η Αγιά Μαρίνα σύκα». Τα ξωκλήσια του χτίζονται σε υψώματα και βουνοκορφές και πανηγυρίζονται με ιδιαίτερη πολυκοσμία κάθε χρόνο. Σε πολλά μέρη, ο πανηγυρισμός συνοδεύεται και με το άναμμα λατρευτικών πυρών, όπως στο ξωκλήσι του στην κορυφή του Ταϋγέτου.
Σύμφωνα με τους λαογράφους, η λατρεία του προφήτη Ηλία στις κορυφές των βουνών θεωρείται κατάλοιπο της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Ο σημαντικός αυτός προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης και άγιος του Χριστιανισμού ταυτίστηκε με τον Ήλιο, με τον οποίο έχει ηχητική ομοιότητα στο όνομα, και ο Ήλιος ταυτιζόταν εν μέρει με τον Δία, ο οποίος ως θεός των μετεωρολογικών φαινομένων, λατρευόταν σε κορυφές βουνών.
Το 1846 ο σπουδαίος Γερμανός συνθέτης Φέλιξ Μέντελσον έγραψε το ορατόριο «Ηλίας» («Elias» στα γερμανικά) για το Φεστιβάλ του Μπέρμιγχαμ. Αφηγείται επεισόδια από τη ζωή του Προφήτη Ηλία, όπως περιγράφονται στα δύο πρώτα βιβλία των «Βασιλειών» της Παλαιάς Διαθήκης.
