Συνέντευξη στη Σπυριδωνία Κρανιώτη
«Τα έργα τέχνης είναι πιο πολύ η ανάμνηση τους παρά το φυσικό βίωμα τους. Ζουν μέσα μας πάντα, είτε τα βιώνουμε είτε όχι, και τα ανακαλούμε σαν κομμάτια μας, σαν αναμνήσεις μας, σαν προσευχές μας. Οι πίνακες θα προβάλλονται στη σιωπή πριν από το κάθε αντίστοιχο έργο. Δεν θα υπάρξει η συνύπαρξη τους απλά γιατί έχω σκοπό να ζωντανέψω, να ερεθίσω την ακρόαση και όχι να την υποβαθμίσω σε υπόκρουση ενός οπτικού ερεθίσματος» αναφέρει μεταξύ άλλων στο zougla.gr ο Δημήτρης Παπαδημητρίου με αφορμή την παρουσίαση του νέου συμφωνικού του έργου στις 6 και 7 Μαρτίου με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου, στη Στέγη.
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες της γενιάς του και έχει γράψει μουσική για δεκάδες ταινίες, θεατρικές παραστάσεις, ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές σειρές και συμφωνικά έργα. Η μουσική του πάντα συγκινεί και μαγεύει το κοινό και ο ταλαντούχος δημιουργός αναφερόμενος στο κοινό του υπογραμμίζει: «Δεν γράφω μουσική για συνδρομητές. Απευθύνομαι στην αθώα και άσπιλη μεριά της ψυχής είτε του φιλόσοφου είτε του αγράμματου…»
«Συμφωνικά Ζωγραφικά Soundtracks», είναι ο τίτλος του νέου συμφωνικού σας έργου. Mιλήστε μας για το έργο αυτό που θα παρουσιάσετε σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, στις 6 και 7 Μαρτίου 2018.
Πρόκειται για ένα Συμφωνικό Ποίημα που έχει στόχο τη μεταφορά της ποιητικής των εικαστικών κόσμων στη μουσική γλώσσα με όργανο τη Συμφωνική ορχήστρα. Ή αν θέλετε ένα έργο που φιλοδοξεί να ζωντανέψει στους πίνακες στην υπονοούμενη τους διάσταση, τον χρόνο. Στη φαντασία των ακροατών μας να γίνουν οι πίνακες αυτοί οι ταινίες ή τα θεατρικά έργα ή, ακόμα καλύτερα, τα όνειρα που γεννούν και υπαινίσσονται.
Ποιες οι ιδιαιτερότητες αυτής της συναυλίας και τι σηματοδοτεί για σας;
Το πιο αυτονόητο είναι η συγκίνηση μιάς πρώτης εκτέλεσης. Ότι θα παρίστανται αυτοί οι ολίγοι εκλεκτοί στην ακρόαση του έργου μου την πρώτη φορά που αυτό ήχησε στον φυσικό μας κόσμο. Η σπουδαία ορχήστρα, η ΚΟΑ, και ο σημαντικότατος Έλληνας μαέστρος Γιώργος Πέτρου μας παρέχουν την ασφάλεια μιάς εξαιρετικής εκτέλεσης.
Ένα ιδιαίτερο στοιχείο είναι η διαδικασία: Τα έργα τέχνης είναι πιο πολύ η ανάμνηση τους παρά το φυσικό βίωμα τους. Ζουν μέσα μας πάντα, είτε τα βιώνουμε είτε όχι, και τα ανακαλούμε σαν κομμάτια μας, σαν αναμνήσεις μας, σαν προσευχές μας. Οι πίνακες θα προβάλλονται στη σιωπή πριν από το κάθε αντίστοιχο έργο. Δεν θα υπάρξει η συνύπαρξη τους απλά γιατί έχω σκοπό να ζωντανέψω, να ερεθίσω την ακρόαση και όχι να την υποβαθμίσω σε υπόκρουση ενός οπτικού ερεθίσματος.
Tρίτο στοιχείο είναι η πολυδιαστατότητα του έργου, η εκλεκτικιστική του μορφή. Κάθε ζωγράφος έχει άλλη τεχνική, άλλη ποιητική γλώσσα, άλλη φιλοσοφική προσέγγιση του ίδιου θέματος που τα συνδέει υπόγεια: Τη διαχείριση του χρόνου. Και θα έλεγα πως οι τεχνοτροπίες γεννιούται για να υπηρετήσουν την ερμηνεία που δίνουν στον χρόνο οι ζωγράφοι αυτοί. Και πίσω από τον χρόνο, το Φθαρτό και το Αιώνιο παλεύουν στις άπειρες παραλλαγές των μορφών του χρόνου.
Τo παράδειγμα της έμπνευσης σας αποδεικνύει ότι η τέχνη μπορεί να παράγει τέχνη. Τι γνώμη έχετε γι αυτό;
Όλες οι εκδηλώσεις που κάνει το Ελληνικό Σχέδιο στη Στέγη κάτω από την ομπρέλλα των «Μετασχηματισμών» είναι ακριβώς αυτό. Η ερμαφρόδιτη μεγάλη τέχνη που αναπαράγει άπειρα έργα αενάως. Όπως η «μίτωση» στα κύτταρα που μαγικά κόβονται στη μέση και πολλαπλασιάζονται γεωμετρικά. Οι τέχνες μεταξύ τους,αλλά και η κάθε τέχνη από μόνη της, εσωτερικά αυτογονιμοποιούνται! Τρομερό.
Γιατί επτά έργα ζωγραφικής και με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή;
Πρόκειται για δύο μόνο έργα που αναφέρονται σε πίνακες και τα άλλα πέντε είναι μουσικές μονογραφίες ζωγράφων μέσα από μια δική μου προσωπική ματιά. Η επιλογή δεν υπήρξε από εμένα προς αυτά όσο από αυτά προς εμένα. Θαυμάζω και αγαπώ πίνακες που δεν μπόρεσα σε πρώτο στάδιο να τους πλησιάσω μουσικά. Η μελέτη αυτή όμως μου έφερε στην επιφάνεια, τυχαία ή μη, κάποιους άλλους που αμέσως «εξήγησα» μουσικά μέσα μου. Γιατί ίσως έψαχνα το ίδιο θέμα σε διαφορετικά ρεύματα και εποχές, το θέμα του Χρόνου.
Ποια η σχέση σας με τα εικαστικά και τον κινηματογράφο;
Ο κινηματογράφος είναι σε πρώτο πλάνο αφήγηση μέσα από ένα εικαστικό μέσο, τη φωτογραφία. Δεν είναι απαραίτητο ο κινηματογράφος να έχει αυτόνομη εικαστική αξία. Η αφήγηση μπορεί να αρκεστεί σε μια φωτογραφική καταγραφή. Μπορεί όμως κάποτε να είναι μια διαρκής ροή εικαστικών αριστουργημάτων. Αντίθετα η ζωγραφική μπορεί να μην περιέχει απολύτως καμία αφηγηματικότητα και να είναι ένα συγκλονιστικό αφηρημένο εικαστικό γεγονός. Η δική μου σχέση και με τα δύο είναι σχέση αγάπης και θαυμασμού. Έγραψα πολλή μουσική για το σινεμά, πάνω από τριάντα πέντε ταινίες φιξιόν, ντοκιμαντέρ κλπ, και ήρθε η ώρα να γράψω και για την παραπονεμένη ζωγραφική που απλά επειδή δεν περιέχει χρόνο στην αφήγηση της δεν μας έχει καθόλου ανάγκη…Αυτόκλητοι επισκέπτες είμαστε σε αυτήν τη συναυλία!
Απευθύνεστε σε ένα κοινό εκπαιδευμένο τόσο με τη ζωγραφική όσο και με τη μουσική;
Ποτέ δεν απευθύνομαι σε κάποιο συγκεκριμμένο κοινό. Δεν γράφω μουσική για συνδρομητές. Απευθύνομαι στην αθώα και άσπιλη μεριά της ψυχής είτε του φιλόσοφου είτε του αγράμματου (ακόμα καλύτερα ίσως). Είτε του πλούσιου είτε του φτωχού. Είτε του Έλληνα είτε του ξένου.
Ποια είναι η διαδικασία σύνθεσης ενός έργου;
Στον κάθε συνθέτη ίσως κάτι άλλο συμβαίνει. Για μένα συνήθως το έργο εμφανίζεται πλήρες μεμιάς αν και πίσω από ένα αχνό και αξεδιάλυτο τούλι που θολώνει σε στιγμές και πλευρές την εικόνα. Το πρόβλημα είναι να μπορέσω να ξετυλίξω το τούλι αυτό γιά να κατανοήσω τα μέρη αυτού του όλου που εμφανίστηκε διαμιάς. Αυτό χρειάζεται εγρήγορση και μνήμη. Θυμίζω τον στίχο του Καβάφη «προσπάθησε να διαφυλάξεις ποιητή…» Είναι αληθινός πέρα για πέρα στην περιγραφή αυτής της αγωνίας.
Από τη σημαντική πορεία σας στη μουσική και τη σύνθεση ποια έργα σας ξεχωρίζετε και γιατί;
Σίγουρα όλα όσα ο κόσμος αγάπησε επειδή ευτύχησα με αυτά να επικοινωνήσω ανέλπιστα με το πλατύ κοινό. Και αυτό το λέω επειδή το κοινό το αγαπώ τόσο που δεν θέλω ποτέ να το εκμεταλλευτώ και να το κολακεύσω.
Και ακόμα πιο πολύ όσα ο κόσμος δεν«ανακάλυψε» είτε γιατί βρεθήκαμε σε αντίθετες φάσεις, ή γιατί απλά ήταν υβριδικές φόρμες άλλων επόμενων που βρήκαν μια αρτιότερη εκφορά χάρις σε αυτά. Όμως και αυτά τα αγαπάς γιατί σε έχουν πάντα ανάγκη. Να τα θυμίζεις και να τα προωθείς μέχρι να βρεθούν οι σωστοί τους αποδέκτες.
Η ελληνική μουσική έχει περάσει διάφορες φάσεις, είτε σε επίπεδο σύνθεσης, είτε σε επίπεδο στίχου. Ποιοτικά, θεωρείτε ότι η πορεία της ελληνικής μουσικής είναι ανοδική ή καθοδική και γιατί;
Η μουσική είναι πάντα σταθερή. Σαν τη θάλασσα που πάντα βγάζει ψάρια. Πόσο μάλλον η λαϊκή μουσική που είναι αυτοφυής. Η κοινωνία περνάει ανόδους και καθόδους ποιοτικές. Όταν δεν ενδιαφέρεται το κοινό για την ποιότητα, οι οικονομικοί φορείς της τέχνης δεν την παράγουν. Αν ξαφνικά αλλάξει το κλίμα και υπάρξει κοινό θα βρεθούν δεκάδες αριστουργήματα. Αυτό δεν είναι καινοφανές, συμβαίνει διαρκώς ανά περιόδους. Άλλο πότε γράφονται τα έργα και άλλο πότε παράγονται και τα μαθαίνουμε.
Υπάρχει κάποιο τραγούδι αυτήν την εποχή που να σημαίνει κάτι ιδιαίτερο για σας, είτε δικό σας είτε άλλου;
Από τις Μπαλάντες της οδού Ατθίδων, η «Αυτοβιογραφία» με διασκεδάζει πολύ. Αλλά από τον δίσκο κανένα δεν νικάει τα άλλα συνολικά, όλα είναι ισότιμα σημαντικά γιά μένα. Οι «Σκάλες» επίσης.
Ποια νομίζετε ότι είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν ένα τραγούδι ή μια ερμηνεία να αντέχει στον χρόνο;
Καθώς οι συνθήκες ανάγνωσης από το κοινό αλλάζουν διαρκώς με τα χρόνια, το τραγούδι πρέπει να αντέχει σε όλες τις πιθανές αναγνώσεις σαν το γλυπτό που όλες οι πλευρές του γύρω γύρω είναι εξ ίσου σημαντικές. Αυτό το κάνει ταυτόχρονα και διεθνές. Άλλη οδός είναι η πολύ εύστοχη περιγραφή της εποχής του. Σαν ιστορικό τεκμήριο μένει στην ιστορία να θυμίζει μια εποχή. Αλλά αυτό είναι ερήμην αισθητικών και πνευματικών αναζητήσεων. Μπορεί να είναι και συγκυριακό.
Υπάρχουν περίοδοι της ζωής σας που νοσταλγείτε περισσότερο;
Το παρελθόν με πληγώνει τόσο που δεν το σκέφτομαι ποτέ. Απλά δεν το αντέχω οπότε δεν θέλω καθόλου να το περιδιαβαίνω. Μικρός νοσταλγούσα το μέλλον. Αυτό είναι η εφηβεία. Και τώρα πιάνω τον εαυτό μου να το κάνει.
Στην καθημερινότητα σας τι σας δίνει χαρά και από πού αντλείτε για να είστε καλά;
Η σύνθεση, η συγραφή, η καλή συνεργασία, οι φίλοι και πάνω από όλα η ιδιωτικότητα και η οικογένεια.
Ετοιμάζετε κάτι άλλο αυτήν την περίοδο;
O «Ερωτικός Λόγος» σε CD. το μεγάλο συμφωνικό έργο που παρουσιάσαμε πέρυσι τέτοιο καιρό στη Στέγη με τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ και τον Μιχάλη Οικονόμoυ μαέστρο. Πρόκειται γιά ένα έργο σταθμό στη ζωή μου. Μετά τον «Αίσωπο», το «Σατυρικόν» το «Χρονικό ενός πρώιμου Φθινοπώρου» η φυσική συνέχεια τους.
«Οι Μπαλάντες της οδού Ατθίδων» με τον Γιώργο Φλωράκη σε ποίηση του σπουδαίου μας ποιητή, Διονύση Καψάλη. Ένας δίσκος με τραγούδια που αγάπησα σε πρώτο πρόσωπο. Έχει εκδοθεί από την ΜΒΙ και ανακαλύπτεται διαρκώς από περισσότερους ευαίσθητους ακροατές μας.
«Η Μουσική αγαπάει τον Αυτισμό», έξι τραγούδια σε (υπέροχους) στίχους Μιχάλη Γκανά για το πρόγραμμα αυτό της Στέγης. Για αυτά ωστόσο ας μιλήσουμε άλλοτε εκτενέστερα.
