Τα σχεδόν 3.000 ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία της Γαλλίας που φιλοξενούν λογοτεχνικές συναντήσεις, επιτρέπουν την περιήγηση και το ξεφύλλισμα βιβλίων και διαθέτουν ευγενικό και εξυπηρετικό προσωπικό, έχουν αντέξει σε κάθε είδος ανταγωνισμού, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων αλυσίδων καταστημάτων και των ψηφιακών εκδόσεων.
Η επιβίωσή τους οφείλεται κυρίως σε έναν νόμο του 1981 που επιτρέπει στους εκδότες να ορίζουν σταθερή τιμή για τα βιβλία. Η πρακτική αυτή -γνωστή με την ονομασία Ενιαία Τιμή Βιβλίου- είναι κοινή σε πολλά κράτη της Ευρώπης και υπήρχε ο φόβος ότι απειλείται στις διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τη συμφωνία για τη Διατλαντική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, γνωστή ως ΤΤΙΡ.
Τον περασμένο μήνα, η απειλή αυτή έπαψε να υφίσταται όταν ο επικεφαλής των διαπραγματεύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δήλωσε κατηγορηματικά ότι η Ενιαία Τιμή Βιβλίου δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης.
Ήταν μια πραγματική ανακούφιση για τους ανεξάρτητους βιβλιοπώλες στη Γαλλία και, ειδικά, στη Γερμανία. «Ήταν βάσιμος ο φόβος μας», είπε ο Guillaume Husson, εκπρόσωπος των Γάλλων βιβλιοπωλών. «Η Ενιαία Τιμή Βιβλίου είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητη: είναι αυτή που έχει σώσει τα βιβλιοπωλεία μας».
Χωρίς την Ενιαία Τιμή Βιβλίου, τα μικρά βιβλιοπωλεία θα είναι στο έλεος των εκπτώσεων που είναι σε θέση να προσφέρουν οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές. Αυτό συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουν πληθυσμό πέντε φορές μεγαλύτερο από τη Γαλλία, αλλά λιγότερα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία.
Ο φόβος ήταν ότι οι αμερικανοί διαπραγματευτές θα προσπαθούσαν να καταργήσουν αυτή την προστατευτική διάταξη, ως μέρος των διαπραγματεύσεων για τη δημιουργία της μεγαλύτερης ζώνης ελευθέρου εμπορίου στον κόσμο. Δεν είναι σαφές αν η τιμολόγηση των βιβλίων συζητήθηκε στις συνομιλίες για το ΤΤΙΡ, οι οποίες ξεκίνησαν το 2013 και αυτόν το μήνα πραγματοποιήθηκε στο Μαϊάμι ο 11ος γύρος, πίσω από κλειστές πόρτες ως συνήθως.
Η έλλειψη πληροφοριών είναι αυτό που πολλοί βρίσκουν ανησυχητικό. «Οι διαπραγματεύσεις αυτές είναι τόσο περίπλοκες, που κανείς δεν ξέρει τι συζητείται και τι όχι», λέει ο κ. Husson. Αυτός είναι και ο λόγος που οι βιβλιοπώλες και οι εκδότες πίεσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση για ρητή εξαίρεση, πράγμα που δεν εμπόδισε το TTIP να γίνει τοξικό θέμα σε όλη την Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπήρξαν απρόθυμοι να καθησυχάσουν όσους διαμαρτύρονται, φοβούμενοι προφανώς να διακινδυνεύσουν πολιτικά και να εκτεθούν για ένα μη δημοφιλές θέμα.
«Οι ηγέτες της Ε.Ε διστάζουν να «πουλήσουν» στο κοινό το ΤΤΙΡ, έγραψε η γαλλική εφημερίδα Le Monde πρόσφατα. «Φοβούνται την κοινή γνώμη που έχει ξεσηκωθεί εναντίον αυτής της συμφωνίας και των συνεπειών της, ιδιαίτερα στη Γερμανία».
Η τιμολόγηση των βιβλίων, που θεωρούνται το προπύργιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού ενάντια στην αμερικανική επίθεση, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα. «Από την Ενιαία Τιμή Βιβλίου έχουν επωφεληθεί όχι μόνο τα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία, αλλά και οι εκδότες», δήλωσε ο Denis Mollat, μέλος της τέταρτης γενιάς που διευθύνει το Librairie Mollat, το μεγαλύτερο ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο της Γαλλίας, με έδρα το Μπορντό.
«Επιτρέπει στους εκδότες να αναλάβουν τον κίνδυνο να εκδώσουν νέους συγγραφείς, τους δίνει μεγάλη ελευθερία στο τι βιβλία θα επιλέξουν, και προστατεύει και αυτούς και εμάς από το ντάμπινγκ τιμών που αφήνει χώρο μόνο για τα best sellers».
Τα e-books δεν έχουν αποκτήσει κοινό στη Γαλλία, καθώς αντιπροσωπεύουν μόνο το 2% των πωλήσεων. Παράλληλα, τα μικρά βιβλιοπωλεία επωφελούνται από τη φορολογική ελάφρυνση, με την προϋπόθεση ότι φιλοξενούν τακτικές συναντήσεις με συγγραφείς και αφιερώνουν ένα μέρος των εσόδων τους στην πρόσληψη υπαλλήλων που είναι σε θέση να συμβουλεύσουν σε λογοτεχνικά θέματα τους πελάτες. Το αποτέλεσμα είναι ένα αναγνωστικό κοινό που έρχεται και ξανάρχεται. «Το βιβλίο δεν είναι τόσο άρρωστο όσο νομίζουν κάποιοι», κατέληξε ο κ. Mollat.
Διευκρινίσεις περί της ενιαίας τιμής του βιβλίου
Οι παράγοντες του βιβλίου ζητούν μετ’ επιτάσεως την επαναφορά του νόμου της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου και έχουν καταθέσει ολοκληρωμένες προτάσεις, που προβλέπουν ειδικά ζητήματα όπως ειδικές ρυθμίσεις για τους φοιτητές (για τα συγγράμματα που αφορούν την ειδικότητά τους και το έτος σπουδών τους).
Στις 24/11/15 πραγματοποιήθηκε συνάντηση της ΕΝΕΛΒΙ με τον υπουργό κ Σταθάκη και τον Μ. Νικολακάκη.
Η ΕΝΕΛΒΙ, προκειμένου να συζητηθούν όλα τα θέματα που αφορούν τους φοιτητές και τα πανεπιστημιακά συγγράμματα κάλεσε και τον ειδικό σύλλογο εκδοτών πανεπιστημιακών συγγραμμάτων (ΣΕΕΒΙ)
Πώς λειτουργούσε το σύστημα με τον προηγούμενο νόμο;
(ν. 2557/24.12.1997 / υπουργική απόφαση ΦΕΚ της 6.3.1998)
Σύμφωνα με τον προηγούμενο νόμο, ο εκδότης όριζε τη λιανική τιμή του βιβλίου και κανείς δεν μπορούσε να διαθέτει τα βιβλία σε ψηλότερη ή χαμηλότερη τιμή, πέρα από ένα +- 10%.
Τα βιβλία όλα παρέμεναν στο καθεστώς της ενιαίας τιμής για 2 χρόνια μετά την τελευταία εκτύπωσή τους.
Ο νόμος ίσχυε γενικά, χωρίς καμία διάκριση σε σχέση με το είδος βιβλίου.
(( Ο παραπάνω νόμος ήταν μια παραλλαγή του γαλλικού νόμου.
Ορισμένες εξαιρέσεις του νόμου αυτού αφορούν πωλήσεις σε δημόσιους οργανισμούς ή σε νομικά πρόσωπα που εξυπηρετούν κοινωφελείς ή πολιτιστικούς ή επιστημονικούς σκοπούς όπως επίσης και απομακρυσμένα βιβλιοπωλεία, αλλά αυτά δεν έχουν σημασία σε μια γενική συζήτηση. ))
Πώς λειτουργεί το σύστημα με τον «νόμο Χατζηδάκη» (ν. 4254/7.4.2014)
Παραμένει ο περιορισμός για τη μέγιστη έκπτωση 10% αλλά μόνο για τα αντίτυπα της πρώτης έκδοσης, ανεξάρτητα από το τιράζ αυτής (με μέγιστη διάρκεια τα 2 χρόνια) και μόνο για τα λογοτεχνικά βιβλία (ενηλίκων και παιδικά). Τα επιστημονικά, τα φιλοσοφικά, τα πολιτικά δοκίμια δεν προστατεύονται καθόλου από τον νόμο που σήμερα είναι σε ισχύ. Πχ οποιοδήποτε βιβλίο πολιτικής-οικονομίας, πχ. το πρόσφατο βιβλίο του Μιχάλη Ιγνατίου, μπορεί να πωλείται με έκπτωση 30% από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας.
Φιλοσοφία της ενιαίας τιμής βιβλίου
Η ενιαία τιμή του βιβλίου έχει σκοπό να στηρίξει τον πλουραλισμό και την πολυφωνία στις εκδόσεις, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα έκδοσης και κυκλοφορίας ποιοτικών και ειδικών βιβλίων, τα οποία συνήθως έχουν μικρή κυκλοφορία. Η ενιαία τιμή βιβλίου έχει ιδιαίτερη σημασία ως εργαλείο μιας στρατηγικής για τη λογοτεχνία και τη γλώσσα, ειδικά σε γλώσσες με μικρή πληθυσμιακή εξάπλωση.
Κρίσιμος παράγοντας για τη διάδοση του πολιτισμού θεωρείται η ύπαρξη πολλών μικρών και μεσαίων βιβλιοπωλείων, σε κάθε γειτονιά. Το μικρό και μεσαίο βιβλιοπωλείο είναι αυτό που έχει άμεση επαφή με το αναγνωστικό κοινό. Οι περισσότεροι από τους ανεξάρτητους βιβλιοπώλες είναι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο, έχουν γνώση, ενημέρωση, συστήνουν αναγνώσματα κατά περίπτωση στους πελάτες τους.
Τα μικρά και μεσαία βιβλιοπωλεία κινδυνεύουν σε συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού, καθώς δεν αντέχουν απέναντι στον πόλεμο των τιμών που ξεσπάει όταν εγκαταλείπεται η Ενιαία Τιμή Βιβλίου. Πόλεμο τιμών ξεκινάνε μεγάλοι ‘παίκτες’ που στοχεύουν σε μονοπώλιο ή ολιγοπώλιο.
Αυτός ο πόλεμος τιμών είναι εμφανές ότι διεξάγεται στην Ελλάδα από τον Μάιο του 2014 οπότε τροποποιήθηκε ο νόμος, στην ουσία όμως πρόκειται για τροποποίηση που ισοδυναμεί με κατάργηση, αφού πλέον προστατεύονται μόνο για την πρώτη έκδοσή τους μόνο τα λογοτεχνικά βιβλία.
Να μην ξεχνάμε ότι για το βιβλίο είναι αναγκαίος ο καθορισμός της λιανικής τιμής από τον παραγωγό-εκδότη, ενώ για άλλα είδη δεν ισχύει αυτό.
Ο λόγος είναι ότι πρέπει να υπάρχει τρόπος να αμείβεται ο πνευματικός δημιουργός και υπάρχει: βάσει του νόμου των πνευματικών δικαιωμάτων, ο δημιουργός-συγγραφέας αμείβεται με ποσοστό επί της λιανικής τιμής του βιβλίου.
Η ουσιαστική καταστρατήγηση του νόμου της ενιαίας τιμής δημιουργεί σοβαρά προβλήματα και στην αμοιβή του πνευματικού δημιουργού. Δημιουργείται έτσι ένα εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον για τους πνευματικούς δημιουργούς.
Είναι ψευδής ο ισχυρισμός ότι η ύπαρξη της ενιαίας τιμής κάνει το βιβλίο ακριβότερο.
Χωρίς την ενιαία τιμή δημιουργείται ένας ξέφρενος ανταγωνισμός σε εκπτώσεις, με αποτέλεσμα να πιέζουν οι μεγάλες αλυσίδες τον εκδότη για μεγαλύτερες εκπτώσεις προς αυτούς• πιεζόμενος ο εκδότης αναγκάζεται να ορίζει λιανικές τιμές πολύ μεγαλύτερες απ’ ό,τι στο σύστημα της ενιαίας τιμής, προκειμένου να κάνει μεγαλύτερες εκπτώσεις στις μεγάλες αλυσίδες, έτσι ώστε αυτές να μετακυλύουν αυτές τις δήθεν εκπτώσεις στο κοινό σε νέες, φουσκωμένες λιανικές τιμές. Το αποτέλεσμα θα είναι το κοινό να αγοράζει τα βιβλία στις ίδιες τελικές τιμές, αν όχι σε υψηλότερες και να νομίζει πως αγοράζει με έκπτωση.
Χώρες με ενιαία τιμή βιβλίου:
Γερμανία (νόμος του 1887 που αντικαταστάθηκε με νεότερο νόμο του 2002)
Γαλλία (από το 1981, ο σχετικός νόμος επεκτάθηκε το 2011 και για τα e-books)
Αυστρία
Ισπανία
Ιταλία
Ολλανδία
Πορτογαλία
Σλοβενία
Νορβηγία (η ΕΤΒ είναι κατοχυρωμένη με συμφωνία μεταξύ συλλόγων εκδοτών και βιβλιοπωλών που έχει την έγκριση της κυβέρνησης).
Εκτός Ευρώπης:
Ιαπωνία (από το 2008)
Μεξικό (από το 2008)
Αργεντινή (από το 2001)
Νότια Κορέα (από το 2002)
Ισραήλ
και αλλού
Εμπειρίες από άλλες χώρες:
Ευρώπη
Στην Ευρώπη ήχησε συναγερμός υπέρ της ενιαίας τιμής κατά τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ σχετικά με τη συμφωνία για τη Διατλαντική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, γνωστή ως ΤΤΙΡ. Ο φόβος ήταν ότι οι Αμερικανοί διαπραγματευτές θα προσπαθούσαν να καταργήσουν αυτή την προστατευτική διάταξη, με στόχο τη δημιουργία της μεγαλύτερης ζώνης ελευθέρου εμπορίου στον κόσμο. Όμως ο επικεφαλής των διαπραγματεύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δήλωσε κατηγορηματικά ότι η Ενιαία Τιμή Βιβλίου δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης.
Ήταν μια πραγματική ανακούφιση για τους ανεξάρτητους βιβλιοπώλες στη Γαλλία και, ειδικά, στη Γερμανία. Εκπρόσωπος των Γάλλων βιβλιοπωλών δήλωσε: «Η Ενιαία Τιμή Βιβλίου είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητη: είναι αυτή που έχει σώσει τα βιβλιοπωλεία μας».
(Ενδεικτικά: στις ΗΠΑ, με πληθυσμό 5πλάσιο από αυτόν της Γαλλίας, υπάρχουν λιγότερα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία.)
Ο Denis Mollat, του μεγαλύτερου ανεξάρτητου βιβλιοπωλείου της Γαλλίας, με έδρα το Μπορντό δήλωσε. «Η ΕΤΒ επιτρέπει στους εκδότες να αναλάβουν τον κίνδυνο να εκδώσουν νέους συγγραφείς, τους δίνει μεγάλη ελευθερία στο τι βιβλία θα επιλέξουν, και προστατεύει και αυτούς και εμάς από τον πόλεμο τιμών που αφήνει χώρο μόνο για τα best sellers».
Από άρθρο στους New York Times.
Και ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ (Sigmar Gabriel) υπέρ της ΕΤΒ !
Ο αντικαγκελάριος υπουργός Εθνικής Οικονομίας της Γερμανίας Ζίγκμαρ Γκάμπριελ (Sigmar Gabriel) έχει επανειλημμένως κάνει δηλώσεις υπέρ της προάσπισης της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου την οποία αποκαλεί «ραχοκοκαλιά του πολιτισμού», τονίζοντας πως «η πολιτιστική ποικιλομορφία είναι τυπικό γνώρισμα της Γερμανίας και της Ευρώπης και πρέπει σε κάθε περίπτωση να διατηρηθεί».
Απόσπασμα από άρθρο σε γερμανική εφημερίδα:
Ο ομοσπονδιακός υπουργός Εθνικής Οικονομίας και οικοδεσπότης Sigmar Gabriel τόνισε τη σημασία της ενιαίας τιμής που είναι ραχοκοκαλιά του πολιτισμού, όπως επεσήμανε. Για τον βαθμό που πολιτιστικές πτυχές, όπως η ενιαία τιμή, επηρεάζονται από τη ΔΕΣΕΠ, μπορεί κανείς στις διαπραγματεύσεις είτε να αποφανθεί και να πει ότι η Ευρώπη εδώ είναι ελεύθερη, όσο ελεύθερη είναι και η Αμερική ή εναλλακτικά να αποδείξει ότι τα πρότυπα της πολιτιστικής ποικιλομορφίας που έχουν επιτευχθεί θα διατηρηθούν στο μέλλον – και μπορούν να διατηρηθούν. Η πολιτιστική ποικιλομορφία είναι τυπικό γνώρισμα της Γερμανίας και της Ευρώπης και πρέπει σε κάθε περίπτωση να διατηρηθεί.
Γερμανία
Ο Σύλλογος Γερμανών Εκδοτών και Βιβλιοπωλών, με επιστολή του στον υπουργό κ Σταθάκη, μεταξύ άλλων, καταθέτει τα εξής:
Η Ενιαία Τιμή Βιβλίου εφαρμόζεται στη Γερμανία εδώ και 150 περίπου χρόνια. Για δεκαετίες υπήρξε μία πετυχημένη πρακτική. Από το 2002 έγινε νόμος. Στη Γερμανία, τόσο οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής όσο και η κοινωνία στο σύνολό της συμφωνούν ότι τα βιβλία δεν είναι απλώς ένα ακόμα εμπόρευμα, αλλά έχουν ιδιαίτερη πολιτιστική αξία.
Η αντίληψη ότι το βιβλίο είναι πολιτιστικό αγαθό αποτελεί τη βάση του συστήματος της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου και διασφαλίζει ότι η Γερμανία διαθέτει μεγάλη ποικιλία τίτλων και είναι μία από τις σταθερότερες αγορές βιβλίου στον κόσμο.
Η κατάργηση της Ενιαίας Τιμής θέτει σε κίνδυνο:
την ύπαρξη ποικιλίας τίτλων
το εκτεταμένο δίκτυο ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων
Επίσης, σε χώρες που κατήργησαν την Ενιαία Τιμή η μέση τιμή των βιβλίων αυξήθηκε!
Γαλλία – νόμος «αντι-Amazon»
Το 2014, την ώρα που η Ελλάδα καταργούσε την ενιαία τιμή στο βιβλίο, η Γαλλία την περιφρουρούσε με θεσμικές παρεμβάσεις. Με νόμο απαγορεύτηκε στα ιντερνετικά βιβλιοπωλεία να στέλνουν τις παραγγελίες στο σπίτι χωρίς έξοδα αποστολής. Αυτό έγινε για να μην στραγγαλιστεί το δίκτυο των βιβλιοπωλείων από online επιχειρήσεις όπως η Amazon.
Η Catherine Blache, υπεύθυνη για τα ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα του Συλλόγου Γάλλων Εκδοτών (SNE) γράφει:
Στη Γαλλία, πιστεύουμε ότι «δεν υπάρχουν βιβλία χωρίς βιβλιοπωλεία». Ο Αϊτινο-Καναδός συγγραφέας Dany Lafferiere το θέτει ως εξής: «Όταν ένας βιβλιοπώλης κλείνει, η καρδιά της πόλης σταματά να κτυπά».
Η Ενιαία Τιμή Βιβλίου έχει κάνει θαύματα στη Γαλλία. Καλούμε όλους τους εκδότες και τους επαγγελματίες του κλάδου του βιβλίου να προβληματιστούν πάνω στη δική μας εμπειρία. Μην περιμένετε μέχρι να εξαφανιστούν πρώτα όλα τα βιβλιοπωλεία.
ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ όπου δεν ισχύει ο νόμος της ΕΤΒ υπάρχουν πολλές σημαντικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του πλουραλισμό στον χώρο του βιβλίου. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Συγγραφείς που έχουν τεράστια έσοδα από βιβλία τους που είναι διεθνή best-sellers. Ο James Patterson πρόσφατα δώρισε 2 εκατομμύρια δολλάρια σε βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες.
Ο ίδιος έχει και στο παρελθόν δωρίσει ανάλογα ποσά, ακόμα και σε βιβλιοθήκη στην Τήλο.
Τον οργανισμό (Book Industry Charitable Foundation) που βοηθάει οικονομικά τους ανεξάρτητους βιβλιοπώλες όταν βρεθούν σε μεγάλη ανάγκη (ασθένεια, οικονομική δυσπραγία κά). Διότι γνωρίζουν ότι εκεί το μικρό βιβλιοπωλείο είναι πυρήνας πολιτισμού και γι’ αυτό πρέπει να επιβιώσει.
