Η παράσταση που ξεκίνησε από πέρσι το καλοκαίρι σαν παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και καθήλωσε χιλιάδες θεατές μετά από sold out παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη, σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στη Ρουμανία, στην Κύπρο και το Βιετνάμ – όπου αποθεώθηκε από το Διεθνές Διπλωματικό Σώμα 27 Πρεσβειών στην ιστορική Όπερα του Ανόι κι έγινε παγκόσμιο πολιτιστικό γεγονός αναδεικνύοντας την αρχαία ελληνική γλώσσα, σε ζωντανή γλώσσα, πρώτη φορά ύστερα από δυόμιση χιλιάδες χρόνια- ξεκίνησε περιοδεία από τον Ιούνιο ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό με 60 προγραμματισμένες παραστάσεις, με την στήριξη και υπό την Αιγίδα του ΚΘΒΕ.
Η αυθεντική αυτή Αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, στην ίδια ακριβώς γλώσσα που μιλούσε ο Σωκράτης, κάνουν την παρακολούθηση της για τους θεατές, μια μοναδική βιωματική εμπειρία, έχοντας την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα εκείνης της μέρας της δίκης, κι όπου ο Σωκράτης και ο Μέλητος ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά.
Είναι η πρώτη φορά, που υλοποιείται η προσδοκία , να εκφέρεται η αρχαία ελληνική γλώσσα έτσι, ώστε ν’ ακούγεται με έναν φυσικό, άμεσο και οικείο τρόπο χωρίς χαρακτήρα πειραματισμού, αναδεικνύοντας την αδιάλειπτη ενότητα όλων των μορφών της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Ο Δήμος Αβδελιώδης, εμπνευστής και δημιουργός αυτού του εγχειρήματος, έχοντας διδάξει ο ίδιος την εκφορά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και καταθέτοντας παράλληλα μια νέα διαφορετική μετάφραση της «Απολογίας», που συνοδεύει με υπέρτιτλους την παράσταση, γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα:
Mε την «Απολογία του Σωκράτη» το οικουμενικό πνεύμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φθάνει στην πιο κορυφαία του στιγμή, γιατί γίνεται συνειδητή πράξη, αποκτώντας πραγματική και αναμφισβήτητη σωματική υπόσταση με τον Σωκράτη, ο οποίος αρνείται να ζει συμβατικά, χωρίς ελευθερία, και επιλέγει το θάνατο, παρά να στερηθεί τον ενθουσιασμό και την ευτυχία, σαν αναζήτησης του ουσιαστικού σκοπού της ύπαρξής μας.
Στην απολογία του, αποκαλύπτει τις τυποποιημένες και φοβικές συμπεριφορές των ανθρώπων και όλη την εικόνα ενός πολιτισμού που πελαγοδρομεί ασταμάτητα χωρίς πιλότο και χωρίς ξεκάθαρο δημιουργικό σκοπό, μοιάζοντας με το σήμερα του δυτικού πολιτισμού.
Ταυτόχρονα αρχίζει και η δύση του ελληνικού κόσμου, εφ’ όσον το πνεύμα αυτού του ουμανιστικού πολιτισμού δεν μπόρεσε ποτέ να ενσωματωθεί μέσα στην πραγματική ζωή, της λειτουργίας της δημοκρατίας, της παιδείας και των άλλων θεσμών, παραμένοντας σαν μια ουτοπική και άπιαστη ιδέα για ποιητές.
Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να καταλάβουμε σήμερα τον πραγματικό χαρακτήρα αυτού του εξόχως οριακού κειμένου μέσα από τις μεταφράσεις του, επειδή η μεταγραφή του σε μιαν άλλη γλωσσική δομή, είτε είναι η νέα ελληνική είτε η δομή μιας οποιασδήποτε άλλης εθνικής γλώσσας, αλλοιώνει αναγκαστικά το ύφος και το ήθος του λόγου, άρα και το πραγματικό πνευματικό πρόσωπο του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
Κάθε μεταφραστική απόπειρα όσο πιστή κι’ αν θέλει να είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πρωτότυπη φωνή ενός κειμένου, αφού εκ των πραγμάτων παράγει μιαν εντελώς νέα δομή, που ενέχει έναν διαφορετικό ήχο, παράγοντας μιαν άλλη μουσικότητα κι ένα άλλο νόημα.
Όμως ο ήχος και οι μουσικές παράμετροι του είναι που ρυθμίζουν τις σημασίες και το νόημα της κάθε φράσης και όχι η τυπική ή τυποποιημένη εκφορά μιας σειράς λέξεων. Ο τρόπος που θα ειπωθούν, είναι αυτό που καθορίζει την ευκρίνεια των ιδεών, των εικόνων και των αισθημάτων που κατοικούν μέσα τους.
Οι λέξεις για να αποκαλύψουν αυτόν τον κρυμμένο κόσμο, πρέπει να μην ακούγονται σαν λέξεις αλλά σαν οχήματα σημασιών που διαρθρώνουν το νόημα. Στο άκουσμά τους όχι απλώς να καταλαβαίνουμε αλλά κυρίως να νοιώθουμε.
Σκοπός λοιπόν της εκφοράς του ίδιου του αρχαίου πλατωνικού κειμένου κατά την παράσταση, δεν είναι κάποιος λόγος πρωτοτυπίας ή μιας στενά φιλολογικής ή ιστορικής αναζήτησης, αλλά η ανάγκη, από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νοιώσουμε βιωματικά τα αισθήματα και τις ιδέες του Σωκράτη, αφού κάθε μετάφραση-ανάλογα με την οπτική γωνία και τις προσωπικές επενδύσεις του μεταφραστή-, προσδίδει κάθε φορά κι ένα εντελώς διαφορετικό προσωπείο στο Σωκράτη.
Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012, με τη συγκεκριμένη μέθοδο που χρησιμοποιώ για την εκφορά και την ερμηνεία ενός κειμένου –παρακάμπτοντας την Εράσμια και την Προσωδιακή εκφορά καθώς και τη χρήση των πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής–, με σκοπό η αρχαία ελληνική γλώσσα ν’ ακούγεται ζωντανή και οικεία, εμπεριέχοντας παρόμοιους- αν όχι τους ίδιους-, ήχους και ρυθμούς με τις προγενέστερες έως και τις σύγχρονες φωνητικές εκφράσεις της ελληνικής γλώσσας.
Οι υπέρτιτλοι της μετάφρασης δεν είναι μόνο ένας οδηγός για την πλήρη κατανόηση του λόγου του Σωκράτη, αλλά και για την αποκάλυψη κάποιων λέξεων που τις θεωρούμε αυτονόητες επειδή τις χρησιμοποιούμε και σήμερα, ενώ η σημασία τους είναι εντελώς διαφορετική, όπως πχ η λέξη αλήθεια, η οποία για τους ακροατές του απολογούμενου Σωκράτη, σημαίνει την ακριβή διατύπωση ενός πράγματος, δηλαδή την πραγματικότητα. Αν όμως την κρατήσουμε αμετάφραστη, χωρίς να αποδώσουμε την πρωτογενή σημασία της, είμαστε σχεδόν βέβαιοι πως θα την εκλάβει κανείς σήμερα σαν το ακριβώς αντίθετό της, το ψέμα, εξαιτίας της αρνητικής σημασιολογικής επιβάρυνσης της λέξης μέσα στο χρόνο, από τις χιλιάδες ιστορικά ματαιωμένες και ατελέσφορες αλήθειες.
Πρόθεσή μας δεν ήταν απλά μια θεατρική παράσταση, αλλά κυρίως μια αυθεντική Αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, με ένα κάθισμα και μια κλεψύδρα, χωρίς άλλα θεατρικά στοιχεία, παρά μόνο με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ίδια η ενσάρκωση, από τους δυο ηθοποιούς, της φωνής του πρωτότυπου κειμένου στην αρχαία αττική διάλεκτο, της αυθεντικής δηλαδή φωνής του, που του επαναπροσδίδει το «χαμένο» από τις μεταφράσεις νόημά του».
Συντελεστες:
Διδασκαλία Εκφοράς και Ερμηνείας Αρχαίου Κειμένου,
Σκηνικός χώρος,
Σκηνοθεσία, Μετάφραση: Δήμος Αβδελιώδης
Μακέτες, Κοστούμια: Αριστείδης Πατσόγλου
Σχεδιασμός, κατασκευή Κλεψύδρας: Μουσείο Αρχαίας Τεχνολογίας, Κώστας Κοτσανάς
Μεταγραφή στην Αγγλική γλώσσα,
επιμέλεια υποτιτλισμού: Αμαλία Κοντογιάννη
Σωκράτης: Βασίλης Καραμπούλας
Μέλητος: Γιάννης Κολόι
Διεύθυνση Παραγωγής: Αθηνά Ζώτου
Boηθοί σκηνοθέτη: Γιώργος Νικόπουλος, Δανάη Ρούσσου, Ειρήνη Ζάρρα
Φωτογραφίες: Κορνηλία Σιδηρά, Γιώργος Χρυσοχοίδης
Πρόγραμμα:
Ιούνιος
1 Ιουνίου Τετάρτη Λευκάδα- Φουαγιέ Ανοιχτού Θεάτρου
2 Ιουνίου Πέμπτη Πρέβεζα- Δημοτικό Κηποθέατρο Γιάννης Ρίτσος
6 Ιουνίου Δευτέρα Άρτα – Κάστρο
7 Ιουνίου Τρίτη Αγρίνιο- Κινηματοθέατρο Ελληνίς
11 Ιουνίου Σάββατο Καρδίτσα- Ανοιχτό Θέατρο Μητρόπολης
13 Ιουνίου Δευτέρα Έδεσσα – Θέατρο Γαβαλιώτισσα
14 Ιουνίου Τρίτη Πτολεμαΐδα- Υπαίθριο Θέατρο
16 Ιουνίου Πέμπτη Λάρισα – Κηποθέατρο Αλκαζάρ
17 Ιουνίου Παρασκευή Βόλος-Ανοιχτό Δημοτικό Θέατρο Μελίνα Μερκούρη
19 Ιουνίου Κυριακή Δράμα – Πέτρινο Θέατρο – Φαράγγι Πετρούσας
29 Ιουνίου Τετάρτη Ζάκυνθος – Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο
Ιούλιος
Ιουλίου Παρασκευή Δελφοί – Θέατρο Φρύνιχος, Φεστιβάλ Δελφών
3 Ιουλίου Κυριακή Κεφαλονιά – Αύλειος Χώρος Ξενία
4 Ιουλίου Δευτέρα Κεφαλονιά – Προαύλειος Χώρος 1ου Δημοτικού – Ληξούρι
6 Ιουλίου Τετάρτη Αρχαία Ήλιδα – 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας – Οικία Τατάνη
8 Ιουλίου Παρασκευή Νεμέα – Φεστιβάλ Green Theater
9 Ιουλίου Σάββατο Φίλιπποι – Έναρξη Φεστιβάλ Φιλίππων
11 Ιουλίου Δευτέρα Κοζάνη – Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο
12 Ιουλίου Τρίτη Σίβηρη – Αμφιθέατρο Σίβηρης
14 Ιουλίου Πέμπτη Καλαμάτα – Κάστρο
15 Ιουλίου Παρασκευή Κυπαρισσία – Τραινοτεχνείον
17 Ιουλίου Κυριακή Κύθηρα – Κάστρο Κυθήρων
18 Ιουλίου Δευτέρα Βύρωνας – Φεστιβάλ Θεάτρου Βράχων – Σκηνή Άννα Συνοδινού
20 Ιουλίου Τετάρτη Χανιά – Θέατρο Ανατολικής Τάφρου
22 Ιουλίου Παρασκευή Ρέθυμνο- Θέατρο Ερωφύλλη
23 Ιουλίου Σάββατο Ηράκλειο- Κηποθέατρο Μάνος Χατζηδάκις
25 Ιουλίου Δευτέρα Σητεία- Άλσος Χλουβεράκης – Κορνάρεια 2016
26 Ιουλίου Τρίτη Ιεράπετρα- 2ο Λύκειο Ιεράπετρας – Κύρβεια 2016
30 Ιουλίου Σάββατο Σάμος – Αρχαίο Θέατρο Πυθαγορείου – Ηραία 2016
Αύγουστος
1 Αυγούστου Δευτέρα Μυτιλήνη – Κάστρο Μυτιλήνης – Λεσβιακό Καλοκαίρι 2016
2 Αυγούστου Τρίτη Μόλυβος – Κάστρο Μολύβου- Λεσβιακό Καλοκαίρι 2016
5 Αυγούστου Παρασκευή Χίος – Θέατρο Καστρομηνά Μίκης Θεοδωράκης
7 Αυγούστου Κυριακή Αίγινα – Αύλειος Χώρος Λαογραφικού Μουσείου
8 Αυγούστου Δευτέρα Χαλκίδα – Θέατρο Αρχαίας Αυλίδας
10 Αυγούστου Τετάρτη Ρόδος -Θέατρο Μεσαιωνικής Τάφρου
12 Αυγούστου Παρασκευή Κως – Ρωμαϊκό Ωδείο
17 Αυγούστου Τρίτη Σαντορίνη – Santorini Art Factory – Φεστιβάλ Κύκλου Κυκλάδων
19 Αυγούστου Παρασκευή Πάρος – Θέατρο Αρχίλοχου-Φεστιβάλ Κύκλου Κυκλάδων
24 Αυγούστου Τετάρτη Άνδρος – Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου- 2o Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου
26 Αυγούστου Παρασκευή Σαλαμίνα – Ευριπίδειο Θέατρο
28 Αυγούστου Κυριακή Συκιές – Ανοιχτό Θέατρο Συκεών – Μάνος Κατράκης
29 Αυγούστου Δευτέρα Κέρκυρα – Μον Ρεπό
31 Αυγούστου Τετάρτη Βέροια – Άλσος Βέροιας
Σεπτέμβριος
1 Σεπτεμβρίου Πέμπτη Τρίκαλα – Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο «Φρούριο»
3 Σεπτεμβρίου Σάββατο Λαμία – Ιστορικός Χώρος Θερμοπυλών – Θερμοπύλεια 2016
6 Σεπτεμβρίου Τρίτη Γαλάτσι – Άλσος Βεΐκου 8 Σεπτεμβρίου Πέμπτη Ηλιούπολη – Φεστιβάλ – Άλσος
11 Σεπτεμβρίου Κυριακή Χαλάνδρι – Θέατρο Ρεματιάς
13 Σεπτεμβρίου Τρίτη Πετρούπολη – Θέατρο Πέτρας- Φεστιβάλ Πέτρας
16 Σεπτεμβρίου Παρασκευή Νίκαια – Κατράκειο Θέατρο
19 Σεπτεμβρίου Δευτέρα Παπάγου- Φεστιβάλ, Κηποθέατρο Παπάγου 26 Σεπτεμβρίου Δευτέρα Νέα Σμύρνη – Άλσος Ν. Σμύρνης Ιωνικές Γιορτές
