Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου. Οι ρίζες της σημαντικής αυτής γιορτής εντοπίζονται στις διαμαρτυρίες των γυναικών στις αρχές του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, για τη βελτίωση της κοινωνικής και εργασιακής τους θέσης και την κατοχύρωση δικαιώματος ψήφου.
Σαν σήμερα στις 8 Μαρτίου, του 1857 πραγματοποιήθηκε μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Η πρώτη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε το 1909 με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και υιοθετήθηκε δύο χρόνια αργότερα από τη Σοσιαλιστική Διεθνή.
Η πρόοδος των δικαιωμάτων των γυναικών είναι ζήτημα δικαιοσύνης, ισότητας, ηθικής και κοινής λογικής, τονίζει σε άρθρο του για την εφετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Προτάσσει μάλιστα πως «καθώς κοιτάμε προς το μέλλον, η βιώσιμη και ισότιμη ανάκαμψη για όλους θα γίνει δυνατή εάν είναι μια γυναικεία ανάκαμψη που θέτει την πρόοδο για τα κορίτσια και τις γυναίκες στο επίκεντρό της». Ειδικότερα υπογραμμίζει την ανάγκη για οικονομική πρόοδο μέσα από στοχευμένες επενδύσεις στην εκπαίδευση των γυναικών, την απασχόληση, την κατάρτιση και την αξιοπρεπή εργασία. «Οι γυναίκες πρέπει να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για τα 400 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που έχουμε κληθεί να δημιουργήσουμε μέχρι το 2030» επισημαίνει.
Επίσης, ο Αντόνιο Γκουτέρες αναδεικνύει πως «χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις στις κυβερνήσεις, στις επιχειρήσεις». Προσθέτει πως «χρειαζόμαστε γυναίκες υπουργούς Οικονομικών και διευθύνουσες συμβούλους, που θα αναπτύσσουν και θα εφαρμόσουν πράσινες και κοινωνικά προοδευτικές πολιτικές προς όφελος όλων». Συνεχίζοντας στο ίδιο μήκος κύματος, αναφέρει πως «η ύπαρξη περισσότερων γυναικών στα κοινοβούλια συνδέεται με ισχυρότερες δεσμεύσεις για το κλίμα και υψηλότερα επίπεδα επενδύσεων στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και στην εκπαίδευση».
Υπό αυτό το πρίσμα, τονίζει την ανάγκη για «πολιτική πρόοδο μέσα από στοχευμένα μέτρα που εξασφαλίζουν την ισότιμη ηγεσία των γυναικών και την αντιπροσώπευση τους σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής λήψης αποφάσεων, μέσω τολμηρών ποσοστώσεων φύλου».
Εισαγωγικά στο άρθρο του ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ αναφέρει πως «καθώς ο κόσμος γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, το ρολόι των γυναικείων δικαιωμάτων πηγαίνει πίσω».
Σε αυτό το πλαίσιο, υπογραμμίζει πως οι καταιγιστικές κρίσεις των τελευταίων ετών έχουν υπογραμμίσει το πόσο ο ηγετικός ρόλος των γυναικών είναι κρισιμότερος από ποτέ. «Οι γυναίκες έχουν αντιμετωπίσει με ηρωικό τρόπο την πανδημία Covid-19 ως γιατροί, νοσοκόμες, ως εργαζόμενες στη δημόσια υγεία και την κοινωνική περίθαλψη. Την ίδια στιγμή όμως, τα κορίτσια και οι γυναίκες είναι οι πρώτες που χάνουν τις δουλειές τους ή εγκαταλείπουν το σχολείο, ασχολούμενες περισσότερο σε μη αμειβόμενες εργασίες φροντίδας, αντιμετωπίζοντας υψηλότατα επίπεδα οικιακής και ψηφιακής κακοποίησης και παιδικών γάμων» παρατηρεί.
Επιπροσθέτως, αναφέρει πως η πανδημία έχει υπογραμμίσει ακόμα περισσότερο μία πανάρχαια αλήθεια. «Οι ρίζες της πατριαρχίας είναι βαθιές. Ζούμε ακόμα σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν οι άντρες με μια κουλτούρα ανδρικής κυριαρχίας» εξηγεί και επισημαίνει ότι ως αποτέλεσμα, στις καλές και στις κακές εποχές, οι γυναίκες είναι πιθανότερο να ζήσουν στη φτώχεια, η υγεία τους θυσιάζεται, η εκπαίδευση και οι ευκαιρίες τους περιορίζονται.
Ειδική αναφορά κάνει ο Αντόνιο Γκουτέρες στις γυναίκες που βρίσκονται σε χώρες οι οποίες είναι σε εμπόλεμη κατάσταση, όπως η Αιθιοπία, το Αφγανιστάν και η Ουκρανία, σημειώνοντας ότι «είναι οι πιο ευάλωτες».
Σε ό,τι αφορά τις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ, ο γενικός γραμματέας του επισημαίνει πως «έχουμε καταφέρει – για πρώτη φορά στην ιστορία του Οργανισμού – την ισότητα των φύλων σε υψηλές θέσεις διοίκησης στην έδρα μας και σε όλο τον κόσμο». Αυτό, όπως διαπιστώνει, έχει αυξήσει θεαματικά «την ικανότητα μας να εκφράζουμε και να εκπροσωπούμε τον κόσμο που υπηρετούμε».
Ολοκληρώνοντας το άρθρο του, ο Αντόνιο Γκουτέρες εκφράζει την πεποίθηση πως όταν ο κόσμος επενδύει στις ευκαιρίες για τις γυναίκες και τα κορίτσια, το σύνολο της ανθρωπότητας κερδίζει.
Ιστορία της 8ης Μαρτίου
Η 8η Μαρτίου ορίστηκε το 1977 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Ημέρα για τα δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη.
Η ιδέα για τον εορτασμό της προέκυψε κατά το πέρασμα στον 20ό αιώνα, το οποίο σηματοδοτήθηκε από την εκβιομηχάνιση, την πληθυσμιακή έκρηξη και τις ριζοσπαστικές ιδεολογίες. Το έναυσμα, όμως, είχε δοθεί αιώνες πριν, με τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη να πρωτοστατεί σε μια ιδιόμορφη «φεμινιστική» απεργία, προκειμένου να τελειώσει ο πόλεμος των ανδρών.
Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής επανάστασης οι γυναίκες του Παρισιού ζητούσαν «ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα» στις Βερσαλλίες. Η γιορτή ουσιαστικά αφορά στους αγώνες συνηθισμένων γυναικών, που με το θάρρος και την αποφασιστικότητα τους έγραψαν ιστορία.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εργάτριες στο τομέα της υφαντουργίας και του ιματισμού κινητοποιήθηκαν στις 8 Μάρτη του 1857 στη Νέα Υόρκη για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και τους χαμηλούς μισθούς τους. Η αστυνομία επιτέθηκε και διέλυσε βίαια το πλήθος των λευκοντυμένων γυναικών, όμως το εργατικό κίνημα είχε ήδη γεννηθεί. Δύο χρόνια αργότερα, οι γυναίκες που συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις οργάνωσαν το πρώτο εργατικό σωματείο γυναικών και συνέχισαν τον αγώνα για τη χειραφέτηση τους.
Το 1908 παρέλασαν 15.000 γυναίκες στους δρόμους της Νέας Υόρκης ζητώντας λιγότερες ώρες εργασίας, καλύτερους μισθούς και δικαίωμα ψήφου. Υιοθέτησαν το σύνθημα «Ψωμί και τριαντάφυλλα», με το ψωμί να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα την καλύτερη ποιότητα ζωής.
Η Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε για πρώτη φορά από το Σοσιαλιστικό Κόμμα των ΗΠΑ στις 28 Φεβρουαρίου 1909. Ο εορτασμός της καθιερώθηκε το 1910 με πρόταση της Γερμανίδας σοσιαλίστριας Clara Zetkin κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Διεθνούς.
Alexandra Kollontai
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η φεμινίστρια Alexandra Kollontai έπεισε τον Λένιν να επισημοποιήσει τη γιορτή στη Σοβιετική Ένωση, όμως μέχρι το 1965 αυτή παρέμεινε γιορτή των εργατών.
Στην Ελλάδα η πρώτη απεργία εργατριών έγινε στις 13 Απριλίου του 1892 στον Πειραιά, στο εργοστάσιο υφαντουργίας των αδελφών Ρετσίνα. Τη συγκεκριμένη χρονιά η εν λόγω υφαντουργία αποφάσισε να προβεί σε μειώσεις μισθών στις γυναίκες από 80 σε 60 λεπτά. Την είδηση μετέδωσε τότε η πρώτη γυναικεία εφημερίδα η «Εφημερίδα των Κυριών» που κυκλοφόρησε το 1887 και πρόβαλλε θέματα που αφορούσαν στο δικαίωμα στην εκπαίδευση και στο δικαίωμα στην εργασία.
Η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος το 1960 αναζωογόνησε το ενδιαφέρον για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Στις μέρες μας, όμως, σε πολλές χώρες η ημέρα αυτή έχει χάσει το πολιτικό της μήνυμα: Αφενός εμπορευματοποιήθηκε και αφετέρου εκλήφθηκε ως ευκαιρία για να εκφράσουν οι άνδρες την αγάπη τους στις γυναίκες, όπως κατά την Ημέρα της Μητέρας και του Αγίου Βαλεντίνου.
Ωστόσο, περιστατικά που σημειώνονται με αφορμή τον εορτασμό της Ημέρας τη Γυναίκας, αποδεικνύουν την ανάγκη προβολής και τίμησης, αν μη τι άλλο, των αγώνων των γυναικών. Στην Τεχεράνη στις 4 Μαρτίου 2007, η αστυνομία ξυλοφόρτωσε χιλιάδες άνδρες και γυναίκες που σχεδίαζαν συλλαλητήριο για τον εορτασμό της ημέρας. Οι δεκάδες γυναίκες που συνελήφθησαν κρατήθηκαν για μέρες στην απομόνωση. Οι ακτιβίστριες Shadi Sadr και Mahbubeh Abbasgholizadeh αφέθηκαν ελεύθερες μετά από δεκαπέντε μέρες απεργία πείνας.
