Μετά την «Έντα Γκάμπλερ» που παρουσίασε με επιτυχία στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και τη συμμετοχή της στο «Φεστιβάλ Ίψεν 2016» στο Εθνικό Θέατρο του Όσλο, η διακεκριμένη ομάδα blindspot (Γιώτα Αργυροπούλου / Μιχάλης Κωνσταντάτος) αντιμετωπίζει μέσα από μία νέα ματιά ένα από τα πιο διάσημα έργα του διεθνούς ρεπερτορίου, τους «Βρικόλακες» του Ερρίκου Ίψεν. Η παράσταση, το τελικό κείμενο της οποίας δημιουργήθηκε μετά από πολύμηνη έρευνα της ομάδας και του ποιητή Ορφέα Απέργη, παρουσιάζεται από 17 έως 20 Ιουλίου στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Με αφετηρία το διάσημο κλασικό δράμα του μεγάλου Νορβηγού συγγραφέα, οι blindspot δημιουργούν έναν τόπο συνάντησης μεταξύ του ήδη υπάρχοντος έργου και νέων πρωτότυπων κειμένων και εικόνων, ανατρέποντας την ιψενική έκβαση. Το παρελθόν των ηρώων, το ψυχικό τους τοπίο και οι μεταξύ τους σχέσεις φωτίζονται μέσα από μια απρόσμενη και παράδοξη συνθήκη. Ακολουθώντας την ποιητική αλληλουχία του ονείρου, η παράσταση εξελίσσεται μέσα από απόκοσμες εικόνες, παρακολουθώντας τους ιψενικούς ήρωες (Μάντερς, Άλβινγκ, Όσβαλντ και Ρεγγίνε) να έρχονται αντιμέτωποι με τους φόβους, τις επιθυμίες, τα όνειρα, τους εφιάλτες, με τους προσωπικούς και κοινωνικούς τους Βρικόλακες.
«Από την πρώτη στιγμή που διάβασα τους Βρικόλακες γεννήθηκαν στο μυαλό μου εικόνες, που αποτύπωναν το πώς αισθάνομαι τους χαρακτήρες του έργου και τις σχέσεις τους. Με ενδιέφερε να εξερευνήσω τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των τεσσάρων βασικών προσώπων του έργου, εμβαθύνοντας παράλληλα στον ψυχισμό και τις επιλογές τους. Αυτά τα τέσσερα πρόσωπα δημιουργούν ζευγάρια διαφορετικών συνδυασμών που η συνολική τους εικόνα, θα έλεγα ότι δεν είναι τίποτα λιγότερο ή διαφορετικό από το παζλ ενός διαχρονικού κοινωνικού ιστού» δηλώνει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο σκηνοθέτης Μιχάλης Κωνσταντάτος.
Η βαθιά ψυχολογική ματιά των έργων του Ίψεν είναι ίσως το πιο δυνατό στοιχείο τους για τον σκηνοθέτη: «Η προσέγγιση μου ήταν καταρχήν μάλλον ψυχαναλυτική. Δε θα μπορούσα παρά να αναζητήσω το υλικό μου στο υποσυνείδητο των χαρακτήρων. Εκεί προσπάθησα να ταξιδέψω με τη φαντασία μου και έτσι το υλικό που προέκυψε ήταν παρόμοιας φύσης. Εικόνες, ήχοι και λέξεις που προέρχονται από έναν μη γραμμικό κόσμο και συνθέτουν για μένα τους “Βρικόλακες”. Και πιστεύω ότι οι Βρικόλακες είναι το ιδανικό κείμενο για μια τέτοια προσπάθεια».
Οι ηθοποιοί της παράστασης, Γιώτα Αργυροπούλου, Νικόλας Παπαγιάννης και Πηνελόπη Τσιλίκα μίλησαν στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τον ρόλο τους και τη διάστασή του, αλλά και για το πόσο κοντά μας είναι σήμερα η ψυχολογία των ιψενικών ηρώων.
Προς τα πού βαδίζει ο ήρωας που υποδύεστε: Προς το φως ή προς το σκοτάδι;
Γιώτα Αργυροπούλου: Η Έλεν Άλβινγκ συγκεντρώνει γύρω της και συνδέει με κάποιο τρόπο όλους τους ήρωες του έργου. Η ίδια ως μητέρα, σύζυγος και γυναίκα, ονειρεύεται το φως αλλά βαδίζει σταθερά και αναπόφευκτα προς το σκοτάδι. Μέσα στην ενήλικη ζωή της αναγκάζεται, όπως πιστεύει η ίδια, να αγκαλιάσει το ψέμα και την υποκρισία, ώστε να καταφέρει να χτίσει μία αστική οικογενειακή ζωή, αποδεκτή προς όλους. Και ενώ πιστεύει ότι η κάθε πράξη της γίνεται προς το καλό όλων, ο διαστρεβλωμένος δρόμος τον οποίο επιλέγει να ακολουθήσει καταδικάζει και το αποτέλεσμα των πράξεων της. Η ευθύνη της είναι αμέριστη και εξαπατάται και η ίδια από τον εαυτό της και τις προθέσεις της, ακόμα και αν στην αρχή δεν το καταλαβαίνει.
Νικόλας Παπαγιάννης: Ο πάστορας Μάντερς, είναι ένα πρόσωπο σκοτεινό μέσα στο φως και φωτεινό στο σκοτάδι του. Σαν να τον διακρίνει ένας αλλόκοτος διχασμός, μια παράξενη αντίφαση, μια εσωτερική πάλη ανάμεσα στην καταδίκη και στην λύτρωση. Ένας άνθρωπος του Θεού που παλεύει με τους δαίμονες, τους εσωτερικούς και εξωτερικούς. Ο μεγαλύτερος ίσως δαίμονάς του, είναι ο ίδιος ο εαυτός του. Ένας άγιος που ξέπεσε ή ένας ξεπεσμένος που θέλει να αγιάσει; Από όποια γωνία του κι αν τον δει κανείς, ο Μάντερς βιώνει μια διαρκή πάλη, ένα διαρκές διττό της ύπαρξης του που αυτομαστιγώνεται και μαστιγώνει.
Πηνελόπη Τσιλίκα: Η Ρεγγίνε, υπηρέτρια στο σπίτι των Άλβινγκ, μεγάλωσε σε μια ενδιάμεση κατάσταση, κάτι μεταξύ παιδιού και παραπαιδιού και το πρόβλημα που αντιμετωπίζει, ειδικά αν συνυπολογιστεί ότι είναι στην πραγματικότητα το νόθο παιδί του Λοχαγού Άλβινγκ, είναι ένα πρόβλημα ταυτότητας. Έχει μια ταυτότητα θολή, κρυφή και διαστρεβλωμένη. Η συγκρότηση της ταυτότητας είναι για μένα ένα ζητούμενο για τη Ρεγγίνε και η στιγμή της συνειδητοποίησης του εαυτού έχει ένα φως, το θέμα είναι μετά τι γίνεται.
Πώς αντιμετωπίζετε τον ρόλο σας, δεδομένου ότι η οπτική της παράστασης είναι διαφορετική, αφού οι ήρωες «φωτίζονται μέσα από μια απρόσμενη και παράδοξη συνθήκη»;
Γιώτα Αργυροπούλου: Η συνθήκη της παράστασης και ο μη γραμμικός χωροχρόνος της ανοίγει νέα πεδία κατανόησης και εμπειρίας για μένα. Μπορεί να αποδώσει μέσα από μία εικόνα ή μέσα από μία δράση της ηρωίδας, ακόμη και χωρίς λόγο, την αλήθεια του προσώπου της με βάθος και ένστικτο. Σαν να διαφωτίζει μέσα από μικρές, διαφορετικές στιγμές, τις αντιφατικές όψεις και αλήθειες ενός προσώπου που προσπαθεί επίμονα να μείνει πιστό στον εαυτό του αλλά που ωστόσο διαρκώς απομακρύνεται από την αρχική του επιθυμία.
Νικόλας Παπαγιάννης: Αυτή η απρόσμενη συνθήκη είναι θα λέγαμε εκείνη που αναγκάζει τους ήρωες να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους, με το προσωπικό, ψυχικό τους χάος, σαν βουτιά στα άδυτα αυτού του εσώτερου «είναι» τους, του πονεμένου και απελπισμένου «εγώ» τους. Αυτή η συνθήκη είναι που καθιστά τον Μάντερς έναν ήρωα γεμάτο μαύρες τρύπες, έναν ψυχισμό που παλεύει να αντέξει, να παράξει φως ενώ μέσα του επικρατεί το απόλυτο σκοτάδι. Η συνθήκη αυτή απαιτεί καταβύθιση στην αλήθεια του ήρωα, γενναία αποδοχή ότι αυτά που λέει είναι απλώς η αφορμή για να μιλήσει για τον πονεμένο εαυτό του, τις ματαιωμένες συνειδητές και ασυνείδητες επιθυμίες του, το τίμημα της ζωής που διάλεξε έχοντας πάντα την ιδέα της πιθανότητας της ζωής που θα μπορούσε/θα ήθελε να έχει ζήσει.
Πηνελόπη Τσιλίκα: Με τον Μιχάλη Κωνσταντάτο κάναμε από νωρίς μέσα στη χρονιά μια εκτενή δουλειά πάνω στον ρόλο. Βάση μας ήταν το κείμενο του Ίψεν, και από εκεί και πέρα δουλέψαμε σε μια πορεία του ρόλου που εκτείνεται από το παρελθόν στο μέλλον, αλλά και σε βάθος, στιγμές της οποίας θα δείτε στην παράσταση.
Με ποιον τρόπο ο ήρωας που υποδύεστε έρχεται αντιμέτωπος με τους Βρικόλακές του;
Γιώτα Αργυροπούλου: Την Έλεν Άλβινγκ την καταδιώκει ως Βρικόλακας η ενθύμηση του νεκρού συζύγου της. Οι αναμνήσεις από τον κοινό τους βίο την έχουν στοιχειώσει και προσπαθεί σε όλο το έργο να γλυτώσει από τον λόγο του, που φαίνεται να τη δυναστεύει ακόμη και όταν αυτός δεν είναι πια ζωντανός. Το παράδοξο όμως είναι ότι και εκείνη άθελά της γίνεται ένας Βρικόλακας προς τον γιο της, αφού οι δικές της λανθασμένες αποφάσεις καταδικάζουν και τη δική του ύπαρξη και του στερούν το δικαίωμα στην ελευθερία και τη ζωή.
Νικόλας Παπαγιάννης: Ο Μάντερς έχει γίνει ο ίδιος Βρικόλακας. Ο δικός του Βρικόλακας. Είναι αυτή η εκδοχή του που τον κινεί πλέον, ο ίδιος ο εαυτός του που του πίνει το αίμα, που ζει από ό,τι τον πονά, ό, τι τον καταστρέφει. Κι έτσι, ως Βρικόλακας ο ίδιος, μπορεί να γίνει εξίσου επικίνδυνος για όσους βρίσκονται γύρω του.
Πηνελόπη Τσιλίκα: Η Ρεγγίνε νομίζει ότι είναι κάποια που δεν είναι, κάνει έναν ανηλεή αγώνα με κάθε τρόπο, κρυφό και φανερό, να ξεφύγει από τη ζωή έτσι όπως της διαγράφεται. Σε ένα κρίσιμο σημείο αποκάλυψης έρχεται αντιμέτωπη με μια ταυτότητα, ένα παρελθόν και μέλλον που της το έχουν αρνηθεί, αλλά και με μια διαπίστωση. Παρότι έζησε μια ζωή μέσα σε μια πλάνη, την έζησε ακριβώς όπως την έζησε,και σημασία μεγάλη δεν έχει, ούτε η πλάνη, ούτε ό,τι θα γινόταν πιθανόν μετά την άρση της.
Πόσο κοντά μας είναι σήμερα η ψυχολογία των ιψενικών ηρώων;
Γιώτα Αργυροπούλου: Αυτό που είναι τόσο αξιοθαύμαστο στους χαρακτήρες του Ίψεν είναι η περιπλοκότητα τους και το γεγονός ότι φέρουν όλα τα σύγχρονα ψυχολογικά και ηθικά διλήμματα. Ο διχασμός ανάμεσα στο καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι, την αγάπη και το καθήκον, την ελευθερία και τη δέσμευση αποτελούν την ίδια πραγματικότητα για τον άνθρωπο τότε αλλά και σήμερα. Η ανθρώπινη ψυχή σε κάθε εποχή έχει να δώσει τη δική της μάχη στην προσπάθεια να ευτυχίσει γνωρίζοντας το αναπόδραστο του τέλους μας και η δραματικότητα της ύπαρξης μας σκιαγραφείται αριστοτεχνικά μέσα από τους ιψενικούς χαρακτήρες.
Νικόλας Παπαγιάννης: Ο σημερινός άνθρωπος δεν διαφέρει από τον άνθρωπο της εποχής του Ίψεν. Οι ιψενικοί ήρωες αποτελούν μελέτη του ανθρώπινου ψυχισμού διαχρονικά. Είναι άνθρωποι ιδωμένοι μέσα από τα πιο απόκοσμα πρίσματα, μέσα από τα οποία ο συγγραφέας τολμάει να αναμετρηθεί με το βαθύτερο σκοτάδι. Ο ιψενικός ήρωας είναι μια έρευνα πάνω στα μύχια κομμάτια, τις πιο λεπτές και ταυτόχρονα κοφτερές αποχρώσεις του ανθρώπινου ψυχισμού.
Πηνελόπη Τσιλίκα: Από το 1881 μας χωρίζουν πολλά χρόνια, ωστόσο οι ταξικές και προσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται, οι επιδιώξεις και ο ψυχισμός των ηρώων των Βρικολάκων μας είναι με κάποιον τρόπο οικεία.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
