Όταν η αγάπη και ο σεβασμός αποκτούν ουσιαστική υπόσταση στην καθημερινότητα και στην αντίληψη των ανθρώπων, τότε το παράδειγμα ενός ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε σε χωριά του νομού Χανίων για την παράδοση και τον πολιτισμό, με συντελεστές παραγωγούς και δημοσιογράφους που είναι Άτομα με Αναπηρίες, τότε εύκολα συγκινεί, εύκολα γίνεται παράδειγμα φωτεινό ζωής και συνύπαρξης, εύκολα αποδεικνύει πως δεν χρειάζονται μαθήματα Συμπερίληψης, αλλά πράξεις και συμμετοχή.
Η Μαρία Πεντάρη μαθηματικός και η Ελπινίκη Βουτσά Ρεντζεποπούλου, σκηνοθέτις μοντέρ, συναντήθηκαν τυχαία και αποφάσισαν με μία συντροφιά ατόμων με αυτισμό -νοητική υστέρηση, στο ρόλο των δημοσιογράφων και όχι μόνο, να ξετρυπώνουν ιστορίες συγχωριανών τους, βοηθώντας το όνειρο της Μαρίας να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη της γυναίκας που τη μεγάλωσε, της Γιαγιάς Αναστασίας… Έτσι δημιουργήθηκε η παρέα ατόμων με αυτισμό και νοητική υστέρηση, συνοδοιπόροι της Μαρίας, που μοιράζεται μαζί τους αναμνήσεις της γιαγιάς της και ξεκινούν ένα ταξίδι στα χωριά τους. Ακολουθώντας το νήμα από καθημερινές ιστορίες ποτισμένες με μνήμες και με τις ρίζες πολύ πίσω στο χρόνο, αναδύεται η παράδοση στην πιο αυθεντική της μορφή με στόχο να μείνει ζωντανή.
Αποτέλεσμα, ένα ντοκιμαντέρ σε 4 χωριά, με 11 συνεντεύξεις από 33 ανθρώπους να αφηγούνται. Στόχος να διασώσουμε παραδόσεις, ήθη και έθιμα της Κρήτης, όπως είπαν στο ΑΠΕ ΜΠΕ οι δύο δημιουργοί, η Μαρία και η Ελπινίκη. «Στο ντοκιμαντέρ έχουμε καταγραφές μουσικές, ιστορικές και λαογραφικές. Καταγράφουμε την κρητική ντοπιολαλιά, συνταγές, τέχνες και επαγγέλματα που λίγοι κάνουν, αλλά και προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που έχουν αισιοδοξία και μεράκι και αγαπούν τις ρίζες και τις παραδόσεις μας και τις αναδεικνύουν. Παράλληλα όμως δείχνουμε στην πράξη τη είναι η Συμπερίληψη, χωρίς τον κίνδυνο της Κατηγοριοποίησης που πολλές φορές ξεκινά με την παραδοχή ότι τα άτομα με ειδικές ανάγκες δεν είναι ενσωματωμένα στην κοινωνία».
Το ντοκιμαντέρ «Πες μου το μυστικό» δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ για τα άτομα με αυτισμό – νοητική υστέρηση, αλλά ένα ντοκιμαντέρ για τους ανθρώπους αυτού του τόπου που κρατούν ζωντανή την παράδοση μας και μας αποκαλύπτουν τα μυστικά της και έγινε με συνεργάτες άτομα με αυτισμό/νοητική υστέρηση, επιμένουν η Μαρία με την Ελπινίκη που μαζί με την παρέα τους πέρασαν, έμεινα, κουβέντιασαν έζησαν στιγμές και εικόνες σε χωριά όπως Θέρισο, Μεσκλά, Φουρνές, Παλαιά Ρούματα…
«Τις μνήμες να μην τις φοβάστε. Η λησμονιά είναι ο πραγματικός θάνατος», άκουσαν και ξανάκουσαν τόσο οι κοπελιές όσο και η τόσο αγαπησιάρικη παρέα τους από τους ανθρώπους της ενδοχώρας. Η Μαρία Πεντάρη μέσα από το συγκεκριμένο Ντοκυμαντέρ, μοιράζεται τις αναμνήσεις της με την Αναστασία Πεντάρη τη γιαγιά της, που έζησε 103 χρόνια, έπινε μαλοτηρά και συμβούλευε την Μαρία να κάνει το ίδιο… Η γιαγιά Αναστασία πέρασε πολέμους, φτώχεια, δικτατορίες, βεντέτα, αλλά πάντα ήταν αισιόδοξη, ακούραστη και με όρεξη για τη ζωή. Η χαρά της ήταν μεγάλη όταν η Μαρία της απαριθμούσε τα 24 εγγόνια της και τα 27 δισέγγονά της. Η ίδια γιαγιά, έκλαιγε το αδικοχαμένο της παιδί από βεντέτα το 1948. Αυτή η ιστορία της Γιαγιάς Αναστασίας, μπλέκεται και πλέκεται με δεξιοτεχνία μέσα στο ντοκιμαντέρ με τα έθιμα, τις εικόνες, τις γεύσεις,τις μουσικές, τις αφηγήσεις των χωριών της ενδοχώρας… που απαγορεύεται να χαθούν, όπως τολμά και λέει η Μαρία Πεντάρη.
Οι παραγωγοί είναι οι γονείς των δημοσιογράφων (ατόμων με αυτισμό / νοητική υστέρηση), οι οποίοι πλήρωσαν τα πάγια έξοδα, όλοι εργάστηκαν εθελοντικά και σύμφωνα με την Μαρία και την Ελπινίκη «αξίζει να σημειωθεί ότι έργα τέτοιας διάρκεια με χρηματοδότηση και συνεργείο, θέλουν περίπου 2 χρόνια για να ολοκληρωθούν και το ντοκιμαντέρ “Πες μου το μυστικό” ολοκληρώθηκε μόλις σε ένα χρόνο και κάτι, γεγονός που αποδεικνύει με τι αγάπη αγκάλιασαν όλοι οι συντελεστές αυτό το πρωτότυπο εγχείρημα».
Ρωτήσαμε πόσο εύκολη ήταν η συνεργασία
«Όταν υπάρχει ακρίβεια στην οργάνωση, καμία συνεργασία δεν είναι δύσκολη. Τα μέλη της δημοσιογραφικής μου ομάδας τα γνωρίζω χρόνια και είμαστε καλοί φίλοι και αυτό με βοήθησε πολύ στις επιλογές μου και στις αποφάσεις μου, στη διανομή ρόλων κατά τη διάρκεια του γυρίσματος. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, έχει τα προτερήματα του, τα ταλέντα του και τα ελαττώματα του. Όπως σε μια ταινία όπου γίνεται διανομή ρόλων ανάλογα με τις δεξιότητες, έτσι έγινε και με τα παιδιά. Κάποιοι ήταν πιο κατάλληλοι να πάρουν συνεντεύξεις και κάποιοι άλλοι να κάνουν τις ενδιάμεσες αφηγήσεις στην κάμερα. Όλοι συνέβαλαν ισάξια ο καθένας στο πόστο του για να υπάρχει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. Σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις αν βγούμε από το εγώ μας και γνωρίσουμε τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας και μπούμε στη θέση του για να τον κατανοήσουμε, όλα γίνονται πιο εύκολα» είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Πεντάρη.
Εξήγησε μάλιστα σχετικά με τη Συμπερίληψη των ανθρώπων με αυτισμό / νοητική υστέρηση και τη συνλειτουργία επί τω έργω ότι γίνεται εύκολη όταν υπάρχουν: «Η απλότητα, η ευθύτητα, η αγάπη, η ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη και η χαρά που ζούμε το σήμερα, που δυστυχώς οι περισσότεροι το ξεχνάμε σε μια εποχή που την χαρακτηρίζει η ταχύτητα στα πάντα». Όπως είπε η Ελπινίκη Βουτσά Ρεντζεποπούλου: «… Όταν στη συνεργασία εντάσσονται και άτομα που το κράτος επιλέγει να τα έχει περιθωριοποιημένα, νιώθω ότι η φωνή μας είναι πιο δυνατή και αποδεικνύουμε μαζί ότι ο κινηματογράφος ανήκει σε όλες και όλους». Μιλώντας για τη συμφωνία των γονέων των ατόμων με αναπηρία που συνεργάστηκαν, είπαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία και η Ελπινίκη, ότι: «Οι γονείς αυτοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι η επικοινωνία και η ομαλή συνύπαρξη με τους ανθρώπους, η κοινωνικοποίηση, λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη αλλαγής ατομικής και συλλογικής.
Τα παιδιά τους έχουν πανελλήνιες διακρίσεις στην κολύμβηση, στο μπόουλινγκ, κάποιοι είναι δρομείς σε μαραθώνιους, συμμετέχουν τα τελευταία τρία χρόνια σε θεατρικές παραστάσεις που γίνονται σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, έχουν παρακολουθήσει ποικίλα σεμινάρια… Η ομάδα αυτή εξελίχθηκε σε μια όμορφη παρέα φίλων που βασίζεται στον αλληλοσεβασμό και την αγάπη, πάντα έτοιμη να κάνει νέους φίλους και πάνω από όλα, να δείξει σε μια κοινωνία που στέκεται αμήχανα και κοιτά, ότι το μυστικό βρίσκεται στη συνύπαρξη]. Όταν η Ελπινίκη πρότεινε στη Μαρία να κάνουν μία ταινία με την ομάδα το «Στέκι μας»’ που είναι μέλη τα συγκεκριμένα πρόσωπα με αυτισμό / νοητική υστέρηση, αμέσως τέθηκε στην ομάδα και η πλειονότητα των γονέων συμφώνησε, από όπου προέκυψε και η ομάδα του ντοκιμαντέρ. «Ήταν τιμή μου που χωρίς να με γνωρίζουν και φυσικά με τις συστάσεις της Μαρίας, με εμπιστεύτηκαν και τους ευχαριστώ».
Το επόμενο βήμα είναι το ντοκιμαντέρ της Μαρίας της Ελπινίκης και των ιδιαίτερων συνεργατών τους, να ταξιδέψει παντού και να διαδοθούν οι ομορφιές του τόπου και μέσω αυτών, και το μήνυμα της συμπερίληψης ως κάτι το δεδομένο στην πράξη. «Επιθυμία μας είναι να προβληθεί στα χωριά μας για να τα στηρίξουμε γιατί τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζονται ως γεωγραφικά ΑΜΕΑ, στα σχολεία για να μπει το σποράκι της συμπερίληψης στις νέες γενιές, να το στείλουμε σε φεστιβάλ κινηματογράφου και θα ήταν χαρά μας και μια συνεργασία με κάποιο κανάλι» μας είπε η Μαρία, ενώ η Ελπινίκη συμπλήρωσε: «Θέλουμε με το Ντοκιμαντέρ να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος μεταξύ άλλων, για τη συμπερίληψη στην πράξη και όχι σαν μια αφηρημένη έννοια, που έχει αρχίσει να ακούγεται γιατί έχει γίνει της μόδας».
Οι δύο φίλες και συνεργάτιδες, επιμένουν πως, οι άνθρωποι που χάσαμε συνεχίζουν και ζουν μέσα από εμάς και φεύγουν πραγματικά, μόνο αν τους ξεχάσουμε. «Αυτό είναι το κυρίαρχο μήνυμα του Ντοκιμαντέρ, μαζί με το ότι τελικά, “…κοινός παρανομαστής σε όλα είναι η ΑΓΑΠΗ και αυτό σίγουρα δεν θέλουμε να σας το κρατήσουμε μυστικό, γιατί με την αγάπη μένουν ζωντανές οι κοινωνίες των ανθρώπων”». Συμπληρώνει όμως η Ελπινίκη για το ότι: «Στα χωριά μειώνονται οι κάτοικοι, δεν καταγράφεται στη μνήμη των νέων η καθημερινή ζωή και αυτά είναι στοιχεία για τα οποία πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε, ώστε να τα κρατήσουμε ζωντανά, έστω σαν καταγραφή».
«Η παράδοση για εμένα είναι η πυξίδα μου, όλα όσα με διαμόρφωσαν σαν χαρακτήρα. Πώς μπορούμε να κοιτάμε το μέλλον έχοντας ξεχάσει το παρελθόν μας, τις ρίζες μας και από πού προερχόμαστε… Έχουμε χρέος να παραδώσουμε τη σκυτάλη της μνήμης στα παιδιά μας και αυτά ελεύθερα θα αποφασίσουν πώς θα συνεχίσουν» μας είπε η Μαρία, με την Ελπινίκη να προσθέτει ότι «…υπάρχει ένα νήμα να πιαστεί κάθε νέος και νέα… Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει κατά γράμμα να την ακολουθήσουν, ταυτίζομαι αρκετά με μια φράση που διάβασα πρόσφατα του Walter Benjamin. Σε κάθε εποχή, θα πρέπει να επιχειρούμε εκ νέου να αποσπάσουμε την παράδοση από τον κομφορμισμό που θέλει να την κυριεύσει».
Επιστρέφοντας στην παρέα των κοριτσιών, τους φίλους και συνεργάτες τους, με αυτισμό / νοητική υστέρηση, μας είπαν ότι, με το ντοκιμαντέρ «Πες μου το μυστικό» «ανεβάζουμε τον πήχη και πάμε ένα βήμα παραπέρα. Οι δημοσιογράφοι μας, αυτά τα άτομα με αυτισμό / νοητική υστέρηση, μπαίνουν σε θέση πρωταγωνιστών γιατί θέλουμε να τονίσουμε την ισότιμη θέση τους στην κοινωνία και το ίσο δικαίωμά τους στην παραγωγή πολιτισμού και στη εργασία, κατ’επέκταση στη ζωή. Το λογικό θα ήταν, ό,τι είναι δεδομένο για όσες και όσους δεν είναι άτομα με αυτισμό / νοητική υστέρηση, να είναι δεδομένο και για όσους και όσες είναι Άτομα με Αναπηρίες, όπως για παράδειγμα η εργασία, το σχολείο, η προσβασιμότητα σε χώρους, η στέγαση». «Η επίσημη πολιτεία αποδεικνύει με κάθε τρόπο ότι, όποιο άτομο δεν είναι παραγωγικό, με τον τρόπο που η ίδια αντιλαμβάνεται την έννοια της παραγωγικότητας, παραγκωνίζεται», είπε η Ελπινίκη ενώ η Μαρία αναρωτήθηκε «πώς να δείξουμε ευαισθησία σε έναν συνάνθρωπο μας με αυτισμό / νοητική υστέρηση, όταν, δεν την δείχνουμε πολλές φορές ακόμα και στο σύντροφό μας, στο συνεργάτη μας στη δουλειά, στο συγγενή μας ή στο φίλο μας. Η εποχή που ζούμε μας κάνει να ξεχνάμε να δείχνουμε αυτή την ευαισθησία ακόμα και στο να αγκαλιάσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Η επιστροφή στις ρίζες μας, που δείχνουμε στο Ντοκιμαντέρ, είναι κατ’ επέκταση η επαφή με τον εσωτερικό μας κόσμο γιατί ως όντα δεν είμαστε προγραμματισμένοι να ζούμε σε κουτιά και μέσα σε οθόνες».
Πιο αυστηρή η Ελπινίκη λέει ότι: «Για αρκετούς θεσμούς, θα πω ότι είναι ένας εύκολος τρόπος να δείξουν πως τους αφορά το θέμα, χωρίς να χρειαστεί να πάρουν αποφάσεις που θα τους κοστίσουν. Για παράδειγμα, για τους/τις μετανάστες/στριες της τελευταίας δεκαετίας και για την lgbtqia+ κοινότητα, δεν σταματούν να βγαίνουν ταινίες και ντοκιμαντέρ που υποστηρίζονται από κρατικούς θεσμούς είτε στη χρηματοδότηση είτε στην προβολή σε φεστιβάλ. Στην πράξη όμως, τα δικαιώματά τους καταπατώνται ή δεν είναι ισάξια με αυτά της υπόλοιπης κοινωνίας. Σίγουρα όμως, η τέχνη μπορεί να ευαισθητοποιήσει, να μας κάνει να σκεφτούμε κάτι διαφορετικά».
Η Μαρία Πεντάρη και η Ελπινίκη Βουτσά Ρεντζεποπούλου, θέλησαν να γραφτούν τα ονόματα όλων των συντελεστών και των συνεργατών τους με αυτισμό / νοητική υστέρηση. Ως ΑΠΕ ΜΠΕ αποτυπώνουμε τα επίθετα όλων, μιας και όλοι είμαστε με όλους: «Βαρβαντάκης, Δρακάκη, Καλατζάκης, Καραδάκης, Κουτσογιαννάκη, Παντελάκης, Παντελάκη, Παπαδοπούλου, Πιπεράκης, Φαραντάκη, Γαβριλάκης, Γερόλυμος, Λαμπρόπουλος, Τσέγκα, Ζακυνθινάκης, Καλαϊτζάκης, Σαββάκος, Τζανουδάκη, Αδαμάρα, Μαρινάκης, Πιτσώνης, Γαλανάκη, Καλογεράκη, Καραδάκη, Μπαλαντινάκη, Μπαλωμενάκη, Παντίδου, Πυροβολάκη, Φραγκουλίδου, Βακάκης, Λουφαρδάκης, Ρενιέρης».
Τελικά, ή όλοι ή κανείς… ή όλα ή τίποτα…
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
