Μια σπάνια συλλογή τεκμηρίων που περιλαμβάνει περισσότερες από εκατό συλλυπητήριες επιστολές, τις οποίες έλαβαν οι οικογένειες Μελά και Δραγούμη, όταν έγινε γνωστή η είδηση του αδόκητου θανάτου του μακεδονομάχου Παύλου Μελά, περιλαμβάνει η πολυτελής έκδοση, με τίτλο «Έθνους Αφύπνιση: ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ), που παρουσιάστηκε στις 29 Μαρτίου – επέτειος γέννησης του Παύλου Μελά- στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Το αρχειακό υλικό παραχώρησε για την επιστημονική ανάδειξη και αξιοποίησή του από το ΙΜΜΑ η εγγονή του ήρωα, Ναταλία Ιωαννίδη, η οποία ήταν παρούσα στην εκδήλωση. Η κ. Ιωαννίδη, αναφέρθηκε στο ιστορικό της έκδοσης, τονίζοντας ότι έπρεπε να βρεθεί ο κατάλληλος χρόνος για να αξιοποιηθεί το υλικό «χωρίς μελοδραματισμό, παρά μόνο με συγκίνηση».
Μέσα από μοναδικές επιστολές σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής, όπως του Κωνσταντίνου Μαζαράκη – Αινιάν, του Γερμανού Καραβαγγέλη, του Λάκη Πύρζα, του Αθανάσιου Εξαδάκτυλου, της Λουίζας Ριανκούρ, της Αικατερίνης Λασκαρίδου και της Σοφίας Τρικούπη, παρουσιάζεται η θυσία του, η εμβέλεια του ηρωικού θανάτου του και ο απόηχος του θρύλου του Μελά.
Στη θυσία του Παύλου Μελά και τη σημασία της εκείνη την εποχή, αναφέρθηκε, σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του, ο υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, Άγγελος Συρίγος. «Το Μακεδονικό Ζήτημα για ένα διάστημα αφορούσε τους μυημένους. Δεν ήταν ακόμη κάτι που άγγιζε την ευρύτερη κοινωνία. Αυτό το έκανε η θυσία του Παύλου Μελά», ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Συρίγος, τονίζοντας, ότι η θυσία αυτή, αφύπνισε την κοινή γνώμη. Ο υφυπουργός την παραλλήλισε με την αντίσταση των Ουκρανών «η οποία ανατρέπει σχέδια μεγάλων δυνάμεων», όπως σημείωσε. «Η αγάπη για την πατρίδα είναι κάτι αυτονόητο, όπως η αγάπη για τη μάνα. Αυτό μας διδάσκουν οι Ουκρανοί. Αυτό είναι το μήνυμα του Παύλου Μελά», ανέφερε ο κ. Συρίγος. «Είμαστε πολύ τυχεροί ως Έλληνες που έχουμε ήρωες σαν τον Παύλο Μελά. Χρέος μας είναι να τους τιμάμε και να μιλάμε για αυτούς στους νεότερους», σημείωσε ο Αλκιβιάδης Στεφανής, Επίτιμος Αρχηγός Στρατού, τ. υφυπουργός Εθνικής Άμυνας.
Για τη σπάνια ευθύνη ανάδειξης του πολύτιμου υλικού, μίλησε η διευθύντρια του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, Φανή Τσατσάϊα, τονίζοντας, ότι η έκδοση αποτελεί φόρο τιμής στον ήρωα, αλλά και στη Ναταλία Δραγούμη. «Η κληρονόμος ενός χρέους ήταν μια σεβάσμια αγαπητή χήρα, που στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων», ανέφερε.
Στον τρόπο που ο ήρωας αποτυπώνεται σε έργα ζωγραφικής και γλυπτά, αναφέρθηκε η Σταυρούλα Μαυρογένη, αν. καθηγήτρια ΠΑ.ΜΑΚ., διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (ΚΕΜΙΤ), υπογραμμίζοντας ότι η τέχνη δεν είναι κάτι ελιτίστικο.
«Το 1941 ο γλύπτης Δημητρίου κλήθηκε να δημιουργήσει ένα άγαλμα που θα στηνόταν στη Δράμα. Το 1942 μπήκαν οι Βούλγαροι. Η πρώτη τους κίνηση ήταν να το τεμαχίσουν», υπενθύμισε η κ. Μαυρογένη.
Η θυσία και τα σύμβολα
Στην έκδοση δημοσιεύονται ψηφίσματα δήμων, κοινοτήτων, εταιρειών και πληθώρας συλλόγων του ελεύθερου, υπόδουλου και παροικιακού ελληνισμού των αρχών του 20ού αιώνα. Μέσα από αυτά τα έγγραφα αναδεικνύεται η συμβολική διάσταση της θυσίας του Μελά, μιας ηρωικής πράξης που έκανε το Μακεδονικό Ζήτημα εθνική υπόθεση. «Με το βιβλίο αυτό, το μουσείο βρίσκεται σε μία “μάχη” για την υπεράσπιση συμβόλων», είπε ο Βασίλης Κ. Γούναρης, καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων ΑΠΘ, Πρόεδρος του ΙΜΜΑ.
«Το ΙΜΜΑ κατάφερε με τις δυνάμεις του και με τη στήριξη ιδιωτών όχι μόνο να ξεπεράσει τα προβλήματα που δημιούργησε η κρίση, αλλά να παρουσιάζει τέτοιες εκδόσεις», τόνισε ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, κάνοντας λόγο για ένα πολύτιμο έργο, ενώ ο δήμαρχος, Κωνσταντίνος Ζέρβας, τόνισε ότι το όνομα του Παύλου Μελά είναι συνώνυμο του αγώνα. «Ήταν εκείνος που ξεπέρασε τα πολιτικά όρια της εποχής και προσπάθησε να φέρει το μακεδονικό ζήτημα στο προσκήνιο. Με τη θυσία του μετέτρεψε τον Μακεδονικό Αγώνα σε εθνική υπόθεση», σημείωσε ο κ. Ζέρβας.
Ο τόμος εκδόθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Εθνικής ‘Αμυνας, ενώ το κόστος της έκδοσης ανέλαβε η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Δράμας ΚΥΚΛΩΨ. Την εκδήλωση συντόνισε ο Γιάννης Κεσσόπουλος, γενικός διευθυντής της Δημοτικής Εταιρείας Θεάματος, Πληροφόρησης και Επικοινωνίας.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
