Την επόμενη μέρα από την Κυριακή των Βαΐων, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του «Παγκάλου» Ιωσήφ, γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, ενώ η μέρα είναι επίσης αφιερωμένη και στην άκαρπη συκιά που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε.
Ο «Πάγκαλος» Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος υιός του Ιακώβ ο οποίος έκανε ενάρετη ζωή και τον ζήλευαν τα αδέρφια του και ήθελαν να τον εκδικηθούν.
Έτσι αρχικά τον έριξαν σ’ ένα λάκκο και χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο, προσπάθησαν να πείσουν το πατέρα τους ότι τον έφαγε κάποιο θηρίο.
Ωστόσο όταν είδαν ότι δε μπορούν να εξαπατήσουν τον πατέρα τους, πούλησαν τον Ιωσήφ σε εμπόρους κι εκείνοι τον έδωσαν στον αρχιμάγειρα του Φαραώ Πετεφρή, βασιλιά της Αιγύπτου.
Εκεί ο Ιωσήφ αρνήθηκε να ενδώσει στις ερωτικές επιθυμίες της συζύγου του Πετεφρή, η οποία εξοργισμένη τον κακολόγησε στον Φαραώ και εκείνος τον φυλάκισε.
Ωστόσο όταν ο Φαραώ είδε ένα παράξενο όνειρο και ζήτησε έναν ερμηνευτή, ο Ιωσήφ του είπε ότι θα έρθουν στη χώρα 7 χρόνια ευφορίας και 7 χρόνια λιμού.
Ο Φαραώ ευχαριστήθηκε με την προειδοποίηση του Ιωσήφ και του έδωσε αξιώματα κι εκείνος προστάτευσε το λαό του στα δύσκολα χρόνια του λιμού και μάλιστα προσκάλεσε στην Αίγυπτο και τα αδέρφια του να μείνουν μαζί του.
Παράλληλα, στη λειτουργία της Μεγάλης Δευτέρας περιλαμβάνεται και η ιστορία της άκαρπης συκιάς που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε.
Ο Χριστός περπατώντας στους δρόμους της Ιερουσαλήμ, την επομένη ημέρα της εισόδου του, είδε μια μεγάλη συκιά με καταπράσινο φύλλωμα και την πλησίασε με σκοπό να κόψει ένα σύκο,όμως διαπίστωσε ότι η συκιά όμως δεν είχε καθόλου καρπούς.
Τότε ο Ιησούς απευθυνόμενος στο δέντρο είπε: «Μηκέτι εκ σου καρπός γένηται εις τον αιώνα και εξηράνθη παραχρήμα η συκή» και η συκιά την ίδια στιγμή ξεράθηκε και γι’ αυτό λέγεται καταραμένη συκιά ή ξηρανθείσα συκιά.
Η ιστορία της άκαρπης συκιάς συμβολίζει την Συναγωγή των Εβραίων της εποχής και την ζωή του Ισραηλιτικού λαού που ήταν φαινομενικά ενάρετοι, αλλά πρακτικά άκαρποι από καλά έργα.
Το βράδυ στις Εκκλησίες ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τρίτης, όπου στην υμνολογία κυριαρχεί η Παραβολή των 10 Παρθένων (Ιδού ο Νυμφίος έρχεται, Τον νυμφώνα σου βλέπω).
Η Βασιλεία των Ουρανών, μας λέει ο Ιησούς, μοιάζει με την παραβολή των 10 Παρθένων. Η ιστορία τους εν τάχει: Πέντε φρόνιμες και πέντε μωρές παρθένοι περιμένουν το Νυμφίο (γαμπρό) να έλθει να παραλάβει τη νύφη. Οι φρόνιμες παίρνουν μαζί με τα αναμμένα λυχνάρια τους και λάδι, όχι όμως και οι μωρές. Ο νυμφίος, όμως, αργεί, οι παρθένες νυστάζουν και κοιμούνται. Όταν ακούγεται η φωνή «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», οι μωρές παρθένες ψάχνουν να βρουν λάδι για να ανάψουν τα σβησμένα λυχνάρια τους, αργοπορούν και μένουν έξω από το γάμο, δηλαδή «εκτός νυμφώνος».
Ευαγγέλιο (Κατά Ματθαίον κβ’ 15 – κγ’ 39)
Έπειτα από τη «μετά Βαΐων και κλάδων» είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και την απήχηση των λόγων του στο λαό, οι Αρχιερείς και Φαρισαίοι αποφασίζουν να παγιδεύσουν τον Ιησού με συζήτηση. Ο Κύριος τους αποστομώνει και ελέγχει την υποκρισία των Φαρισαίων. Το κατηγορητήριό του ξεκινά με τις φράσεις: «Ουαί υμίν, Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί…»
Ρήσεις από το Ευαγγέλιο και την υμνολογία της ημέρας, που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο:
«Αποδότε ουν, τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ».
«Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν». (Από τους ακρογωνιαίους λίθους της χριστιανικής διδασκαλίας)
«Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί, οι διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες».
«Μη μείνωμεν έξω του νυμφώνος Χριστού» («μένω εκτός του νυμφώνος» είναι η έκφραση που χρησιμοποιούμε σήμερα).
Λαογραφία
Σε πολλά μέρη είναι γνωστό για την εβδομάδα των Παθών ένα επιγραμματικό στιχούργημα, με διάφορες κατά τόπους παραλλαγές:
Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα
Μεγάλη Τρίτη – μεγάλη λύπη
Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός εχάθη
Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός ευρέθη
Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί
Μεγάλο Σάββατο – ο Χριστός στον τάφο
Μεγάλη Κυριακή – μπαμ από δω, μπαμ από κει,
τρων’ αρχόντοι και φτωχοί.
Από τη Μεγάλη Δευτέρα οι Κερκυραίες νοικοκυρές αρχίζουν τις προετοιμασίες και την παρασκευή των παραδοσιακών κερκυραϊκών τσουρεκιών «φογάτσα» και «κολομπίνα», και τα δύο ενετικής προέλευσης. Η «φογάτσα» είναι το πασχαλινό ψωμί της Κέρκυρας. Είναι στρογγυλό και για την παρασκευή τους απαιτούνται όλα σχεδόν τα υλικά ενός απλού τσουρεκιού, αβγά, γάλα, ζάχαρη, βούτυρο, αλεύρι, μαγιά, βανίλια και ξύσμα πορτοκαλιού με τη διαφορά όμως να έγκειται ότι στη συνταγή προστίθεται το παραδοσιακό κερκυραϊκό λικέρ, κουμ κουάτ με κομματάκια από γλυκό του κουταλιού κουμ κουάτ. Η «κολομπίνα» παράγεται από τα ίδια σχεδόν υλικά αλλά έχει σχήμα πλεξούδας ή περιστεριού. Στολίζεται με ένα κόκκινο αβγό αλλά και ένα φτερό.
