Ένα βιβλίο που εκδίδεται για πρώτη φορά στα ελληνικά από τις εκδόσεις του Ιδρύματος Ωνάση, αλλά και ένα ντοκιμαντέρ αφηγούνται την ιστορία της αθηναϊκής πολυκατοικίας και της ανοικοδόμησης της πόλης μέσα από τη ζωή των ανώνυμων λαϊκών ανθρώπων της αντιπαροχής.
Στο πλαίσιο της παρουσίασης της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου της Ιωάννας Θεοχαροπούλου, «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» (Εκδόσεις του Ιδρύματος Ωνάση, 2022), η Στέγη διοργανώνει την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου μια συζήτηση σχετικά με τη σημασία αυτής της σύγχρονης πόλης, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της και την ιστορία της, καθώς και προβολή της ομώνυμης ταινίας των Τάσου Λάγγη και Γιάννη Γαϊτανίδη.
Οι ιστορικοί της αρχιτεκτονικής τείνουν να υποτιμούν την έλλειψη επίσημου σχεδιασμού και τη φαινομενική ομοιομορφία των κτιρίων-«κουτιών» από μπετόν. Θεωρώντας τα παραπάνω ως ένα μοναδικό στοιχείο άτυπης αστικοποίησης με συγκεκριμένα τοπικά χαρακτηριστικά -ως ένα φαινόμενο που εν γένει απαντάται σε όλο τον κόσμο, και ιδιαίτερα στον «αναπτυσσόμενο»-, το βιβλίο της Θεοχαροπούλου προσφέρει μια κριτική επαναξιολόγηση της πόλης με άξονα την επιτυχημένη προσαρμογή της στη χρονική συγκυρία, παράλληλα, ενισχύει την αντίληψή μας για την αστικοποίηση ως γνήσια συλλογική σχεδιαστική δραστηριότητα.
Το βιβλίο «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» είναι υπέρμαχος μιας αρχιτεκτονικής ιστορίας που δίνει πρόσβαση στους εννοιολογικούς κόσμους και στη φαντασία των απλών οικοδόμων και των κατοίκων της πόλης. Όπως σχολιάζει η ίδια η συγγραφέας: «η προσέγγιση έχει ως αφετηρία τις δομές που σχεδιάστηκαν αποκλειστικά από αρχιτέκτονες και σχεδιαστές, αλλά προχωρά στη διερεύνηση των -οικονομικών, πολιτισμικών και υλικών- διεργασιών που βασίστηκαν σε αυτοργανωμένα, κοινοτικά εγχειρήματα. Αυτοί οι αυτοσχεδιασμοί και οι προσαρμογές κατάφεραν να δημιουργήσουν μια πυκνή και ζωντανή πόλη. Έτσι, μπορούν με τη σειρά τους να μας βοηθήσουν να φανταστούμε πώς να δημιουργήσουμε πιο βιώσιμα και κατοικήσιμα πρότυπα πολεοδομίας».
Όπως αναφέρουν οι σκηνοθέτες της ομώνυμης ταινίας, Τάσος Λάγγης και Γιάννης Γαϊτανίδης, «η Αθήνα είναι η πόλη μας, εκεί που γεννηθήκαμε και ζούμε, και την αγαπάμε σαν να είναι “το χωριό μας”. Είναι όμως αντιφατική και σχεδόν άγνωστη, καθώς η επαναλαμβανόμενη υφή των πολυκατοικιών απλώνεται τριγύρω κλωνοποιημένη. Ένας χώρος σαν κείμενο αδιαπέραστο στη γενικότητά του, ακατανόητο, χωρίς εμφανείς ιστορικές αναφορές, πέρα από το ορόσημο της Ακρόπολης και μερικών διάσπαρτων, ασύνδετων μνημείων.
«Πώς χτίστηκε όλο αυτό;» διερωτάται κανείς. Σίγουρα όχι από αρχιτέκτονες και πολεοδόμους. Με αφορμή και οδηγό το βιβλίο της Ιωάννας Θεοχαροπούλου, ψάξαμε στις ρωγμές της σύγχρονης αστικής μας ιστορίας για να βρούμε ποιοι και ποιες ήταν αυτοί οι εσωτερικοί μετανάστες, συνδημιουργοί του χτισμένου περιβάλλοντός μας. Ξεκινήσαμε με τις ίδιες προκατειλημμένες ιδέες (ότι δηλαδή αυτοί κατέστρεψαν την Αθήνα, η “αντιπαροχή του Καραμανλή” κ.λπ.). Δεν γνωρίζουμε αν αυτές οι προκαταλήψεις και οι μύθοι για την Αθήνα θα πάψουν να υπάρχουν. Απλώς, τώρα πια προστέθηκε μία ακόμα ιστορία, για τη δημιουργία της πιο παλιάς καινούριας πρωτεύουσας της Ευρώπης».
Το βιβλίο και η ταινία παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη Βραζιλία, κατέκτησαν τη Νέα Υόρκη, το Τορόντο και το Βανκούβερ, και ακολουθούν Λος Άντζελες, Ουάσινγκτον, Σικάγο, Χιλή και Ρότερνταμ.
Στη συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί στις 25/11 συμμετέχουν οι: Αφροδίτη Παναγιωτάκου (Διευθύντρια Πολιτισμού Ιδρύματος Ωνάση), Ιωάννα Θεοχαροπούλου (Επισκέπτρια Λέκτορας Τμήματος Αρχιτεκτονικής, Τέχνης και Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, συγγραφέας του βιβλίου «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας»), Τάσος Λάγγης (Σκηνοθέτης), Γιάννης Γαϊτανίδης (Σκηνοθέτης), Πάνος Δραγώνας (Αρχιτέκτων, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής & Αστικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Πατρών), Michael Herzfeld (Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και Ομότιμος Καθηγητής Κριτικών Σπουδών Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν).
H συζήτηση θα διεξαχθεί στα ελληνικά, χωρίς διερμηνεία στα αγγλικά, ενώ θα έχει ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα. Η ταινία θα προβληθεί με αγγλικούς υπότιτλους.
