Η νέα όπερα του Γιώργου Κουμεντάκη, η οποία βασίζεται σε ένα από τα σπουδαιότερα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας, τη «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, παρουσιάζεται σε παγκόσμια πρώτη στις 19 Νοεμβρίου 2014 στην αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, για τέσσερις μόνο παραστάσεις. Μια μεγάλη παραγωγή σε μουσική διεύθυνση Βασίλη Χριστόπουλου και σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ευκλείδη.
Αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι στηρίζει συστηματικά την ελληνική δημιουργία, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέθεσε το 2011 τη σύνθεση μιας νέας όπερας στον Γιώργο Κουμεντάκη, έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες με σαφές, διακριτό προσωπικό στίγμα, ο οποίος στο πλαίσιο μιας σύγχρονης μουσικής γλώσσας αξιοποιεί με γόνιμο τρόπο στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης. Είναι ακριβώς αυτή η πτυχή της μουσικής του Κουμεντάκη, που ταιριάζει ιδανικά στη «Φόνισσα», το αριστουργηματικό αυτό διήγημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο οποίο βασίζεται η νέα όπερα.
Η μουσική του Κουμεντάκη δεν επιχειρεί μια αναβίωση εποχής, αλλά μια «εσωτερική αναβίωση» του ψυχογραφήματος της ίδιας της Φραγκογιαννούς. H σύνθεση ακολουθεί κάθε βήμα της Φόνισσας – άλλοτε εξωτερικεύει τον ψυχισμό της και άλλοτε βυθίζεται στους σκοτεινούς και ανήλιαγους, υπόγειους διαδρόμους της ψυχής της. Άλλοτε κοιτάζει τον κόσμο κατάματα και άλλοτε χάνεται στην ονειροπόληση. Είναι στιγμές που νιώθουμε την απέραντη μοναξιά που βιώνει η Φραγκογιαννού και άλλοτε ο σαρκασμός αποσυμπιέζει τη φορτισμένη πλοκή.
«Άφησα τη μουσική να περιπλανηθεί και να εκφράσει αβίαστα και ελεύθερα τον ψυχισμό της Φραγκογιαννούς, φτάνοντας εκεί που δεν μπορεί να φτάσει η λογική» σημειώνει ο συνθέτης. Και συνεχίζει: «Προσπάθησα να πλησιάσω τις κρυφές πτυχές μιας ψυχοπαθολογικής; ψυχονευρωτικής; δυναμικής; αυταρχικής; σίγουρα σύνθετης προσωπικότητας που παίρνει μορφή μέσα από την συγκλονιστική λογοτεχνική προσέγγιση του Μέγιστου Παπαδιαμάντη. Πολύ συχνά μάλιστα, σβήνει η διαχωριστική γραμμή μεταξύ πρωταγωνίστριας και συγγραφέα και γίνονται μέσα μου ένα και μόνο πρόσωπο. Όσο καιρό έγραφα τη Φόνισσα, προσπάθησα να ξεχάσω την εξωτερική της εμφάνιση, την ηλικία, τα χαρακτηριστικά του προσώπου της και να στραφώ, να φτάσω το νου που, όπως λέει ο Παπαδιαμάντης, “ψηλώνει”».
Η δράση της όπερας παρακολουθεί αυτήν του μυθιστορήματος, συμπυκνώνοντάς την στα ουσιώδη. Πρωταγωνιστεί η Χαδούλα ή Φραγκογιαννού, μια βασανισμένη μεσόκοπη γυναίκα που έχει αναλώσει τη ζωή της υπηρετώντας τους άλλους: γονείς, σύζυγο, παιδιά, εγγόνια. Απαυδισμένη και αντιλαμβανόμενη τη δυσμενή θέση των γυναικών σε φτωχές, αγροτικές κοινωνίες όπως η δική της, καταλήγει να πιστέψει ότι είναι αποστολή της να απαλλάξει τον κόσμο από τα κορίτσια. Ξεκινά στραγγαλίζοντας τη νεογέννητη εγγονή της και, επαναλαμβάνει το φονικό, πνίγοντας άλλα κορίτσια σε νερό. Καταδιωκόμενη στα βουνά από τις αρχές, η Φραγκογιαννού αποφασίζει να εξομολογηθεί, αλλά χάνεται στη θάλασσα καθώς προσπαθεί να φτάσει στο ερημητήριο του Αγίου Σώστη.
Η «Φόνισσα» εντάσσεται στην κατηγορία της Literaturoper, καθώς πρόκειται για όπερα απ’ ευθείας βασισμένη σε ένα λογοτεχνικό έργο.
Λίγο πριν την παγκόσμια πρώτη παρουσίαση της 19ης Νοεμβρίου 2014, η όπερα έχει πάρει τη σκηνική της μορφή μέσα από τη σκηνοθετική γραμμή του Αλέξανδρου Ευκλείδη, τη σκηνική – εικαστική εγκατάσταση του Πέτρου Τουλούδη, ο οποίος μαζί με την Ιωάννα Τσάμη υπογράφει και τα κοστούμια και τους φωτισμούς του Βινίτσιο Κέλι.
Ο διακεκριμένος μαέστρος και μέχρι πρόσφατα Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Βασίλης Χριστόπουλος έχει αναλάβει τη μουσική διεύθυνση της παραγωγής. Εκτός από τους μονωδούς, η σύνθεση προβλέπει μεγάλη συμφωνική ορχήστρα (της ΕΛΣ), τρεις μουσικούς επί σκηνής (μπαγιάν, σαξόφωνο και κρουστά) καθώς επίσης τέσσερα χορωδιακά σύνολα.
Ο ομώνυμος ρόλος είναι «τεραστίων διαστάσεων» όπως λέει χαρακτηριστικά ο συνθέτης, ενώ απαιτεί πρωτόγνωρες αντοχές γιατί η βασική πρωταγωνίστρια βρίσκεται περίπου δύο ώρες επί σκηνής: παρακολουθεί και κατευθύνει τα πάντα. Στην πρώτη διανομή θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε στο ρόλο την Ειρήνη Τσιρακίδου, ενώ στη δεύτερη την Τζούλια Σουγλάκου.
Στη διανομή της παραγωγής θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε καταξιωμένους και νεότερους Έλληνες Μονωδούς, όπως, μεταξύ άλλων, την Έλενα Κελεσίδη, τον Τάσο Αποστόλου, τον Νίκο Στεφάνου, τον Βαγγέλη Μανιάτη, τον Δημήτρη Ναλμπάντη, την Νίκη Χαζιράκη, τον Διονύση Τσαντίνη κ.ά
Ταυτότητα της παράστασης
Ποιητικό κείμενο: Γιάννης Σβώλος, βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Μουσική διεύθυνση: Βασίλης Χριστόπουλος
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Σκηνικά: Πέτρος Τουλούδης / Κοστούμια: Πέτρος Τουλούδης – Ιωάννα Τσάμη
Φωτισμοί: Βινίτσιο Κέλι
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Μάτα Κατσούλη
Διανομή
|
Φόνισσα: |
Ειρήνη Τσιρακίδου (19, 23/11) |
|
|
Τζούλια Σουγλάκου (21, 26/11) |
|
Μαρουσώ: |
Έλενα Κελεσίδη (19, 23/11) |
|
|
Μαρίνα Φιδέλη (21, 26/11) |
|
Ιωάσαφ: |
Τάσος Αποστόλου |
|
Δελχαρώ: |
Γεωργία Ηλιοπούλου (19, 23/11) |
|
|
Ζωή Κάππου (21, 26/11) |
|
Γιάννης Περιβολάς: |
Κωστής Ρασιδάκης (19, 23/11) |
|
|
Κωστής Μαυρογένης (21, 26/11) |
|
Γιαννού: |
Ινές Ζήκου (19, 23/11) |
|
|
Ελένη Δάβου (21, 26/11) |
|
Μάνα Ξενούλας: |
Ευδοκία Χατζηιωάννου |
|
Αστυνόμος Α: |
Νίκος Στεφάνου (19, 21, 26/11) |
|
|
Δημήτρης Ναλμπάντης (23/11) |
|
Ειρηνοδίκης: |
Βαγγέλης Μανιάτης (19, 21, 23/11) |
|
|
Νικόλαος Καραγκιαούρης (26/11) |
|
Αστυνόμος Β/Πάρεδρος: |
Δημήτρης Ναλμπάντης (19, 21, 26/11) |
|
|
Χαράλαμπος Βελισσάριος (23/11) |
|
Kρινιώ: |
Νίκη Χαζιράκη (19, 23/11) |
|
|
Ζένια Αρτζέντη (21, 26/11) |
|
Toύλα: |
Βάσια Ζαχαροπούλου (19, 23/11) |
|
|
Δήμητρα Κωτίδου (21, 26/11) |
|
Μυρσούδα: |
Θεοδώρα Μπάκα (19, 23/11) |
|
|
Μιράντα Μακρυνιώτη (21, 26/11) |
|
Γιατρός: |
Διονύσης Τσαντίνης |
|
Αμέρσα: |
Ινές Ζήκου (19, 23/11) |
|
|
Ελένη Δάβου (21, 26/11) |
|
Κωνσταντής: |
Βαγγέλης Μανιάτης (19, 23/11) |
|
|
Νικόλαος Καραγκιαούρης (21, 26/11) |
|
Πολυφωνικό Σύνολο: |
Ειρήνη Δερέμπεη, Μαρία Μελαχροινού, Μάρθα Μαυροειδή, Μαρία Κώττη |
Συμετέχουν η Ορχήστρα, η Χορωδία και η Παιδική Χορωδία της ΕΛΣ στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής.
Επιμέλεια: Νικόλας Αρώνης
