Συνέντευξη στη Σπυριδωνία Κρανιώτη
Ο ταλαντούχος συνθέτης Δημήτρης Μαραμής συμμετέχει στις εκδηλώσεις για τη 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης με δύο νέα μουσικά έργα, τη λαϊκή όπερα «Καπετάν Μιχάλης» και το λαϊκό ορατόριο «Παλιγγενεσία» για λογαριασμό των Περιφερειών Κρήτης και Στερεάς Ελλάδος.
«Η δημιουργία με λυτρώνει από πολλές σκιές και από πολλά πράγματα που με στενοχωρούν ή με πληγώνουν, από τις αδικίες και τις σκοτεινές πλευρές του κόσμου που ζούμε. Δημόσια δεν επεμβαίνω με λόγια. Δεν διαμαρτύρομαι δημόσια με λέξεις. Δεν κατεβαίνω σε πορείες. Επειδή θεωρώ πως όλα αυτά τα κάνω με πιο ευγενικό τρόπο, με το ίδιο μου το έργο. Αντιδρώ, εκφράζομαι, αγωνίζομαι για έναν καλύτερο κόσμο μέσω της δημιουργίας, της πράξης, του έργου. Όχι γκρεμίζοντας, αλλά χτίζοντας συνέχεια. Δεν με ενδιαφέρει να πιάσω από τον γιακά κάποιον. Με ενδιαφέρει, όμως, να ανάψω σε ένα απάνεμο λιμάνι έναν φάρο» αναφέρει ο ίδιος.
Επίσης προσθέτει: «Ό,τι έχω κερδίσει έχει γίνει από μία διαδρομή από το πιο δύσκολο μονοπάτι. Δεν είχα ουσιαστική βοήθεια προώθησης από πουθενά. Ούτε είχα ποτέ χρήματα. Αλλά κέρδιζα βοήθεια με τη σκληρή εργασία μου. Η εργασία μου έπειθε κάθε φορά να με εμπιστεύονται όλο και περισσότερο, όλο και περισσότεροι φορείς που είχαν τις δυνατότητες να ανεβάσουν τα έργα μου».
Όσο για τις σκέψεις του για το μέλλον, εκμυστηρεύεται: «Ονειρεύομαι να συνεχίσω από εδώ που έχω φτάσει βάζοντας συνέχεια τον πήχη πιο ψηλά. Και φυσικά όχι επιδιώκοντας αποδοχή, αλλά υψηλότερα καλλιτεχνικά κι αισθητικά αποτελέσματα».
Συμμετέχετε στις εκδηλώσεις για τη 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης με δύο νέα μουσικά έργα σας, τη λαϊκή όπερα «Καπετάν Μιχάλης» και το λαϊκό ορατόριο «Παλιγγενεσία» για λογαριασμό των Περιφερειών Κρήτης και Στερεάς Ελλάδος. Μιλήστε μας γι΄ αυτό το εγχείρημα.
Τα δύο αυτά μουσικά έργα, η «Παλιγγενεσία» και ο «Καπετάν Μιχάλης», είναι έργα που απαίτησαν μεγάλη ερευνητική εργασία πριν ξεκινήσουν να έρχονται οι νότες, αλλά και συνθετικά είναι πονήματα μετά από σκληρή εργασία δύο χρόνων. Επίσης φέρουν μεγάλη ευθύνη όσον αφορά το αποτέλεσμα, καθώς το ένα έχει να κάνει με την ιστορία του τόπου και τη θυσία ανθρώπων και γενεών ολόκληρων, ενώ το άλλο έχει να κάνει με το βάρος του Καζαντζάκη και ολόκληρης της Κρήτης. Και στα δύο έργα, πριν φτάσω στην αμιγώς μουσική σύνθεση, έπρεπε να επιλέξω, να δομήσω, να διασκευάσω τον λόγο. Συνεπώς η πρώτη μου εργασία ήταν φιλολογική και ιστορική. Ωστόσο πρέπει να σημειώσω πως ο «Καπετάν Μιχάλης» ήταν μία δική μου πρόταση στην Περιφέρεια Κρήτης και στο ΔΗΠΕΘΕΚ, την οποία αποδέχτηκαν με θέρμη, ενώ η «Παλιγγενεσία» γεννήθηκε σαν ιδέα αφού μου ζήτησε η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας να κάνω κάτι για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την επανάσταση στη Ρούμελη το 1821.
Έχετε παρουσιάσει στο παρελθόν τον Πρόλογο της Οδύσσειας, τον Κρητικό Πόλεμο, τον Ερωτόκριτο. Τι σας έκανε να αγαπήσετε την Κρήτη και να δημιουργήσετε τα συγκεκριμένα έργα;
Αγαπώ κατ΄ αρχάς τη μουσική της κρητικής διαλέκτου. Έπειτα ο πλούτος της τέχνης της κρητικής αναγέννησης έως τον Καζαντζάκη αποτελούν ένα θησαυρό που μου είναι δύσκολο να τον αγνοήσω. Στην Κρήτη αγαπούν με πάθος τη μουσική, το τραγούδι, τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, που είναι οι μαντινάδες, εκφράζονται με στίχους, τους αρέσει να μιλούν για τον έρωτα και να τον τραγουδούν και δεν έχουν ενοχές για την ευδαιμονία. Τα παραπάνω στοιχεία είναι και η δική μου φιλοσοφία ζωής. Επίσης έχουν πάθος για την ελευθερία σε όλα τα επίπεδα.
Τι σας συγκίνησε και σας κινητοποίησε στον Καπετάν Μιχάλη ώστε να παρουσιάσετε σήμερα τη συγκεκριμένη λαϊκή όπερα;
Η απελευθέρωση του ανθρώπου από καθετί που τον κρατάει δέσμιο στην ύλη και τον καθιστά ανήμπορο να επιλέξει τα θέλω του. Η πορεία από την ύλη στο πνεύμα. Όταν ο άνθρωπος είναι αληθινά λεύτερος, αγγίζει το Θεό, δηλαδή γίνεται ένα με την ίδια τη φύση. Μέσα στον «Καπετάν Μιχάλη» παρουσιάζεται ολόκληρος αυτός ο σκληρός αγώνας. Κι όλα αυτά με πρωταγωνιστή την Κρήτη. Πίσω από την Κρήτη κρύβεται η λέξη «ελευθερία». Ακραίοι χαρακτήρες, έντονες καταστάσεις κι ένας παράνομος έρωτας-δαίμονας που υποβόσκει συνέχεια και υπονομεύει τα πάντα. Το μουσικό θέατρο έχει ανάγκη από τροφή δυνατών και παθιασμένων καταστάσεων, ώστε η μουσική να τα απογειώνει δραματικά.
Στον «Ερωτόκριτο» οι δύο κεντρικοί ήρωες είναι αποφασισμένοι να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους με κάθε κόστος. Όμως και στον «Καπετάν Μιχάλη» ο κεντρικός ήρωας ζητεί να απελευθερωθεί από την ψευδαίσθηση που του δημιουργεί η ύλη με κάθε κόστος την ελευθερία του. Θεωρείτε ότι τα δύο αυτά κείμενα έχουν κοινά στοιχεία;
Στον «Ερωτόκριτο», οι δύο ήρωες, η Αρετούσα και ο Ερωτόκριτος, είναι ξεκάθαροι μέσα τους, με τα «θέλω» τους και παλεύουν με τα εμπόδια και τις αντιξοότητες που τους βάζουν εξωτερικοί παράγοντες, ενώ στον «Καπετάν Μιχάλη», οι ήρωες παλεύουν περισσότερο με το μέσα τους. Δεν είναι μέσα τους αδέσμευτοι να αποφασίσουν. Συγκρούονται με τους προγόνους τους, με τις παραδόσεις τους, με το κοινωνικό βάρος, με τις σκιές του παρελθόντος, με τον Θεό, με την υπερηφάνεια τους, με το χρέος τους, με τον ζυγό του κατακτητή τους. Στον «Καπετάν Μιχάλη», ο πόλεμος είναι εσωτερικός, η επανάσταση αποτελεί μόνο τη σκηνογραφία. Η αληθινή επανάσταση είναι μέσα στις καρδιές και στις ψυχές των ηρώων.
Έχετε κοινά στοιχεία ή ταυτίζεστε με κάποιον από τους ήρωες των έργων σας;
Βέβαια και ταυτίζομαι, και με τον Ερωτόκριτο, και με την Αρετούσα, και με τον Κωνσταντή από τον νεκρό αδελφό, και με τον Καπετάν Μιχάλη, και με τον Νουρήμπεη, και με τον Καπετάν Πολυξίγκη. Η ευαισθησία του δημιουργού τον ξεκλειδώνει στο να ταυτίζεται με τους ήρωές του. Κατ΄ αρχάς ο ίδιος ο μέγας Καζαντζάκης πιστεύω πως μέσα στο έργο κάνει μια βαθιά ψυχανάλυση της ανδρικής του υπόστασης, μέσω των τριών ανδρών: Μιχάλη, Πολυξίγκη και Νουρήμπεη. Και οι τρεις αυτοί άνδρες συνθέτουν μια πολύπλοκη ανδρική φύση, η οποία ξεγυμνώνεται, εκτίθεται, αποκαλύπτεται μέσα από την πρόκληση μίας γυναίκας δαίμονα, της Εμινέ.
Μιλήστε μας για το λαϊκό ορατόριο «Παλιγγενεσία».
Είναι το αντίθετο από αυτό που θα περίμενε κανείς από ένα έργο με τον τίτλο «Παλιγγενεσία», ή από ένα έργο για την Επανάσταση του 1821. Είναι ένα έργο μελωδικό, λυρικό, ευαίσθητο, ποιητικό, ρυθμικό, έντονο. Αυτό που με ενδιέφερε μέσα από την ιστορία ήταν οι δραματικές στιγμές της. Ήταν η θυσία των ηρώων. Οι επαναστάτες δεν δικαιώνονται ποτέ όσο ζουν. Αλλά δικαιώνονται οι μετέπειτα γενιές από το έργο των επαναστατών. Το έργο θεμελιώνεται πάνω στη δομή της αρχαίας τραγωδίας. Υπάρχει ο «χορός», όπως στο αρχαίο δράμα, και ο υποκριτής. Αυτοί οι δύο είναι σε έναν συνεχή διάλογο. Στο συγκεκριμένο έργο, ο χορός είναι το φωνητικό σύνολο 8tetto, ο υποκριτής είναι ο τραγουδιστής ή ο αφηγητής, οι Κώστας Μακεδόνας και Γρηγόρης Βαλτινός.
Πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας με λίγες λέξεις;
Δημιουργικά ανικανοποίητο. Η δημιουργία με λυτρώνει από πολλές σκιές και από πολλά πράγματα που με στενοχωρούν ή με πληγώνουν, από τις αδικίες και τις σκοτεινές πλευρές του κόσμου που ζούμε. Δημόσια δεν επεμβαίνω με λόγια. Δεν διαμαρτύρομαι δημόσια με λέξεις. Δεν κατεβαίνω σε πορείες. Επειδή θεωρώ πως όλα αυτά τα κάνω με πιο ευγενικό τρόπο, με το ίδιο μου το έργο. Αντιδρώ, εκφράζομαι, αγωνίζομαι για έναν καλύτερο κόσμο μέσω της δημιουργίας, της πράξης, του έργου. Όχι γκρεμίζοντας, αλλά χτίζοντας συνέχεια. Δεν με ενδιαφέρει να πιάσω από τον γιακά κάποιον. Με ενδιαφέρει, όμως, να ανάψω σε ένα απάνεμο λιμάνι έναν φάρο.
Πώς αντιμετωπίσατε την περίοδο της πανδημίας και την υποχρεωτική αποχή από τους συναυλιακούς χώρους;
Με απόλυτη αφοσίωση στη δημιουργία και την υπομονή πως όλο αυτό θα τελειώσει σύντομα.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένας καλλιτέχνης μέσα στην πανδημία;
Κάποιοι φόβοι -ακόμα κι επιβίωσης- όπως όλοι. Αλλά η πίστη μου στο έργο τούς διέλυε και συνέχιζα. Δεν παραιτούμαι εύκολα.
Έχετε κερδίσει όλα αυτά τα χρόνια αποδοχή και αναγνώριση με τη δουλειά σας. Τι ονειρεύεστε στο μέλλον για την καλλιτεχνική σας διαδρομή;
Ό,τι έχω κερδίσει έχει γίνει από μία διαδρομή από το πιο δύσκολο μονοπάτι. Δεν είχα ουσιαστική βοήθεια προώθησης από πουθενά. Ούτε είχα ποτέ χρήματα. Αλλά κέρδιζα βοήθεια με τη σκληρή εργασία μου. Η εργασία μου έπειθε κάθε φορά να με εμπιστεύονται όλο και περισσότερο, όλο και περισσότεροι φορείς που είχαν τις δυνατότητες να ανεβάσουν τα έργα μου. Αυτό έγινε το 2017 με τον «Ερωτόκριτο» που ανέβασε η Λυρική Σκηνή, ενώ το ίδιο το έργο απορριπτόταν συνέχεια από άλλους φορείς. Ονειρεύομαι να συνεχίσω από εδώ που έχω φτάσει βάζοντας συνέχεια τον πήχη πιο ψηλά. Και φυσικά όχι επιδιώκοντας αποδοχή, αλλά υψηλότερα καλλιτεχνικά κι αισθητικά αποτελέσματα.
Το δρώμενο, «Παλιγγενεσία» μετά τη συγκινητική πρεμιέρα στη Λαμία, συνεχίζει την πορεία του στην Χαλκίδα, στο Φρούριο Καράμπαμπα, την Πέμπτη 22 Ιουλίου και στην Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία Παρνασσίδας το Σάββατο 24 Ιουλίου.
