Συνέντευξη στη Λυδία Καραθανάση
Κάποιος θα έλεγε ότι ο Κωνσταντίνος Φάης ζωγραφίζει. Όμως στην πραγματικότητα, μέσω του ταλέντου και της ικανότητάς του να ζωγραφίζει ή, καλύτερα, να σκιτσάρει, δίνει «τρισδιάστατα» μαθήματα Ιστορίας σε μικρούς και μεγάλους, προσφέροντας τροφή για σκέψη. Με καταγωγή από την Ήπειρο, «ζωντανεύει» στο χαρτί του τον Πύρρο τον Α’, καθώς και άλλες προσωπικότητες της ελληνικής μυθολογίας.
Αν μπορούσε να προσθέσει δύο σελίδες στο βιβλίο Ιστορίας που διδάσκεται στα σχολεία, η μία θα αφορούσε σίγουρα την Αρχαία Τέχνη και τις τέσσερις βασικές περιόδους της.
Είστε από την Ήπειρο, τη χώρα που γέννησε τον Πύρρο. Είναι μια αδικημένη ιστορική προσωπικότητα;
H Ήπειρος είναι αδικημένη ως περιοχή γενικότερα, αλλά δεν είναι επί του παρόντος, ως εκ τούτου ας εστιάσουμε στην προαναφερθείσα προσωπικότητα. Να το θέσω απλά: Ο Πύρρος Α’, ως συγγενής του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μέλος των λεγόμενων Επιγόνων του, θέλησε να τον μιμηθεί αλλά προς Δυσμάς. Αν αναλογιστούμε πως μαζί με τον Καρχηδόνιο στρατηγό Αννίβα έμεινε στην Ιστορία ως ένας από τους μεγαλύτερους αντιπάλους της ανερχόμενης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία κατά την επίμαχη περίοδο ονομαζόταν Ρωμαϊκή Δημοκρατία /Res Publica Romana, θεωρώ -και δεν είμαι μόνος σε αυτή την τοποθέτηση- ότι κατάφερε να χαράξει μια ανεξίτηλη πορεία, πέρα από τα σύνορα του τότε ελλαδικού χώρου. Στα της Αρχαιότητας, το ότι δεν πέτυχε να εδραιώσει μια αυτοκρατορία και ένα όνομα ισάξιο του θείου του, Αλεξάνδρου, οφείλεται πρώτον στο ότι δεν είχε την αντίστοιχη στήριξη, όπως ο ίδιος ανέμενε, από τα στρατεύματα των υπόλοιπων Ελλήνων στην Κάτω Ιταλία και εν συνεχεία στη στιβαρότερη στρατιωτική δομή των Ρωμαίων, οι οποίοι διαφοροποιούνταν έντονα από τους λαούς της Ανατολής.
Σε συζητήσεις που είχα και με άλλους μελετητές του βίου του, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ήταν και περιστασιακά επιπόλαιος, υπό την έννοια του ότι δεν εγκαθίδρυε τις κατακτήσεις του. Αμφιλεγόμενη άποψη, θεωρώ, υπό την έννοια της καθοριστικότητας. Στα του σύγχρονου κόσμου, το ότι δεν αποτελεί σημείο αναφοράς -αν όχι λάβαρο- σήμερα στην πατρίδα του οφείλεται στο ανεπαρκές εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλλά και στην έλλειψη οράματος από τους αξιωματούχους του Πολιτισμού. Εν κατακλείδι, παρ’ όλα τα λάθη και τις αδυναμίες του, η υστεροφημία του σε αυτούς του 23 αιώνες στους διεθνείς ιστορικούς κύκλους ως ικανότατου στρατηγού και βασιλιά δεν νομίζω ότι αφήνει πολλά περιθώρια για αμφισβήτηση. Αν μη τι άλλο, όποιος αφιερώσει χρόνο στη μελέτη της σταδιοδρομίας του και των επιτευγμάτων του πιστεύω ακράδαντα ότι θα συμφωνήσει.
Τι κάνετε εσείς για να τον αναδείξετε;
Εγώ επιχειρώ μέσα από την καλλιτεχνική μου προσέγγιση, η οποία παρεμπιπτόντως αποτελεί απόσταγμα διεξοδικής μελέτης επί σειράς ετών της Ελληνικής αλλά και Ρωμαϊκής Γραμματείας και λαμβάνει και διαδραστικό χαρακτήρα, να δώσω ερέθισμα και τροφή για σκέψη όχι μόνο στις νέες γενεές αλλά και σε όλο τον κόσμο – και όχι, δεν αναφέρομαι μόνο στους Ηπειρώτες. Μια σειρά έργων η οποία περιλαμβάνει προσωπογραφίες, στιγμιότυπα πολεμικών μαχών από την πολυετή, φαντασμαγορική αλλά και διδακτική αναμέτρησή του με τους Ρωμαίους, μέχρι και άλλα διάσημα μέλη του περίφημου Οίκου των Αιακιδών, η οποία, σε συνδυασμό με τη δική μου αφήγηση αλλά και καθοδήγηση σχετικά με την παρατήρησή τους, θα δημιουργήσει μια σιδηροπαγή εικόνα για τον μεγάλο αυτόν στρατηλάτη. Ένας στρατηλάτης ο οποίος, παρ’ όλη τη δίψα του για επεκτατισμό και περιπέτεια και την ατίθαση αύρα του χαρακτήρα του, τελικά προάγει την ανδρεία αλλά και την ηθική σε πολυάριθμες εκφάνσεις της πορείας του εντός αλλά και εκτός έδρας του Οίκου των προγόνων του. Ένας ισχυρός άνδρας του Παλαιού Κόσμου, μια υπολογίσιμη δύναμη, ο απόηχος της οποίας έβαλε την Ήπειρο…στον τότε παγκόσμιο χάρτη. Αυτό ακριβώς το εκτόπισμά του παλεύω να επαναφέρω στο σημερινό γίγνεσθαι με την καλλιτεχνική μου δραστηριότητα και είναι γεγονός ότι το καλλιεργώ με σύνεση και μεράκι.
Σε άλλες χώρες διδάσκουν ελληνική μυθολογία. Το ότι αυτό δεν συμβαίνει στα ελληνικά σχολεία τι εντυπώσεις σάς αφήνει;
Μα, ασφαλώς τις χειρότερες. Πριν μερικά χρόνια μού προκαλούσε θλίψη, πλέον μου προκαλεί εκνευρισμό. Σε αυτή τη ζωή ερχόμαστε για να προσφέρουμε έργο, να αφήσουμε την πινελιά μας σε έναν κόσμο του οποίου οι θεμελιακές αξίες κραδαίνουν συνεχώς. Θεωρώ, λοιπόν, ότι έχουμε ανάγκη τα νάματα της αρχαίας γνώσης, για να δούμε από πού προερχόμαστε και πού θέλουμε να πάμε και προκειμένου να αποκτήσουμε μια εποπτική γνώση της πορείας των προγόνων μας, άρα και της δικής μας προοπτικής. Στο διά ταύτα, κρίνω απαραίτητη την ενασχόλησή μας με την Παράδοση των Αρχαίων Ελλήνων. Διότι, όπως έλεγε και ο Πλούταρχος, η Παράδοση είναι το φως, όλα τα άλλα είναι βάδιση στα τυφλά. Αντιθέτως, η εκάστοτε νεωτερίζουσα μόδα είναι παροδική, γι’ αυτό και χάνεται στις στάχτες του παρελθόντος.
Σε εκ διαμέτρου αντίθετη παραβολή, η Μυθολογία μας μόνο διαλυτή υπό πνοή ανέμου δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, πρόκειται για την προφορική μετάδοση της βιοσοφίας χιλιάδων ετών από γενεά σε γενεά, ακριβώς λόγω απουσίας της γραφής, η οποία λόγω νεωτερισμών και εναλλαγών του περιβάλλοντος εμπλουτίστηκε με υπερβολές αλλά και κρυμμένες διδαχές. Εκ των πράγματων υπάρχει πυρήνας αλήθειας στις διασωθείσες πήγες της Αρχαϊκής Ποίησης, ήτοι Ιλιάδα και Οδύσσεια, στην Κοσμογονία στον Ηράκλειο Βίο, αλλά και σε μεταγενέστερες αναφορές. Η Ελληνική Μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον έναστρο θόλο από την Αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, συνεχίστηκε στον Ρωμαϊκό Κόσμο, ενέπνευσε τους καλλιτέχνες και τους στοχαστές της Αναγέννησης και συνεχίζει ένδοξα και στον Σύγχρονο Κόσμο. Λοιπόν, αυτή η αστείρευτη πηγή έμπνευσης διδάσκεται συστηματικά οπουδήποτε αλλού εκτός από τη γενέτειρά της, αν αυτό δεν είναι αισχρό, τότε δεν ξέρω τι άλλο να πω… Η χώρα μας, δυστυχώς, έχει καταντήσει να είναι ένα απέραντο πεδίο αντιμαχόμενων κλικών στις οποίες οι αξίες και τα οράματα δεν έχουν καμία απολύτως θέση. Πέραν όμως αυτού, επειδή πρωτίστως η προσωπική ευθύνη αναλαμβάνει τα ηνία της ζωής του κάθε ανθρώπου, η ενστάλαξη της αρχαϊκής γνώσης στα παιδιά μας μπορεί να επιτευχθεί και εκτός εκπαιδευτικού συστήματος στην εσχάτη των περιπτώσεων.
Πώς αντιδράτε μέσα από τα δικά σας έργα στις ορέξεις των «πεινασμένων γειτόνων» που «ορέγονται» ελληνικά εδάφη;
Πέραν πάσης αμφιβολίας, ο σφετερισμός μιας ξένης πολιτιστικής κληρονομιάς μόνο προβλήματα μπορεί να προκαλέσει και δεν αποτελεί και υπόδειγμα ηθικής τελικά. Σαν τάση νοοτροπίας ναι μεν είναι επαίσχυντη, αλλά η αλήθεια είναι πως όλες αυτές οι κινήσεις αποτελούν γραμμή πλεύσης θρασύτατης παρέμβασης εξωτερικών παραγόντων στα της Χερσονήσου του Αίμου, ελέω γεωπολιτικών προσδοκιών. Θέλω να πω πως δεν μπορώ να κατηγορήσω άμεσα τον λαό μιας σφετερίζουσας χώρας, τη μεγαλύτερη ευθύνη -όχι όλη όμως- τη ρίχνω στην αντίστοιχη κυβέρνησή της και στους ιθύνοντες, οι οποίοι με τη σειρά τους αποτελούν υποχείρια μιας άλλης, σαφώς δυνατότερης. Αυτό, για να καταλάβετε, σας το λέει ένας άνθρωπος ο οποίος έχει πέσει θύμα αυτής της ανήθικης τάσης, όταν λάμβανα διάφορα περίεργα μηνύματα στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο, ιδιαίτερα για τα του Πύρρου από τις γείτονες χώρες, μιας και… θεωρούν ότι τους «κλέβω την Ιστορία». Έτσι, με το να τεκμηριώνω αυστηρώς, είτε μέσω Γραμματείας είτε μέσω αρχαιολογικών ευρημάτων, κάθε ένα από τα έργα μου, ως προς την προέλευση της πηγής εννοώ, δεν πιστεύω ότι αφήνω και πολλά περιθώρια στον γνώστη για αμφισβήτηση της γνησιότητας του θέματος. Βασική προϋπόθεση είναι μια -στοιχειώδης έστω- γνώση από την αντίπερα όχθη παρατήρησης… Ειδάλλως, προβαίνουμε σε φαύλους κύκλους.
Ως καλλιτέχνης μπορώ χωρίς φανατισμούς και υστερίες, αλλά με διαπιστευτήρια και τεκμήρια απορρέοντα από τους κλάδους των θεωρητικών και θετικών επιστημών αλλά και με την κατάλληλη θεματολογία, να ενισχύσω τα του οίκου μας και να αποκρούσω με εκλεπτυσμένο τρόπο τις όποιες προπαγανδιστικές ριπές. Σε έναν καλλιτέχνη δεν αρμόζει ο φανατισμός, παρά μόνο το πάθος για καλαισθησία, για προσφορά στην κοινωνία και για επιδίωξη της τελειότητας. Απλώς, σε περιπτώσεις καλλιτεχνών όπως η δική μου είναι αναγκαία μια ισχυρή δόση τεχνοκρατισμού για λόγους κύρους αλλά και αξιοπιστίας της Ιστορίας μας.
Αν μπορούσατε να προσθέσετε δύο σελίδες στο βιβλίο Ιστορίας, ποιες θα ήταν αυτές και γιατί;
Μία θα ήταν οπωσδήποτε μια γενική προσέγγιση της Μυθολογίας μας, από τον ορισμό στα δύο κατ’ εξοχήν ηρωικά αριστουργήματα του Ομήρου, τα οποία αποτελούν και τις βασικές πηγές της, και από εκεί, στην κύρια αορτή της, δηλαδή όλες τις εξέχουσες προσωπικότητες. Ακολούθως μια γενική μύηση των παιδιών μας στα της Αρχαίας Τέχνης και στις τέσσερις βασικές περιόδους -την Αρχαϊκή, την Κλασική, την Ελληνιστική αλλά και τη Ρωμαϊκή-, φρονώ ότι θα τους άνοιγε ορίζοντες σε μια άλλη, μακράν βαθύτερη αντίληψη πέραν της τετριμμένης την οποία βιώνουν καθημερινά.
Η εξοικείωση με αυτόν τον τομέα θα τους έδινε τη χρυσή ευκαιρία, όχι μόνο μέσω της απαράμιλλης αισθητικής αλλά και του πνευματικού υποβάθρου των τεχνέργων των προγόνων μας, να αντιληφθούν το πόσο βαρυσήμαντο ρόλο μπορεί να παίξει η Τέχνη στη σφυρηλάτηση συνειδήσεων ειδικά αλλά και γενικά. Άλλωστε, ο θαυμασμός των Ρωμαίων για τη Γλυπτική των Ελλήνων, ο οποίος αποτυπώνεται και στην ποσοτική αντιγραφή της από μεριάς τους, συνετέλεσε στο να διατηρήσει αυτό το πολιτιστικό θαύμα κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη της Δυτικής Τέχνης. Πραγματικά, θεωρώ αυτά τα δύο κεφάλαια ανεκτίμητης αξίας. Ο λόγος προφανής. Αμφότεροι οι τομείς, πέραν του ότι είναι πανάρχαιοι, φέρουν τον ίδιο παρονομαστή, αποτυπώνουν την ανησυχία της ανθρώπινης κοινωνίας, μια προσπάθεια απάντησης καίριων ερωτημάτων για την προέλευση αλλά και το μέλλον του είδους μας και της σύνδεσης του γήινου με το θείο, ο δυναμισμός των οποίων αντανακλάται μέχρι και στις μέρες μας.
