Η αναστολή λειτουργίας του ΟΑΚΑ εξαιτίας των θεμάτων στατικότητας στο στέγαστρο Καλατράβα, αποτελεί μια καλή αφορμή προκειμένου να γίνει εκτενής αναφορά, στα υπόλοιπα κολοσσιαία αλλά συνάμα προβληματικά έργα του Ισπανού αρχιτέκτονα ανά τον κόσμο.
Οι αρχιτεκτονικές κατασκευές του Σαντιάγο Καλατράβα τόσο στην πατρίδα του την Ισπανία και συγκεκριμένα στη γενέτειρά του τη Βαλένθια αλλά και το Μπιλμπάο, όπως και στη Νέα Υόρκη, στον σταθμό του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στο Μανχάταν, αλλά και στον ελληνορθόδοξο ναό του Αγίου Νικολάου που είχε ισοπεδωθεί μετά την επίθεση στους δίδυμους Πύργους την 11η Σεπτεμβρίου και ανακατασκευάστηκε βάσει σχεδίων του Ισπανού αρχιτέκτονα, είναι μεν εντυπωσιακά αλλά παράλληλα έχουν ένα μακρύ ιστορικό από τεράστιες υπερβάσεις τόσο στον οικονομικό προϋπολογισμό όσο και στον χρόνο ολοκλήρωσής τους.
Άλλωστε κάτι ανάλογο συνέβη και με το στέγαστρο στο ΟΑΚΑ το οποίο παραδόθηκε την τελευταία στιγμή, λίγες εβδομάδες πριν αρχίσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με το κόστος του να εκτινάσσεται πολύ πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό. Το τελικό κόστος λοιπόν για το στέγαστρο εκτινάχθηκε κατά 12.771% πάνω από το αρχικό.
Παράλληλα οι εντυπωσιακές κατασκευές στο ΟΑΚΑ πρακτικά δεν συντηρήθηκαν ποτέ την τελευταία 20ετία, παρότι οι ειδικοί επέμεναν ότι αυτό έπρεπε να γίνεται κάθε χρόνο.
Η λίστα με τα έργα του Σαντιάγκο Καλατράβα ανά τον κόσμο που βγήκαν εκτός ορίων διαρκώς μεγαλώνει ακόμη περισσότερο. Από τα τέλη της δεκαετίας του ‘80 καταγράφονται έργα που κοστίζουν εκατομμύρια ευρώ πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό, έργα που είχαν σοβαρά σχεδιαστικά λάθη, ή που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ.
Με συγκεκριμένα άρθρα τους οι New York Times, αναφέρονται σε κάποια από αυτά τα έργα, στηλιτεύοντας κυρίως τις υπερκοστολογήσεις που έγιναν όσο και τις μεγάλες καθυστερήσεις στην παράδοσή τους.
Πιο συγκεκριμένα τo 2013 ενώ χτιζόταν ο σταθμός του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, οι New York Times αποκάλυψαν σε άρθρο τους που αφορούσε τις δραστηριότητες του Ισπανού αρχιτέκτονα, πως «ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός».
Αναλυτικότερα αναφέρεται πως ένας πολιτικός από τη γενέτειρα του Καλατράβα, τη Βαλένθια είχε φτιάξει και διαχειριζόταν ένα site ονόματι Calatravatelaclava, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «ο Καλατράβα σε ξεζουμίζει».
Κατέρευσε η οροφή στο κτηριακό σύμπλεγμα της Βαλένθια
Αφορμή γι’ αυτό υπήρξε το κτηριακό σύμπλεγμα στη Βαλένθια, την Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών η οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνει αίθουσα παραστάσεων, ένα πλανητάριο, μία όπερα, η οποία κόστισε τα τριπλάσια χρήματα του αρχικού προϋπολογισμού που ήταν 300 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή εκτινάχθηκε σε πάνω από 1 δις ευρώ.
Ο Ignacio Blanco διαχειριστής του site και μέλος του Κοινοβουλίου της Βαλένθιας αποκάλυψε το 2012 ότι η πόλη χρωστά ακόμη 700 εκατομμύρια ευρώ. Σημειώνεται ότι το τεράστιο έργο ολοκληρώθηκε το 1998, με το τελευταίο του τμήμα να παραδίδεται στο κοινό το 2005. Ο Καλατράβα έλαβε περίπου 94 εκατομμύρια ευρώ για το έργο αυτό.
Μάλιστα ο Blanco αναφερόμενος στην οικονομική υπέρβαση επισημαίνει πως οι 150 θέσεις στην Όπερα έχουν χτιστεί δίχως να έχουν καθαρή θέα της σκηνής, ενώ το Μουσείο Επιστήμης δεν έχει εξόδους κινδύνου ή ανελκυστήρες για ΑμεΑ.
Το αποκορύφωμα όλων είναι η κατάρρευση της οροφής της Όπερας, το 2014, κάτι που οδήγησε τις τοπικές Αρχές να μηνύσουν τον Καλατράβα, ενώ ο ίδιος μήνυσε τους δημιουργούς της ιστοσελίδας που κατέγραφε τις υπερτιμολογήσεις στα έργα του.
«Όπως αναφέρουν οι New York Times, στηριζόμενοι στις καταγγελίες η κατάρρευση της οροφής ήταν προβλέψιμη, ενώ μετά από μια καταιγίδα ο χώρος στην Όπερα πλημμύρισε. Ένας αρχιτέκτονας της πόλης είχε επιπλήξει με δηλώσεις του σε τοπική εφημερίδα τον Καλατράβα για το γεγονός ότι προσπάθησε να καλύψει ορισμένες ατσάλινες πλευρές της Όπερας με μωσαϊκό από σπασμένα λευκά πλακάκια.
«Μπορεί να ήταν μία ωραία ιδέα, αλλά ήταν παράλογη. Η κατάρρευση που σημειώνεται τώρα ήταν προβλέψιμη. Τις ημέρες με γρήγορη εναλλαγή θερμοκρασίας, ο χάλυβας και η ψηφίδα συστέλλονται και διαστέλλονται με διαφορετικούς ρυθμούς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η ισπανική κυβέρνηση διεκδίκησε αποζημίωση για τις εργασίες αποκατάστασης, με τον αρχιτέκτονα να επισημαίνει τον επαναστατικό σχεδιασμό του έργου, αλλά τους αντιδίκους του να αποδεικνύουν την έλλειψη εποπτείας εκ μέρους του την περίοδο της κατασκευής του, μαζί με ορισμένα σημαντικά τεχνικά λάθη στα επίσημα έγγραφα.
«Στόχος μου είναι πάντα να δημιουργώ κάτι εξαιρετικό που να βελτιώνει τις πόλεις και να εμπλουτίζει τη ζωή των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται σε αυτές. Ήταν προνόμιο να δουλέψω σε αυτά τα έργα, τα οποία έχουν ολοκληρωθεί με τα υψηλότερα πρότυπα» έγραφε στην ανακοίνωση του, το γραφείο του Σαντιάγο Καλατράβα.
Ο Blanco όσον αφορά τις υπερβάσεις του κόστους κατασκευής της Πόλης των Τεχνών και των Επιστημών είχε δηλώσει σε συνέντευξή του πως το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι τα σχέδια του Καλατράβα είναι αυθαίρετα και περιλαμβάνουν ελάχιστες λεπτομέρειες.
«Άλλοι αρχιτέκτονες γνωρίζουν ακριβώς τα χερούλια της πόρτας που θέλουν, από πού να τα αγοράσουν και πόσο κοστίζουν. Ο Καλατράβα είναι το αντίθετο. Τα έργα του δεν έχουν αυτόν τον βαθμό ακρίβειας» είχε σημειώσει.
Παράλληλα πολλοί είναι αυτοί που χαρακτηρίζουν την Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών ως ακόμη ένα μνημείο υπερβολής της κυβέρνησης και όχι του Καλατράβα, και διερωτώνται αν η Βαλένθια χρειαζόταν πραγματικά μία όπερα.
Η πεζογέφυρα στο Μπιλμπάο
Παρόμοια κατάσταση αντιμετώπισε και το Μπιλμπάο, καθώς στην Ισπανική πόλη δημιουργήθηκαν πολλά προβλήματα με μία πεζογέφυρα, έργο του αρχιτέκτονα.
«Αυτό που παρατηρείται ξανά και ξανά είναι ότι αντί να αναζητά τη λειτουργικότητα ή την ικανοποίηση των πελατών, στοχεύει στη μοναδικότητα» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Χεσούς Κανιάντα Μερίνο, πρόεδρος της Ένωσης Αρχιτεκτόνων του Μπιλμπάο.
Η πεζογέφυρα ήταν μεν εντυπωσιακή, αλλά αποδείχτηκε κίνδυνος για τους πεζούς. Τη λύση έδωσε ένα μαύρο κάλυμμα που αλλοίωσε την ιδέα του Καλατράβα.
Το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στο Μανχάταν
Ένα από τα μεγαλύτερα έργα του Καλατράβα, το οποίο ξεκίνησε το 2005 με σκοπό να παραδοθεί το 2016, ήταν ο σταθμός του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου ήταν 2 δις και κατέληξε να κοστίσει περίπου τα διπλάσια. Τελικά παρουσίασε διαρροή στην οροφή του.
Αν και δεν είναι ο μεγαλύτερος σταθμός στην πόλη της Νέας Υόρκης, είναι ο πιο εντυπωσιακός και ο πιο ακριβός. Μόνο τα μεταλλικά κομμάτια έφτασαν να ζυγίζουν πάνω από 36.000 τόνους κατασκευάστηκαν μάλιστα στην Ιταλία και εισήχθησαν στις ΗΠΑ ανεβάζοντας δραματικά το κόστος. Τα γυάλινα κομμάτια, όμως, καταργήθηκαν για λόγους ασφαλείας.
Άτομα που συμμετείχαν στην κατασκευή του έργου έχουν αναφέρει πως τα σχέδια του Ισπανού αρχιτέκτονα ήταν «προβληματικά», ενώ τα χαρακτήρισαν «εξαιρετικά δύσκολες κατασκευές», συμπεριλαμβανομένου του τεράστιου υπόγειου θαλάμου.
Επιπλέον αποκάλυψαν πως ο ίδιος είχε ζητήσει οι μηχανικές λειτουργίες του σταθμού, όπως ο εξαερισμός, να στεγάζονται έξω από αυτόν, κάτι που περιέπλεξε την κατασκευή και την κατέστησε ιδιαίτερα χρονοβόρα.
Ο Μάικλ Κίμελμαν των Times αποκάλεσε το κατασκεύασμα «κιτς στεγόσαυρο».
Ο ελληνορθόδοξος ναός του Αγίου Νικολάου
Ένα άλλο μικρότερο έργο που σχεδίασε ο Σαντιάγκο Καλατράβα, είναι ο ελληνορθόδοξος ναός του Αγίου Νικολάου που βρισκόταν κάτω από τους Δίδυμους Πύργους και ισοπεδώθηκε κατά την επίθεση την 11η Σεπτεμβρίου. Το νέο κτίσμα, εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2022 , αν και ο αρχικός σχεδιασμός ήταν για το 2021.
Πάντως το 2017 οι New York Times σε άρθρο τους ρωτούσαν γιατί είχαν σταματήσει οι εργασίες ανακατασκευής του ναού του Αγίου Νικολάου, δίνοντας την απάντηση ότι αυτό οφείλεται για μια ακόμη φορά στην εκτόξευση του εκτιμώμενου κόστους του ναού από τα 50 στα 78 εκατομμύρια δολάρια μέσα σε λίγους μήνες και στη «σκιά» που καλύπτει τη διαχείριση των δωρεών από στελέχη της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής, με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Η πεζογέφυρα στο κανάλι της Βενετίας
Και η μακρά λίστα ολοκληρώνεται με την πεζογέφυρα στο Μεγάλο Κανάλι της Βενετίας, μία πόλη που είχε και συνεχίζει να έχει σοβαρά προβλήματα με τον υπερτουρισμό. Οι φθορές ήταν πολλές, ο φωτισμός ποτέ δεν ήταν καλός, αλλά το χειρότερο είναι ότι πολλοί τουρίστες κατέληξαν στα νοσοκομεία με σπασίματα.
Τα σχεδόν 12 εκατομμύρια που κόστισε το έργο ήταν τελικά τρεις φορές πάνω από το προβλεπόμενο. Λογικό μετά από όλα αυτά να ζητήσει ο δήμος της Βενετίας αποζημίωση από τον Καλατράβα.
