Μια σκηνή ζωντανή, σύγχρονη που θα αφουγκράζεται τη νέα γενιά φιλοδοξεί να είναι το «Μικρό Εθνικό», σύμφωνα με την υπεύθυνή του Σοφία Βγενοπούλου, που από εφέτος υποδέχεται τα παιδιά και τους εφήβους στο νέο του πλέον «σπίτι», στο ανακαινισμένο Ισόγειο του Θεάτρου REX.
Με παραστάσεις και προτάσεις για νέους κάθε ηλικίας, η ανανεωμένη παιδική και εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου επιλέγει για την εφετινή χρονιά να εστιάσει στο «εμείς» και αφιερώνει το ρεπερτόριο της στη γνωριμία μας με τον άλλον. Φιλοξενεί τέσσερα έργα, που το καθένα από τη δική του σκοπιά μας βοηθούν να διερευνήσουμε τις ανθρώπινες σχέσεις, την έννοια της ενσυναίσθησης αλλά και το καθρέφτισμα που αποτελεί η κάθε μας επαφή με τους άλλους.
Ύστερα από μία δεκαετία στις ΗΠΑ, όπου σπούδασε υποκριτική, σκηνοθεσία, drama therapy και παιδοψυχιατρική, η Σοφία Βγενοπούλου επέστρεψε στην Αθήνα το 2001. Με το εφηβικό θέατρο άρχισε να ασχολείται το 2009. Είναι συνιδρύτρια της θεατρικής ομάδας Grasshopper (2005) και καλλιτεχνική διευθύντρια της Grasshopper Youth που πρωτοπόρησε στο εφηβικό θέατρο στη χώρα μας. Η ίδια θεωρεί ότι το θέατρο έχει «τη δύναμη να ενεργοποιήσει τους νέους ανθρώπους, να φέρουν τις αλλαγές που κάθε εποχή και κάθε κοινωνία χρειάζεται».
Η Σοφία Βγενοπούλου μίλησε στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τις καλλιτεχνικές και εκπαιδευτικές δράσεις του Μικρού Εθνικού, και τη φιλοδοξία του να εμπνεύσει και να ενθαρρύνει τους νέους ανθρώπους να ανακαλύψουν τις δυνατότητες που έχουν μέσα τους.
Πόσο σημαντικό είναι το γεγονός που από εφέτος το Μικρό Εθνικό έχει τη δική του στέγη;
Είναι ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα μετά από πολλή προσπάθεια. Γιατί όλη η ιστορία της ανακαίνισης, της εξασφάλισης της υποδομής, του έμψυχου και άψυχου υλικού δεν ήταν εύκολο πράγμα. Θεωρώ ότι αυτή η απόφαση του Εθνικού Θεάτρου, να δημιουργήσει μια σκηνή ζωντανή για παιδιά και έφηβους, μια σκηνή που θα συνομιλεί μ’ ένα ενεργό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και που θα προσπαθεί να δίνει βήμα στους νέους θεατές και να τους καθιστά συνδημιουργούς, έχει ένα τεράστιο συμβολικό χαρακτήρα. Δείχνει μία κατεύθυνση για το πως θα έπρεπε να προτεραιοποιούνται τα πράγματα, και πως οι νέοι άνθρωποι αυτού του τόπου πρέπει να έχουν πρόσβαση στον πολιτισμό ,να έχουν ερεθίσματα, βιώματα καλού θεάτρου και σαφέστατα ευκαιρίες να είναι δημιουργικοί και οι ίδιοι.
Όταν ο Στάθης Λιβαθινός σας πρότεινε να αναλάβατε το τιμόνι του Μικρού Εθνικού Θεάτρου, το αντιμετωπίσατε σαν πρόκληση;
Αρχικά αντέδρασα με δέος και μετά ήρθε η χαρά γιατί είναι μεγάλη ευθύνη. Είναι διαφορετικά τα πράγματα όταν είσαι ένας ιδιώτης σκηνοθέτης που κάνεις τις επιλογές σου και καταθέτεις τη δουλειά σου με άλλο ρίσκο και τελείως διαφορετικό όταν προσπαθείς να χαράξεις την πορεία του Εθνικού Θεάτρου μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα και στην κοινότητα της πόλης.
Έχει μεγάλη σημασία ότι στην καλλιτεχνική διεύθυνση του θεάτρου βρίσκεται ο Στάθης Λιβαθινός γιατί πραγματικά πιστεύει πολύ σε αυτό. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που με φώναξε. Μου ξεκαθάρισε από τα πέντε πρώτα λεπτά της συνάντησής μας, ότι θα ήθελε να δημιουργηθεί μία σκηνή που από το πρωί της Δευτέρας μέχρι το βράδυ της Κυριακής θα γεμίζει από παιδιά κάθε ηλικίας. Η στήριξη της καλλιτεχνικής διεύθυνσης είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί και το έμψυχο δυναμικό του θεάτρου και οι υποδομές του δεν αντέχουν πάντα τέτοια ανοίγματα, επομένως χρειάζεται απ’ όλους μας μία δέσμευση και μία αφοσίωση για να προχωρήσει μπροστά αυτή η προσπάθεια.
Στη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος, είπατε ότι το Μικρό Εθνικό προτείνει ένα ευρύ ρεπερτόριο το οποίο δεν θα βασίζεται μόνο σε γνωστά και δοκιμασμένα κείμενα. Με ποια κριτήρια επιλέχθηκε το εφετινό πρόγραμμα;
Ο μόνος τρόπος η τέχνη να παρέμβει για ν’ αντιμετωπίσει τους δαίμονες της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούμε, την αδικία, την ανισότητα, την περιθωριοποίηση, είναι με την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης. Γι’ αυτό και τα τέσσερα έργα που παρουσιάζουμε εφέτος στο Μικρό Εθνικό είναι έργα που ελπίζουμε να «ξεκουνήσουν» τις νεαρές ψυχές αλλά και τις ψυχές των ενηλίκων. Πρέπει κάτι να ταραχτεί, κάτι να «κουνηθεί» μέσα μας για ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Το θέατρο μπορεί να το κάνει αυτό. Να κινητοποιήσει ένα νέο άτομο, ώστε να δει και να σκεφτεί τα πράγματα διαφορετικά. Γιατί οι νέοι άνθρωποι, είναι αυτοί στους οποίους ελπίζουμε ότι θα πάνε και τα πράγματα ένα βήμα παραπέρα. Αυτό ήταν και το βασικό κριτήριο επιλογής του φετινού ρεπερτορίου.
Η «Τραμπάλα» του Στιούαρτ Μέλτον που απευθύνεται σε πολύ μικρά παιδιά είναι ένα έργο που δοκιμάστηκε στο Unicorn στο Λονδίνο και με μάγεψε η φόρμα του και ο τρόπος με τον οποίο μιλάει για τις πρώιμες σχέσεις στη ζωή ενός παιδιού. Ο «Πρίγκιπας και ο Φτωχός» του Μαρκ Τουαίην (σε θεατρική διασκευή της Τζέμα Κένεντι) είναι ένα έργο που μιλά για τη δικαιοσύνη, την κατάχρηση της εξουσίας, την κοινωνική ανισότητα, αλλά και τη φιλία, την αλληλεγγύη, την ελπίδα και το δικαίωμα όλων μας, και ιδιαίτερα των παιδιών, στο όνειρο. Το «Ταξίδι» είναι μία παράσταση σε συνεργασία με την UNICEF που εντάχθηκε στο ρεπερτόριο μας χάρη στην παραπάνω από θερμή υποδοχή του κοινού πέρσι τον Μάιο. Είναι ένα έργο στο οποίο συνυπάρχουν επί σκηνής έφηβοι πρόσφυγες, που έχουν χάσει σχεδόν τα πάντα εκτός από τη φαντασία τους. Και οι «Μικρές ιστορίες για αγρίους» είναι βασισμένες στο έργο του Γάλλου συγγραφέα και παιδαγωγού Μπερνάρ Φριό, ο οποίος έχει ένα μοναδικό τρόπο να σκιαγραφεί τα συναισθήματα των παιδιών.
Έχετε δηλώσει ότι βασικό μέλημά σας είναι, μία παράσταση να μη λειτουργεί ως πυροτέχνημα, αλλά ως εφαλτήριο για τα παιδιά και τους εφήβους. Να γίνονται συνδημιουργοί. Αυτό πώς επιτυγχάνεται;
Αυτό προσπαθούμε να το κάνουμε μέσα από τα εργαστήρια του Εθνικού Θεάτρου. Αυτήν τη στιγμή λειτουργούν 35 διαφορετικά εργαστήρια όλη την εβδομάδα για βρέφη, παιδιά, έφηβους και ενήλικες, μέσα από τα οποία οι συμμετέχοντες εμπλέκονται πιο ενεργά στη δημιουργική διαδικασία. Οι έφηβοι και τα παιδιά που συμμετέχουν στα εργαστήρια, έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ανοιχτές πρόβες των επαγγελματικών παραστάσεων, και να συνομιλήσουν με τους σκηνοθέτες του Μικρού Εθνικού, αλλά και τους ηθοποιούς του. Μάλιστα, στο τέλος της χρονιάς τα παιδιά και οι έφηβοι δημιουργούν τις δικές τους παραστάσεις και φτιάχνουν ρεπερτόριο από, με και για νέους. Στόχος μας είναι η εξωστρέφεια του εκπαιδευτικού προγράμματος, να καταφέρνουμε να είναι το τέλος κάθε χρονιάς μια γιορτή για τη συλλογική δημιουργία και μια γέφυρα επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Ύστερα από τη μακροχρόνια επαφή σας με έφηβους και νέους, ως σκηνοθέτις, πώς κρίνετε τη μέχρι τώρα πορεία του εφηβικού θεάτρου στην Ελλάδα;
Από τη μία δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι είναι τεράστια η πορεία που έχει διαγραφεί μέχρι τώρα, και από την άλλη δεν μπορώ να πω ότι είμαι και ευχαριστημένη γιατί υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν. Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε κάθε μεγάλο θέατρο να έχει μία εφηβική σκηνή η οποία θα είναι δραστήρια, θα μπορεί να αυτοσυντηρείται, θα την επισκέπτονται τα σχολεία, και οι έφηβοι θα αγαπούν το θέατρο και θα το αναγνωρίζουν σαν κάτι δικό τους. Ωστόσο τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει. Τα θεωρώ μελλοντικούς στόχους και ένα ταβάνι που ακόμα δεν το έχουμε πιάσει.
Πόσο εύκολο είναι να εκπαιδευτούν οι θεατές του μέλλοντος;
Δεν είναι τόσο δύσκολο, αλλά περίπλοκο γιατί είναι μια συνταγή με πολλά υλικά. Απαιτεί τη συνεργασία πολλών επιπέδων στη διαστρωμάτωση που έχει η δομή του πολιτισμού μας. Δεν μπορείς να βαδίζεις μόνος σου σαν θέατρο χωρίς την εκπαίδευση. Δεν μπορεί όμως και η εκπαίδευση να υπαγορεύσει στο θέατρο και στον καλλιτέχνη πώς πρέπει να προχωράει. Από τη πλευρά της η πολιτεία θα πρέπει να βοηθήσει τα θέατρα ώστε να μην υποκύπτουν οι επιλογές τους στους κανόνες της αγοράς. Πολιτιστικοί οργανισμοί, πολιτεία και εκπαίδευση, είναι οι τρεις πυλώνες που θα πρέπει να συνδιαλλαγούν και να αλληλοστηριχτούν, προκειμένου να θέσουν τις βάσεις για την πολιτιστική εκπαίδευση των νέων.
Εσείς γιατί αποφασίσατε ν’ ασχοληθείτε με το παιδικό και εφηβικό θέατρο;
Ίσως επειδή πιστεύω πάρα πολύ στην εν δυνάμει ικανότητα που έχει αυτή η ηλικία να προχωράει τον κόσμο. Νομίζω ότι η φόρα και το αδιαπραγμάτευτο πάθος που έχουν οι νέοι άνθρωποι, μπορεί να είναι άκρως δημιουργικό και να οδηγήσει την κοινωνία σε μια υπέρβαση. Για μένα, είναι μεγάλη έμπνευση να μπορείς να συνομιλείς ακόμα με αυτήν τη φάση ζωής γιατί ξαναβρίσκω πράγματα τα οποία ως ενήλικας δυστυχώς έχω αναγκαστεί ν’ αφήσω πίσω μου. Βέβαια είναι και τεράστια η ευθύνη, με την έννοια ότι οφείλεις να χαράζεις μία κατεύθυνση ως καλλιτέχνης, και παράλληλα πρέπει να έχεις στο μυαλό σου ότι απευθύνεσαι σε ανθρώπους που τώρα διαμορφώνονται και που κινδυνεύεις και να τους ξενερώσεις τελείως. Έχεις, όμως, και μια ελπίδα να τους εμπνεύσεις.
Τι πιστεύετε ότι αναζητούν τα παιδιά σε μία παράσταση;
Νομίζω ότι αναζητούν την αλήθεια. Τον καθρέφτη της ζωής τους. Τον καθρέφτη αυτού του λίγου συγκεχυμένου μπερδέματος που είναι πολύ φυσιολογικό να νιώθουν μεγαλώνοντας, ώστε να αρχίσουν σιγά-σιγά να ξεδιπλώνουν το κουβάρι. Το ζητούμενο είναι τόσο η παιδική όσο και η εφηβική σκηνή να βρίσκεται στο κέντρο όλων των ανησυχιών και των προβληματισμών που έχει ένα παιδί όταν μεγαλώνει. Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά αυτή τη στιγμή είναι εκτεθειμένα σε μια περίσσια πληροφορία με συχνά ανεξέλεγκτο και επικίνδυνο τρόπο. Και μερικές φορές και οι ίδιοι οι γονείς δεν ξέρουμε με ποιο τρόπο να τα προφυλάξουμε και νομίζουμε ότι πρέπει να τα προστατεύουμε από καθετί δυσάρεστο και καθετί αληθινό που συμβαίνει γύρω τους. Όμως είναι άλλο πράγμα αυτό και άλλο πράγμα ο πολιτισμός να χαϊδεύει μόνο την επιφάνεια της διασκέδασης και να μην μπορεί να μπει στο βάθος των προβληματισμών.
Άλλωστε τα παιδιά δεν είναι καθόλου ευγενικοί θεατές. Δεν είναι οι θεατές που θα αποκοιμηθούν ήσυχα στην καρέκλα τους και μετά θα πάνε στο εστιατόριο να φάνε και θα ξεχάσουν την παράσταση που είδαν. Αντιθέτως θα δείξουν τη δυσαρέσκειά τους και θ’ αντιδράσουν σε ό,τι δεν τους εκφράζει. Δεν υπάρχει ούτε μόδα στο εφηβικό θέατρο, ούτε διάσημοι και φίρμες που θα σώσουν μια παράσταση. Γι’ αυτό είναι σημαντικό μία παράσταση να μιλάει γι’ αυτά που έχουν βαθιά μέσα τους.
Πώς οραματίζεστε το μέλλον του Μικρού Εθνικού;
Εύχομαι το Μικρό Εθνικό να γίνει ένας τόπος συνάντησης στο κέντρο της Αθήνας για τη νέα γενιά. Είμαστε ακόμα στο ξεκίνημα. Θα ήθελα η πορεία που έχουμε αρχίσει να χαράζουμε να επιτύχει και πάνω σε αυτήν να μπορέσουμε να χτίσουμε και τα επόμενα βήματα. Η ευχή μου είναι το εφετινό ρεπερτόριο καθώς και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που προτείνουμε να κερδίσουν το κοινό των νέων ανθρώπων.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
