Όταν οι συμμαχικές δυνάμεις έσκαβαν χαρακώματα κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο Πολύκαστρο, την Αξιούπολη, το Αξιοχώρι, τον Λιμνότοπο και την Ποντοηράκλεια του Κιλκίς, βρέθηκαν μπροστά, δίπλα ή πάνω από οικιστικά ή ταφικά κατάλοιπα της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου (10ος – 7ος αι. π.Χ) ή και των αρχαϊκών χρόνων (6ος αι. π.Χ).
Χρυσά και χάλκινα περιδέραια και κοσμήματα, κτερίσματα τάφων γυναικών ή όπλα, δόρατα και ξίφη ανδρών της ίδιας περιόδου, έκαναν την εμφάνισή τους στο χώμα που έβγαινε από το έδαφος για να φιλοξενήσει ορύγματα, μια πολεμική πρακτική που εφαρμόστηκε ώστε να μπορούν οι εμπόλεμες δυνάμεις να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη ισχύ πυρός. Ο στρατός δημιούργησε ακόμη και στρατόπεδα πάνω σε λοφίσκους που θα μπορούσαν οι ίδιοι να είναι απομεινάρια προϊστορικών τόπων ή να κρύβουν μακεδονικούς τάφους.
Αργότερα, μετά τη λήξη του πολέμου το 1918 και μέχρι το 1925, αρχαιολόγοι από τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία, που συμμετείχαν στα στρατιωτικά σώματα της Αντάντ στο Μακεδονικό Μέτωπο επέστρεφαν στη βόρεια Ελλάδα, για ανασκαφές που έμελλε να ταυτίσουν τους πολέμους στις απαρχές του 20ού αιώνα με την αρχαιολογική έρευνα.
Με μια έκθεση με το θέμα «Αρχαιολογία εν καιρώ πολέμου», που αφορά τα χαρακώματα των μαχών και τα σκάμματα των ανασκαφών, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς θα συμμετέχει στις εκδηλώσεις της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
«Η έκθεση αυτή θα είναι αρθρωτή, θα μπορεί να μεταφέρεται και θα περιλαμβάνει προβολές οπτικού υλικού σχετικά με τον πόλεμο και ειδικότερα σχετικά με τα χαρακώματα ως εργαλεία πολέμου και ως αφορμή αρχαιολογικών ανακαλύψεων. Επίσης θα αξιοποιηθούν μικρά αντικείμενα από μαχόμενους στον πόλεμο, όπως και αρχαιολογικό υλικό που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς. Επίσης θα συνεργαστούμε και με το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης για τον εμπλουτισμό της έκθεσης με κάποια αντικείμενα από τις αποθήκες του. Επιπλέον θα επιδιώξουμε και τη συνδρομή της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής καθώς και της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής σε ό,τι αφορά την παροχή οπτικού υλικού. Στην έκθεση θα χρησιμοποιηθούν επίσης ηχητικά και οπτικά εφέ αλλά και διοράματα» αναφέρει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, Γεωργία Στρατούλη.
Η ίδια διευκρινίζει ότι έχει ζητηθεί η συνδρομή τόσο του υπουργείου Πολιτισμού όσο και της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς για τη χρηματοδότηση του τεχνολογικού εξοπλισμού, όπως και άλλων υποστηρικτικών δράσεων για την επιτυχημένη πραγματοποίηση της έκθεσης. Παράλληλα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων βρίσκεται σε διαδικασία αναζήτησης χορηγιών για την υποστήριξη του εγχειρήματος.
«Στόχος μας είναι η έκθεση να παρουσιαστεί και στην Αθήνα και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και στο εξωτερικό» προσθέτει η κ. Στρατούλη.
Σχετικά με την ταύτιση των πεδίων των μαχών και των απαρχών της αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή του Κιλκίς (και γενικότερα της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης), δηλώνει και η ίδια εντυπωσιασμένη, καθώς -όπως εξηγεί- τους τελευταίους τρεις μήνες που έχει αναλάβει τα καθήκοντά της στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς, διαπίστωσε πόσο ορατές είναι οι μνήμες του πολέμου στον συγκεκριμένο τόπο. «Υπάρχουν μνημειώδη Συμμαχικά Κοιμητήρια στη Δοϊράνη (Συμμαχικό Βρετανικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο και ελληνικά κοιμητήρια), την Κρηστώνη (Σαριγκιόλ, βρετανικά κοιμητήρια) τρία μόλις χιλιόμετρα από την πόλη του Κιλκίς και στο Πολύκαστρο» τονίζει χαρακτηριστικά.
Για τη σημασία των αρχαιολογικών ευρημάτων από τα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου επισημαίνει ότι πρόκειται για αντικείμενα της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, από τον 10ο/ 9ο έως και τον 6ο αιώνα π.Χ. «Εντυπωσιάζουν τα πλούσια κτερίσματα από γυναικείες ταφές. Τα μεγάλα χάλκινα περιδέραια αυτών των περιόδων από την ευρύτερη περιοχή του Κιλκίς παρουσιάζουν ιδιαίτερη μορφολογία που μπορεί να υποδηλώνει στοιχεία μιας κοινής κοινωνικής ταυτότητας, όπως για παράδειγμα, μιας διαστρωματωμένης κοινωνίας με γυναίκες επιφανή μέλη μιας αριστοκρατικής τάξης που μοιράζεται τα ίδια σύμβολα» αναφέρει.
Για το μέλλον της αρχαιολογικής έρευνας στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η κ. Στρατούλη γνωστοποιεί ότι οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια και μετά τη λήξη του πολέμου βρίσκονται ακόμη σε πολύ αρχικό στάδιο, γεγονός που δημιουργεί σκέψεις για την αναγκαιότητα ανάκαμψης της έρευνας στην Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς. Αναφέρει τέλος ότι η Εφορεία θα προτείνει και θα επιδιώξει επαφές με τις πρεσβείες και τις αρχαιολογικές σχολές της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, ώστε η αρχαιολογική έρευνα στο Κιλκίς να εστιαστεί, 100 χρόνια μετά, εκ νέου στην περιοχή των παλαιών πεδίων των μαχών και να εμβαθύνει στις ιστορικές περιόδους της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου και της Αρχαϊκής Εποχής.
Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να εμπλουτιστούν τα επιστημονικά δεδομένα για πολύ ενδιαφέρουσες περιόδους των πρώιμων ιστορικών χρόνων, για τις οποίες παραμένει ανοιχτό και ένα ζήτημα «ξενιτεμένων αρχαιοτήτων», θέμα που απασχολεί τον χώρο του πολιτισμού εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα…
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
