Η Αμίλητη, ένα σύγχρονο χορικό για φωνές, άρπα, τσέλο και κρουστά, φέρνει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μια συγκλονιστική ιστορία που βασίζεται σε αληθινό γεγονός που συνέβη σε ένα φτωχό ορεινό χωριό της Ελλάδας γύρω στα 1850.
Το έργο, σε σύνθεση και σκηνοθετική επιμέλεια της συνθέτριας Δήμητρας Τρυπάνη και ποιητικό κείμενο του διακεκριμένου ποιητή, συγγραφέα, αρθρογράφου και δημοσιογράφου Παντελή Μπουκάλα, αποτελεί συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ με το Φεστιβάλ Παξών και θα παρουσιαστεί στις 11, 12 και 13 Οκτωβρίου 2019.
Με τα εργαλεία του μουσικού θεάτρου, η Δήμητρα Τρυπάνη αφηγείται μια δραματική ιστορία τόσο μακρινή αλλά και ταυτόχρονα τόσο οικεία, που στηρίζεται στην τελετουργία του μανιάτικου μοιρολογιού και προκαλεί αρχέγονα συναισθήματα. Οι στίχοι των τραγουδιών του έργου είναι δανεισμένοι από πραγματικά μοιρολόγια και παραδοσιακά τραγούδια διαφόρων περιοχών της Ελλάδας, φιλτραρισμένοι μέσα από ένα σύγχρονο μουσικό ιδίωμα.
Αμίλητη είναι ένα εναλλακτικό ρέκβιεμ, σαν αρχαίο χορικό, μια «παράσταση ήχου», σύμφωνα με τη δημιουργό της, την οποία ο ακροατής-θεατής μπορεί να παρακολουθήσει με ανοιχτά ή κλειστά μάτια.
Μια νεαρή γυναίκα, η Μηλιά, δολοφονείται από τον πατέρα και τα αδέλφια της για να «ξεπλυθεί η ντροπή» της οικογένειας, αφού την πρώτη νύχτα του γάμου της βρέθηκε «χαλασμένη» από τον γαμπρό. Η κόρη θάβεται ζωντανή σε λάκκο με πέτρες στην είσοδο του χωριού. Μόνο το κεφάλι της μένει έξω από το χώμα.
Έτσι οι συγχωριανοί γίνονται μάρτυρες του ξεπλύματος της ντροπής, που επέβαλαν στη Μηλιά τα αρσενικά μέλη της οικογένειας.
Η ιστορία αυτή μεταφέρεται στο έργο σε άχρονο περιβάλλον, σε ένα δαντικό limbo, έναν τόπο λησμονημένων ψυχών. Εκεί τα πρόσωπα συνυπάρχουν χωρίς όμως να συναντιόνται, και αναμετριούνται με τη μνήμη, την οργή, την ενοχή, την αγάπη και τη θλίψη τους. Μέσα από την αποδοχή της ευθύνης για την αποτρόπαιη πράξη τους οδηγούνται στη μετάνοια και την αυτοσυγχώρηση.
Η τραγική κατάληξη της Μηλιάς είναι η αφορμή για να παρουσιαστεί η συμφυής βία και θλίψη στην κατασκευή της ανδρικής ταυτότητας, αλλά και για να συντεθεί ένα ειλικρινές και βαθιά τρυφερό μοιρολόι για την πραγματική Μηλιά, που θυσιάστηκε και έφυγε «άκλαυτη» -άρα καταραμένη- σχεδόν δύο αιώνες πριν.
Τη μουσική σύνθεση και σκηνοθεσία της Αμίλητης υπογράφει η Δήμητρα Τρυπάνη, η οποία επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ μετά τη μεγάλη επιτυχία του εξαιρετικού έργου Διδυμάνες, το οποίο παρουσιάστηκε την άνοιξη του 2018 σε συνεργασία με τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της ΕΛΣ.
Ως συνθέτρια, έχει ασχοληθεί με τη δημιουργία διαθεματικών μουσικών παραστάσεων χρησιμοποιώντας ως κύρια μέσα τα αυστηρά δομημένα πολυρυθμικά σχήματα και την ετεροφωνία τόσο στη μουσική όσο και στον λόγο. Για το νέο της έργο Αμίλητη σημειώνει: «Η αρχική ιδέα ήταν το έργο να είναι στην ουσία ένα εκτενές θρηνητικό “ χορικό” – το “ ξενύχτι” της Μηλιάς πριν την ταφή της. Ως αφετηρία έμπνευσης αλλά και θεμέλιο γι’ αυτό το “ ξενύχτι” πρόβαλε σχεδόν αυτονόητα μπροστά μας το τελετουργικό του μανιάτικου μοιρολογιού.
Το μανιάτικο μοιρολόι έχει αυτήν την εξαιρετική ιδιαιτερότητα· είναι το μόνο δημόσιο βήμα της γυναίκας στο οποίο μπορεί να πει αλογόκριτα ό,τι θέλει, ακόμα και να καταραστεί ή να βρίσει τον νεκρό και τη μοίρα της, τους ανθρώπους που πίκραναν είτε τον νεκρό είτε την ίδια, να βγάλει στη φόρα πράγματα και καταστάσεις που σχετίζονταν με τον νεκρό και δεν λεγόντουσαν όσο ήταν εν ζωή, να θρηνήσει πραγματικά γι’ αυτόν, να πει και πράγματα που δεν τον αφορούσαν, αλλά μπορεί να συνέδεαν ανθρώπους κοντινούς του. Αυτή η ιδιότητα του μανιάτικου μοιρολογιού στην ένταση και σκληρή ειλικρίνεια που κουβαλάει, καθώς και στην ομοιότητά της με το αντίστοιχο αρχαιοελληνικό τυπικό, έδειχνε να είναι το λιθάρι πάνω στο οποίο θα χτιζόταν η Αμίλητη».
Το ποιητικό κείμενο, ειδικά γραμμένο για το έργο Αμίλητη, φέρει την υπογραφή του Παντελή Μπουκάλα, ο οποίος έχει εκδώσει πολλές ποιητικές συλλογές και έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το βιβλίο του Ρήματα (2010) και το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής για το έργο του Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η «Αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών (2017).
Ο ίδιος σημειώνει: «Στην Αμίλητη δοκίμασα να σκεφτώ και να νιώσω όπως (ενδεχομένως) σκέφτηκαν και ένιωσαν τα πρόσωπα που ενεπλάκησαν στο δράμα του 19ου αιώνα, τόσο μακρινό αλλά και τόσο οικείο: η κοπελιά που τόλμησε να αγαπήσει έναν ξενομερίτη, εκτός γάμου, ο πατέρας, η μάνα, τα αδέρφια της, ο μικρότερος αδερφός με την άτολμη άρνησή του, ο (για ένα μόλις εικοσιτετράωρο) σύζυγός της, ο ξένος, το ίδιο το χωριό του φονικού. Η αντίδραση της μανιάτικης μικροκοινωνίας, έτσι όπως οργανώνεται από τις νόρμες και την παράδοσή της, από την εθιμική ή μάλλον “ φυσική” αρρενοκρατία της, δεν είναι αποκλειστικά μανιάτικη, αλλά και κρητική και ξηρομερίτικη – και ιρλανδέζικη, για παράδειγμα. Παντού η γυναίκα “ είναι του πατρός της και του αντρός της”, κτήμα και θύμα, μια μηχανή που παράγει σιωπηλή τα πάντα, ανάμεσά τους και παιδιά».
Το κείμενο δίνει την ευκαιρία στη Δήμητρα Τρυπάνη να τελειοποιήσει το βασικό συνθετικό της εργαλείο, το οποίο ερευνά και εξελίσσει εδώ και δώδεκα χρόνια στα έργα της, αποτελεί δε το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της αισθητικής τους: πρόκειται για τη σχεδόν πλήρη κατάργηση των «ραφών» ανάμεσα στο κείμενο και τη μουσική, η οποία επιτυγχάνεται με την αυστηρή και ενορχηστρωτική ενσωμάτωση του κειμένου στη μουσική παρτιτούρα.
Τα σκηνικό-γλυπτό της παράστασης, έντονα θηλυκό και γήινο, είναι της Βρετανίδας γλύπτριας Κάθριν Γουάις, τα κοστούμια του Νίκου Κόκκαλη και οι φωτισμοί της Βαλεντίνας Ταμιωλάκη.
Ερμηνεύουν: Σοφία Κετεντζιάν, Αλίκη Σιούστη, Γεωργιάνα Φιλιππάκη, Αντώνης Βασιλειάδης, Αλέξανδρος Ψυχράμης, Γιώργος Κασαβέτης, Ραφαήλ Κριτούλης, Νίκος Ζιάζιαρης, Γιώργος Νικόπουλος, Βασίλης Πελαντάκης, Γωγώ Ξαγαρά, Δημήτρης Τραυλός
Η Αμίλητη αποτελεί την 9η συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενισχύοντας την πολύτιμη συνεργασία της με σημαντικά φεστιβάλ της περιφέρειας.
Δήμητρα Τρυπάνη
Η Δήμητρα Τρυπάνη σπούδασε σύνθεση στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου με τον Νάιτζελ Όσμπορν, και ελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ.
Έχει συνεργαστεί με πολλές ορχήστρες, σχήματα και σολίστες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα της έχουν παιχτεί σε πολλές χώρες (Βρετανία, Ιρλανδία, Αυστρία, Γερμανία, Ν. Αφρική) και σε όλες τις μεγάλες συναυλιακές αίθουσες της Αθήνας.
Είναι δημιουργός και βασική συνθέτρια του σχήματος The NQR Ensemble, ενός πειραματικού μουσικού σχήματος με έδρα την Αθήνα.
Τα τελευταία επτά χρόνια είναι Composer in Residence του Φεστιβάλ Παξών.
Το 2018 η μουσική της για την ταινία The Ox του Γιώργου Νικόπουλου ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερης μουσικής επένδυσης ταινίας animation μεγάλου μήκους στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Animation (Emile Awards).
Έχει διδάξει σύνθεση, ear training και τεχνικές διαθεματικής παράστασης σε πολλά πανεπιστήμια στην Ελλάδα και τη Βρετανία. Είναι επίκουρη καθηγήτρια σύνθεσης στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Μουσικό θέατρο
Δήμητρα Τρυπάνη
Αμίλητη – Ένα σύγχρονο χορικό
Συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Παξών
11, 12, 13 Οκτωβρίου 2019
Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.00)
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Ποιητικό κείμενο: Παντελής Μπουκάλας
Τιμές εισιτηρίων: 12, 15 ευρώ
Φοιτητικό, παιδικό: 8 ευρώ
Προπώληση:
– Ταμεία Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος / Τηλ.: 213 088 5700 / Ομαδικές πωλήσεις: 213 088 5742
Ωράριο: καθημερινά 09.00-21.00
