Ο τίτλος του «Δικαίου των Εθνών» του Yad Vashem, αποδόθηκε τη Δευτέρα 27 Μαΐου 2024 με μία σεμνή τελετή, στους Κερκυραίους Θωμά και Αντώνη Κυριάκη, οι οποίοι είχαν διασώσει την οικογένεια του Σέμου Κοέν, κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Στην τελετή βράβευσης, η οποία έγινε στο ιστορικό κτήριο της Φιλαρμονικής Εταιρείας Μάντζαρος και διοργάνωσαν, η πρεσβεία του Ισραήλ και η Ισραηλιτική Κοινότητα Κέρκυρας, παρέστη ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα Νόαμ Κάτς.
Ο επικεφαλής της Ισραηλινής Διπλωματίας στην Ελλάδα, κατά τον χαιρετισμό του, επισήμανε πως οι πράξεις των Θωμά και Αντώνη Κυριάκη, αλλά και όλων των Δικαίων, στέλνουν το μήνυμα εναντία στον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία.
Ο τίτλος του «Δικαίου των Εθνών», είναι η μεγαλύτερη τιμή που δίνει το Κράτος του Ισραήλ σε μη Εβραίους, ανέφερε η Καρόλ Μιωνή, γραμματέας του πρέσβη και μεταξύ άλλων εξήγησε:
«Το Yad Vashem, ιδρύθηκε στην Ιερουσαλήμ, ως η επίσημη αρχή για την μνήμη των μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος. Σκοπός της Αρχής είναι η διαφύλαξη της μνήμης του Ολοκαυτώματος, καθώς και η απότιση φόρου τιμής στους Δικαίους των Εθνών. Ο τίτλος απονέμεται σε άτομα που με κίνδυνο της ζωής τους έσωσαν διωκόμενους Εβραίους κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά από διεξοδική έρευνα και έγκριση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ισραήλ».
Η κ. Μιωνή, μίλησε για την ιστορία διάσωσης της οικογένειας Σέμου Κοέν. Όπως είπε, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κέρκυρα, ο Σέμο Κοέν, η σύζυγός του και τα 4 παιδιά τους, κατέφυγαν σε ορεινή περιοχή βόρεια του νησιού και πήγαν στο χωριό Βαλανειό. Γνώριζαν πως συγγενείς τους είχαν βρει καταφύγιο σε οικογένεια του χωριού και ζήτησαν και εκείνοι, βοήθεια την οποία όμως δεν έλαβαν. Η οικογένεια του Σέμο Κοέν ήταν σε απόγνωση όταν τυχαία συνάντησαν τον Θωμά Κυριάκη και τον 13χρονο γιό του Αντώνη που έμεναν επίσης στο Βαλανειό. Αμέσως τους προσέφεραν βοήθεια και έμειναν υπό την προστασία της οικογένειας Κυριάκη, είτε σε μία σπηλιά στο δάσος, είτε σε ένα μοναστήρι, μέχρι το τέλος του πολέμου.
Το μετάλλιο του «Δικαίου των Εθνών», παρέλαβε η κόρη του Αντώνη Κυριάκη, Σπυριδούλα, ενώ οι δύο ξαδέλφες της, Μαρίνα και Ελένη, εγγονές επίσης του Θωμά Κυριάκη, παρέλαβαν το πιστοποιητικό του Yad Vashem.
Ο πρόεδρος της Φιλαρμονικής Εταιρείας «Μάντζαρος» Ιωάννης Τριβυζάς, απέδωσε τα εύσημα στην οικογένεια Κυριάκη και αναφέρθηκε στις στενές σχέσεις της φιλαρμονικής εταιρείας, από ιδρύσεως της, με την εβραϊκή κοινότητα Κέρκυρας. Όπως είπε, στις Σχολές της και το μουσικό σώμα υπηρέτησε αξιόλογος αριθμός Κερκυραίων Ισραηλιτών, χωρίς καμία διάκριση σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της.
Στην ομιλία του ο Πρέσβης του Ισραήλ είπε μεταξύ άλλων ότι: «Σήμερα θυμόμαστε τις έξι εκατομμύρια ψυχές που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, συμπεριλαμβανομένων 67.000 Ελλήνων Εβραίων που χάθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, ένα τρομερό 87% των Ελλήνων Εβραίων. Θυμόμαστε τα 1.600 μέλη της ιστορικής Εβραϊκής Κοινότητας Κέρκυρας που στάλθηκαν στο Άουσβιτς, όπου η μοίρα τους ήταν τραγική. Αλλά σήμερα θυμόμαστε επίσης εκείνους τους γενναίους ανθρώπους που αψήφησαν τη βαρβαρότητα των Ναζί για να κάνουν το σωστό. Αποτίουμε φόρο τιμής στο θάρρος τους. Η αρετή και η γενναιότητά τους έλαμψαν σαν φάρος φωτός στις πιο σκοτεινές εποχές.» Ανέφέρε ότι οι Εβραίοι είναι αρχαίος λαός με μεγάλη μνήμη και ποτέ δεν ξεχνούν τους ανθρώπους που τους βοήθησαν. Όπως δήλωσε, το Ισραήλ και το Γιάντ Βασέμ θεσμοθέτησαν το καθήκον μας να θυμόμαστε αυτούς που έσωσαν τους Εβραίους.
Ο κ. Κατς δήλωσε ότι η γενναιότητα των Δικαιών πρέπει να λειτουργεί ως πρότυπο για όλους μας «Αναδεικνύοντας τις θαρραλέες ενέργειές τους, όχι μόνο τιμούμε τη γενναιότητά τους, αλλά προάγουμε επίσης τις αξίες της ενσυναίσθησης, της κατανόησης και της ηθικής ακεραιότητας. Οι ιστορίες τους καταδεικνύουν τη βαθιά επίδραση που μπορούν να έχουν τα άτομα στην αντιμετώπιση του μίσους και της προκατάληψης. Μια εβραϊκή παροιμία λέει ότι «όποιος σώζει μια ζωή είναι σαν να σώζει τον κόσμο»,. Οι ενέργειες των Δικαίων άλλαξαν πραγματικά την ιστορία, όπως αποδεικνύεται από όλα τα μέλη της οικογένειας Κοέν που είναι μαζί μας σήμερα, χάρις στον Θωμά και τον Αντώνη Κυριάκη», είπε ο Ισραηλινός Πρέσβης.
369 θαρραλέοι Έλληνες έχουν αναγνωριστεί ως “Δίκαιοι των Εθνών” μέχρι σήμερα. Ανάμεσά τους, ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Δαμασκηνός, ο πρώην Δήμαρχος Ζακύνθου Λουκάς Καρρέρ, οι αείμνηστοι Μητροπολίτες Ζακύνθου και Δημητριάδος Χρυσόστομος και Ιωακείμ αντίστοιχα, ο αείμνηστος αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας Άγγελος Έβερτ, η ηρωίδα της Εθνικής Αντίστασης Λέλα Καραγιάννη, καθώς και πολλοί άλλοι ήρωες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σήμερα είναι μαζί τους ο Θωμάς και ο Αντώνης Κυριακής. Ας είναι αιωνία η μνήμη τους.
Ακολουθεί ολόκληρη η ιστορία της διάσωσης
Οι Ιταλοί κατέλαβαν την Κέρκυρα τον Οκτώβριο 1940. Υπό την κυριαρχία τους, οι Εβραίοι δεν έπαθαν τίποτα. Μετά την παράδοση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο 1943, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κέρκυρα και τον Ιούνιο 1944 άρχισε να δρα εκεί η Γκεστάπο. Περίπου 400 Εβραίες γυναίκες μεταφέρθηκαν με σχεδίες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου, κοντά στην Αθήνα. Μια ομάδα ανδρών και γυναικών οδηγήθηκαν μέσω του λιμανιού του Πειραιά σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, αφού πρώτα συγκεντρώθηκαν στη Λευκάδα. Τον Μάρτιο 1944, 1.600 Εβραίοι στάλθηκαν στο Άουσβιτς, από τους οποίους μόνο 180 επέζησαν. Στις 9 Ιουνίου 1944, περίπου 1.600 Εβραίοι από την Κέρκυρα εκτοπίστηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου και από εκεί στο Άουσβιτς, ανάμεσά τους και τα αδέλφια του Σέμο Κοέν με τις οικογένειές τους.
Ο Σέμο Κοέν, η γυναίκα του και τα παιδιά του κατέφυγαν στην ορεινή περιοχή προς τα βόρεια και έφτασαν στο χωριό Βαλανειό. Γνώριζαν ότι η συγγενής τους Έστερ Χατζοπούλου και η πεθερά της είχαν βρει κρυψώνα σε κάποιον Δημήτρη Κωστελέτο. Ο Σέμο Κοέν και η σύζυγός του ήταν σίγουροι ότι ο Δημήτρης Κωστελέτος θα τους δεχόταν. Όμως αυτό δεν συνέβη και δεν ήξεραν τι να κάνουν, αφού δεν είχαν ενημερώσει κανέναν άλλο στην περιοχή. Τυχαία συνάντησαν τον Θωμά Κυριάκη και τον 13χρονο γιο του Αντώνη, που έμεναν επίσης στο Βαλανειό, οι οποίοι πρόσφεραν βοήθεια στους Εβραίους πρόσφυγες.
Οι έξι επιζώντες έζησαν υπό την προστασία του Κυριάκη μέχρι το τέλος του πολέμου. Η πρώτη τους κρυψώνα ήταν μια σπηλιά στο δάσος και, στη συνέχεια, μια καλύβα κοντά στο μοναστήρι που ανήκε στην οικογένεια του Αντώνη Κυριάκη. Ο Κυριάκης τους προμήθευε με τρόφιμα και εφημερίδες. Ο Αντώνης έγινε φίλος με τον Μόισε Κοέν και μερικές φορές έμενε να κοιμηθεί με την εβραϊκή οικογένεια στη σπηλιά ή στην καλύβα. Οι Γερμανοί περιπολούσαν την περιοχή, καθώς υπήρχε αντάρτικη δραστηριότητα από τον ΕΔΕΣ. Ο Αντώνης αναφέρει στη μαρτυρία του ότι μια φορά οι Γερμανοί παραλίγο να τον πυροβολήσουν, όταν συνάντησαν τον ίδιο και μέλη της οικογένειας Κοέν στο δάσος. Ευτυχώς για όλους, ο Σέμο και η σύζυγός του είχαν ταυτότητες με χριστιανικά ονόματα και τους άφησαν όλους ελεύθερους με αντάλλαγμα τρόφιμα.
Οι δύο επιζώντες Ντόρα και Μόισε Κοέν αναφέρουν στις μαρτυρίες τους ότι τα ρούχα του πατέρα τους κάποτε κίνησαν τις υποψίες των Γερμανών και ρώτησαν τους κατοίκους του χωριού γι’ αυτόν. Κανείς δεν αποκάλυψε ότι ήταν Εβραίος.
Στην ερώτηση αν υπάρχουν Εβραίοι στην περιοχή, δόθηκε η απάντηση ότι μια εβραϊκή οικογένεια πέρασε από το χωριό πηγαίνοντας στην Αλβανία και πνίγηκε στη θάλασσα.
Μετά τον πόλεμο, οι επιζώντες επέστρεψαν στην Κέρκυρα. Αργότερα ο Μόισε μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Οι τρεις αδελφές του και οι γονείς του παρέμειναν στην Ελλάδα. Τόσο οι επιζώντες όσο και ο διασώστης μαρτυρούν τις φιλικές σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών όλα αυτά τα χρόνια.
