Πώς ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα έργα τέχνης στην Ελλάδα, ο εμβληματικός γυάλινος «Δρομέας» του Κώστα Βαρώτσου μπορεί να «μετασχηματιστεί» σε πάρκο, πλατεία, εμπορικό κέντρο, συγκρότημα κατοικιών, αστικό παραθαλάσσιο περίπατο; Η απάντηση δόθηκε στην παρουσίαση του έργου που παρήγαγε η ερευνητική ομάδα ESDA3 στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Η σύλληψη της ιδέας μοιάζει απλοϊκή, μα καθώς αναπτύσσεται, το αποτέλεσμα δείχνει ευφυές: Η τέχνη -κάποιο έργο τέχνης- εμπνέει την αρχιτεκτονική, της «δανείζει» στοιχεία που αφορούν την κίνηση, την κατεύθυνση, την ένταση των σχεδιαστικών γραμμών. Καθώς το αρχιτεκτονικό σχέδιο εξελίσσεται σε τρισδιάστατη μορφή, το στοιχείο της ροής του αέρα μέσα στον χώρο προστίθεται και δίνει αειφόρο πνοή στον μετασχηματισμό. Κάπως έτσι οι γυάλινες, τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη, λωρίδες του «Δρομέα» έγιναν σκίτσο με μαύρες γραμμές σε ένα χαρτί, στη συνέχεια ξύλινη μακέτα, καταλήγοντας σε μία ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική πρόταση περιβαλλοντικά βιώσιμης αστικής παρέμβασης.
«Εξετάζουμε τη συνεισφορά της τέχνης στην εύρεση νέων λύσεων στον χωρικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική, συμπεριλαμβάνοντας τον παράγοντα του αέρα ως ένα κρίσιμο μέρος της διαδικασίας αυτής. Διερευνάται η δυναμική στοιχείων της τέχνης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη δημιουργία χώρων ή τμημάτων χώρων, παρέχοντας τη δυνατότητα της διέλευσης του αέρα διά μέσου των μορφών αυτών», ανέφερε η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ Αναστασία Σταυρίδου, μιλώντας στη διαδικτυακή ημερίδα, όπου παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα του έργου «Διερευνήσεις στον χωρικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική, συμπεριλαμβάνοντας τη συνεισφορά της τέχνης και τη συμμετοχή του αέρα. Δημιουργική παραγωγή μορφών και περιβαλλοντική ενσωμάτωση», το οποίο υλοποιείται από την ερευνητική ομάδα ESDA3.
«Πώς έγινε ο μετασχηματισμός του γλυπτού σε πάρκο»
Τα νοήματα που απορρέουν από το γλυπτό του Βαρώτσου και τα στάδια από τη δημιουργία του εμπνευσμένου από αυτό σκίτσου ως την ολοκληρωμένη πρόταση κατασκευής ενός πάρκου που «κινείται» και «αναπνέει», ανέλυσε η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του ΑΠΘ, Αθηνά Χριστίνα Συράκου.
«Ως βασικά νοήματα σημειώνονται η επανάληψη επιμήκων αιχμηρών λωρίδων, η ύπαρξη πολυάριθμων τέτοιων λωρίδων τοποθετημένων σε επίπεδα το ένα πάνω από το άλλο σε μια διάταξη που υπονοεί κίνηση και επίσης και η αίσθηση έντασης και διάτρησης που δίνει το γλυπτό εξαιτίας των πολύ αιχμηρών στοιχείων του, σε συνδυασμό με τη φαινομενική ορμή που έχει», ανέφερε η κ. Συράκου, σημειώνοντας ότι για τον λόγο αυτό στο σκίτσο «εμφανίζονται γραμμές που έχουν δημιουργηθεί με δύναμη, συνεπώς υποδηλώνουν ένταση και φαίνεται να έχουν και συγκεκριμένη κατεύθυνση υποδηλώνοντας κίνηση» και «αυτές οι γραμμές δημιουργούν λωρίδες παράλληλες μεταξύ τους, όπως έχει και το γλυπτό».
Η μεταφορά του σκίτσου στην πραγματική τρίτη διάσταση ήταν το επόμενο βήμα για την ερευνητική ομάδα ESDA3, που προχώρησε σε αυτό δημιουργώντας μία μακέτα με ξύλο τύπου μπάλσα. «Στο στάδιο αυτό αφαιρέσαμε κάποια από τα επίπεδα μεταξύ των λωρίδων, ώστε να δημιουργούνται κανάλια αέρα, δηλαδή κατά προσέγγιση η μορφή του κενού που θα καλύπτει ο αέρας. Η μακέτα απαρτίζεται από πολυάριθμες ορθογώνιες λωρίδες μπάλσα διαφορετικών και παρόμοιων μεγεθών», πρόσθεσε η ερευνήτρια, δείχνοντας στη συνέχεια τις εικόνες από την ενσωμάτωση της τρισδιάστατης μορφής σε έναν εικονικό αστικό χώρο και συγκεκριμένα σε μία πλατεία.
«Σε αυτό το στάδιο, οι λωρίδες μπάλσα αλλάζουν υλικό και αποκτούν διάφορα υλικά και διάφορες υφές. Διαμορφώνονται ακόμη και από φυτεύσεις. Οι λωρίδες μεταφέρονται και στο έδαφος, ενώ ενώνονται σε κάποια σημεία για τη δημιουργία σκίασης και δημιουργούνται ανοίγματα και εσοχές που λειτουργούν ως καθίσματα. Γενικότερα αυτές οι μετατροπές έχουν περιβαλλοντικό πρόσημο για τη μετέπειτα μεταφορά του -κατ’ ουσίαν- πάρκου στα προγράμματα προσομοίωσης», διευκρίνισε η κ. Συράκου.
«Η σημασία της ροής του αέρα στην αρχιτεκτονική»
Η εμπνευσμένη από τον «Δρομέα» πρόταση ενός μικρού αστικού πάρκου μελετήθηκε ώστε πέρα από πλατείες, η εφαρμογή της να προσαρμόζεται σε συγκροτήματα κατοικιών, εμπορικά κέντρα, εκθεσιακούς χώρους, παράκτιους περιπάτους.
Η προοπτική της ροής του αέρα μέσα από καλλιτεχνικά διαμορφούμενες αρχιτεκτονικές κατασκευές αποτελεί, σύμφωνα με την κ. Σταυρίδου, έναν ουσιαστικό παράγοντα του συγκεκριμένου σχεδιασμού και παρέχει νέα κίνητρα και αναβαθμισμένο ορίζοντα στον χωρικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική.
«Η έρευνα ενσωματώνει περιβαλλοντικές διερευνήσεις με υπολογιστικές προσομοιώσεις σε θέματα όπως ο φυσικός αερισμός κτιρίων, η ενεργειακή απόδοση κτιρίων, το μικροκλίμα και η θερμική άνεση. Έτσι η κεντρική ιδέα της έρευνας συμβαδίζει με αειφόρες προσεγγίσεις σύγχρονων θεωριών και εμπλουτίζει την αρχιτεκτονική σύνθεση με καινοτόμες ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Επιπλέον προσθέτει θετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη ζωή, ανταποκρινόμενη σε ανάγκες που σχετίζονται με την αφομοίωση της τέχνης, την αισθητική αντίληψη, την καλή ποιότητα του αέρα, την εξοικονόμηση ενέργειας και την κατάλληλη χωρική ατμόσφαιρα», εξήγησε η κ. Σταυρίδου.
