Σαν σήμερα πριν από 100 χρόνια γεννήθηκε ο Βρετανός ζωγράφος και λάτρης της Ελλάδας John Craxton (1922-2009), ο οποίος διέγραψε ένα επικό ταξίδι ζωής και τέχνης από το σκοτάδι στο φως όταν έφυγε από την Αγγλία το 1946, σε ηλικία 24 ετών, αναζητώντας τον ελληνικό μυθολογικό, φαντασιακό κόσμο στη μεταπολεμική Ελλάδα και τους ανθρώπους της, ιδίως στην Κρήτη, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το ταξίδι του τερματίστηκε με τον θάνατό του το 2009, σε ηλικία 87 ετών. Οι στάχτες του σκορπίστηκαν στο λιμάνι των Χανίων, τη δεύτερη πατρίδα του.
Εκεί λοιπόν, η Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων υποδέχεται στις 8 Οκτωβρίου τη μεγάλη περιοδεύουσα αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του «John Craxton: Μια ελληνική Ψυχή» που ξεκίνησε πριν λίγους μήνες από το Μουσείο Μπενάκη κι όπου σε πέντε μήνες (Απρίλιο -Σεπτέμβριο) υποδέχτηκε περισσότερους από 25.000 επισκέπτες.
Η ανανεωμένη εκδοχή της έκθεσης στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων περιλαμβάνει συνολικά περί τους 100 πίνακες, σχέδια, εκτυπώσεις, φωτογραφίες και αντικείμενα κυρίως από το Craxton Estate, αλλά και 20 έργα, τα οποία παραχώρησαν φίλοι του καλλιτέχνη που ζουν στα Χανιά. Η ταπισερί «Τοπίο με στοιχεία της φύσης» καμωμένη με νήματα 500 διαφορετικών χρωμάτων, την οποία ο Craxton είχε σχεδιάσει όταν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας αναγκάστηκε να φύγει από την Ελλάδα, θα κατέχει, όπως και στο Μουσείο Μπενάκη, κεντρικό ρόλο στην έκθεση, καθώς αποτίνει φόρο τιμής στην κρητική υφαντουργία. Αξίζει να σημειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που ταξιδεύει εκτός του τόπου δημιουργίας της, του Εδιμβούργου, για χάρη της συγκεκριμένης περιοδικής έκθεσης.
Σημαντική συμβολή της έκθεσης στα Χανιά είναι η αναδημιουργία του εργαστηρίου του Craxton εντός της Δημοτικής Πινακοθήκης, που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον εκθεσιακό χώρο, στο παλιό λιμάνι της πόλης και θα καταστεί επισκέψιμο χάρη σε ψηφιακό πρόγραμμα που ετοιμάζει το Πολυτεχνείο Κρήτης. Ένα επίσης απρόσμενο έκθεμα θα είναι και η μοτοσυκλέτα εποχής που αποτέλεσε αχώριστο σύντροφο του δημιουργού στα ταξίδια και τις εξερευνήσεις του στα Λευκά Όρη.
Την επιμέλεια της έκθεσης -η οποία πραγματοποιείται με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του καλλιτέχνη και 75 χρόνων από την πρώτη του επίσκεψη στην Κρήτη- έχει ο φίλος και βιογράφος του καλλιτέχνη Ίαν Κόλλινς, του οποίου το ευπώλητο βιβλίο «John Craxton: A Life of Gifts» κέρδισε το βραβείο Runciman 2022. Το βιβλίο κυκλοφορεί και στα ελληνικά με τίτλο: «John Craxton, Ο αγαπημένος της ζωής. Μια ελληνική ψυχή»(εκδ.Πατάκη).
Ο Τζον Κράξτον, αυτός ο κοσμοπολίτης νομάς, όπως τον αποκαλούν, καταξιώθηκε ως καλλιτέχνης από πολύ νεαρή ηλικία, στα χρόνια του πολέμου στο Λονδίνο, μαζί με τον καλύτερό του φίλο, τον Λούσιεν Φρόιντ. Πάντα, όμως, λαχταρούσε την Ελλάδα. Γόνος μιας μεγάλης, μουσικόφιλης και μποέμικης οικογένειας του Λονδίνου με ευρύ κοινωνικό κύκλο, ο Κράξτον ήταν πνεύμα αναρχικό, που ήθελε μόνο να ζωγραφίζει. Ανακάλυψε το έργο του Ελ Γκρέκο και του Πικάσο, ενώ ήταν ακόμα έφηβος και αγάπησε την αρχαία ελληνική τέχνη στα μουσεία που επισκεπτόταν συχνά. Όμως, αυτό που ονειρευόταν ήταν μια ζωή γεμάτη φως. Έκανε το πρώτο βήμα για το ταξίδι προς τον Νότο πηγαίνοντας για να σκιτσάρει στο Παρίσι το 1939, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αγγλία, λόγω του επικείμενου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έμεινε εγκλωβισμένος εκεί για έξι ατελείωτα χρόνια κι έγινε γνωστός ως ένα εκκεντρικό παιδί-θαύμα της τέχνης.
Χάρη στην προσωπική του γοητεία κατάφερε να επιβιβαστεί σε στρατιωτικό αεροσκάφος μαζί με τη σύζυγο του Βρετανού πρέσβη στην Ελλάδα και προσγειώθηκε στην Αθήνα την άνοιξη του 1946. Κατά τις επόμενες δεκαετίες εξερεύνησε το Αιγαίο και παραδόθηκε στη σαγήνη του. Από τη στιγμή που έφτασε στη χώρα έως τον θάνατό του, όλο σχεδόν το έργο του, πορτρέτα και τοπία, εξύμνησε τη ζωή, το φως και τα τοπία της Ελλάδας.
Η έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων θα διαρκέσει έως τις 31 Ιανουαρίου 2023 κι όταν ολοκληρωθεί θα συνεχίσει το ταξίδι της στην Κωνσταντινούπολη και το Λονδίνο.
