Τα υπολείμματα του αρχαιότερου ναυαγίου που έχει ανακαλυφθεί ποτέ βρήκαν αρχαιολόγοι στο Ισραήλ, 56 ναυτικά μίλια από τις ακτές του βόρειου Ισραήλ.
Σύμφωνα με την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων η προκαταρκτική εξέταση δύο πήλινων πιθαριών, γνωστών ως αμφορέων της Χαναάν, έδειξε ότι το εμπορικό πλοίο, που εκτιμάται ότι είχε μήκος 11-14 μέτρα, βυθίστηκε κάποια στιγμή μεταξύ του 1400 π.Χ. και του 1300 π.Χ., μια εποχή κατά την οποία η αιγυπτιακή αυτοκρατορία εκτεινόταν από τη σημερινή βόρεια Συρία έως το Σουδάν και ο μικρός φαραώ Τουταγχαμών κάθισε για λίγο στο θρόνο.
Δεν είναι ακόμα σαφές αν η γαλέρα έπεσε σε ξαφνική καταιγίδα ή στα χέρια πειρατών. Κρίνοντας από τα πλάνα τηλεχειριζόμενου υποβρύχιου ρομπότ, το σκάφος κατακάθισε στον πυθμένα χωρίς να ανατραπεί και τα εκατοντάδες βάζα αποθήκευσης στο αμπάρι του έμειναν άθικτα, σύμφωνα με το δημοσίευμα των New York Times.
«Θεωρώ ότι κάθε ναυάγιο που ανακαλύφθηηε την Εποχή του Χαλκού είναι πολύ σημαντικό, καθώς τα ναυάγια αυτής της περιόδου είναι εξαιρετικά σπάνια» είπε ο ναυτικός αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Texas A&M, Cemal Pulak.
«Είναι τόσο σπάνια» πρόσθεσε «που μόνο δύο άλλα ναυάγια με φορτίο είναι γνωστά από την ύστερη εποχή του Χαλκού στη Μεσόγειο. Και τα δύο βρέθηκαν, σε αντίθεση με το σημερινό, στα ανοικτά των τουρκικών ακτών, σχετικά κοντά στην ακτή και ήταν προσβάσιμα με τη χρήση καταδυτικού εξοπλισμού. Η πιο πρόσφατη από αυτές τις δύο ανακαλύψεις έγινε το 1982. Έκτοτε δεν έχουν προκύψει νέα θεαματικά ευρήματα».
The oldest shipwreck ever found in deep water has been discovered. And it is rewriting the history of Bronze Age trade.https://t.co/Hmiy3NqHhp
— The New York Times (@nytimes) June 21, 2024
Το ναυάγιο εντοπίστηκε το περασμένο καλοκαίρι σε βάθος περίπου ενός μιλίου κατά τη διάρκεια έρευνας που διεξήγαγε η Energean, μια εταιρεία με έδρα το Λονδίνο που επιδιώκει την ανάπτυξη κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Το τμήμα του θαλάσσιου πυθμένα διεκδικούσαν τόσο το Ισραήλ όσο και ο Λίβανος μέχρι που μια συμφωνία του 2022, με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών, το έθεσε υπό ισραηλινό έλεγχο.
Το τηλεχειριζόμενο όχημα της Energean, ή R.O.V., ήταν προσδεδεμένο σε ένα σκάφος με ένα ατσάλινο καλώδιο και ελεγχόταν από έναν πιλότο στο σκάφος που χειριζόταν ένα joystick το οποίο έμοιαζε πολύ με αυτά που χρησιμοποιούνται στα βιντεοπαιχνίδια.
Σε βάθος περίπου 3.300 ποδιών κάτω από την επιφάνεια – περίπου 2.000 πόδια πάνω από τη θέση του βυθισμένου πλοίου- το R.O.V. κινηματογράφησε κάτι που φαινόταν σαν ένας μεγάλος σωρός από κανάτες στον πυθμένα της θάλασσας. Οι εικόνες στάλθηκαν στην υπηρεσία αρχαιοτήτων, η οποία αναγνώρισε τις κανάτες: ήταν δοχεία αποθήκευσης της ύστερης εποχής του Χαλκού, σχεδιασμένα για να περιέχουν, μεταξύ άλλων, μέλι, ελαιόλαδο και ρητίνη από το δέντρο Pistacia atlantica. Η ρητίνη χρησιμοποιούνταν ως συντηρητικό στο κρασί και, στην Αίγυπτο, ως θυμίαμα και ως βερνίκι σε ταφικό εξοπλισμό της εποχής του Νέου Βασιλείου.
Η Energean κατασκεύασε δύο εξαρτήματα για το R.O.V. που μπορούσαν να εξάγουν τα αντικείμενα με ελάχιστο κίνδυνο καταστροφής τους. Το όχημα χαρτογράφησε την περιοχή και διαπίστωσε ότι οι αμφορείς βρίσκονταν σε ένα μισοβυθισμένο σκάφος, στο οποίο δεν υπήρχαν ίχνη άγκυρας, ιστού ή τετράγωνου πανιού που χρησιμοποιούσαν συνήθως τα εμπορικά πλοία της εποχής.
«Το πλοίο έχει διατηρηθεί σε τόσο μεγάλο βάθος που ο χρόνος έχει παγώσει από τη στιγμή της βύθισης», δήλωσε ο Jacob Sharvit, διευθυντής θαλάσσιας αρχαιολογίας της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ και επικεφαλής της αναγνωριστικής αποστολής του Μαΐου. «Το περιεχόμενό του δεν έχει επηρεαστεί από ανθρώπινα χέρια, από τα κύματα και τα ρεύματα που επηρεάζουν τα ναυάγια σε πιο ρηχά νερά» πρόσθεσε.
Τεντώνοντας τους ρομποτικούς του βραχίονες, το R.O.V. αφαίρεσε δύο βάζα από το κύτος, ένα από κάθε άκρο του πλοίου. Και τα δύο ήταν γεμάτα με λάσπη. «Μια ανάλυση του βάζου θα πρέπει να λύσει το ερώτημα για το τι υπήρχε μέσα όταν το πλοίο βυθίστηκε», δήλωσε ο Δρ Sharvit.
Το εμπόριο την εποχή του Χαλκού
Ο 14ος αιώνας π.Χ. στην ανατολική Μεσόγειο ήταν μια περίοδος διεθνούς εμπορίου και τεράστιου πλούτου συγκεντρωμένου στα χέρια λίγων. Διάσπαρτα κατά μήκος των ακτών υπήρχαν τα μεγάλα εμπορικά κέντρα των Χαναναίων, τα οποία διέθεταν στρατηγικές και χρηστικές πρώτες ύλες και βιομηχανικά προϊόντα στην περιοχή του Αιγαίου και πέραν αυτής. Οι περισσότερες εξαγωγές αφορούσαν χαλκό και κασσίτερο, που όταν αναμιγνύονταν, δημιουργούσαν χαλκό αφενός για την κατασκευή γεωργικών εργαλείων που αύξαναν την απόδοση και αφετέρου για την κατασκευή όπλων και πανοπλιών για τον εξοπλισμό στρατών.
Τα περισσότερα από όσα γνωρίζουμε για το εμπόριο την περίοδο αυτή βασίζονται σε δύο ναυάγια στη νότια Τουρκία. Χρησιμοποιώντας αυτά τα ευρήματα, οι μελετητές υπέθεσαν ότι το εμπόριο κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού διεξαγόταν από λιμάνι σε λιμάνι σε οπτική επαφή με την ακτή.
Tο ναύαγιο που εντοπίστηκε στο Ισραήλ δείχνει ότι οι έμποροι της Εποχής του Χαλκού ταξίδευαν πολύ πιο μακριά από τα λιμάνια.
«Η ανακάλυψη αυτού του πλοίου αλλάζει τώρα ολόκληρη την αντίληψή μας για τις ικανότητες ναυσιπλοΐας των αρχαίων ναυτικών. Είναι το πρώτο που βρέθηκε σε τόσο μεγάλη απόσταση, χωρίς οπτική επαφή με κάποια ξηρά. Από αυτό το γεωγραφικό σημείο, μόνο ο ορίζοντας είναι ορατός ολόγυρα» εξήγησε ο Sharvit.
