«Ανυπομονώ να επιστρέψω στην Ελλάδα», ομολογεί ο Ουίλιαμ Κέντριτζ. Λίγες μέρες πριν έρθει στη χώρα μας, ένα «υπέροχο απόγευμα με φθινοπωρινή λιακάδα», όπως μας το περιέγραψε, ο κορυφαίος Νοτιοαφρικανός εικαστικός και σκηνοθέτης μίλησε στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων από το στούντιό του στο Γιοχάνεσμπουργκ. Αφορμή για τη συνέντευξη στάθηκε η συμμετοχή του στο 8ο Διεθνές Συνέδριο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 24 και 25 Ιουνίου στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, στο πλαίσιο του Summer Nostos Festival.
Πολυσχιδής και ιδιοφυής, o Ουίλιαμ Κέντριτζ γεννήθηκε (1955) και μεγάλωσε στο Γιοχάνεσμπουργκ, μια πόλη που είναι κυρίαρχη στο σύνολο του έργου του, από γονείς πολέμιους του απαρτχάιντ και υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο ίδιος ήθελε να γίνει ηθοποιός, αλλά συνειδητοποίησε στη διάρκεια της φοίτησης του στη διάσημη σχολή του Λεκόκ στο Παρίσι, ότι οι υποκριτικές του αρετές αρκούσαν μόνο για.. ένα ιδιαίτερα ανεκτικό κοινό. Έτσι αποφάσισε να αποδεχθεί τον ρόλο του καλλιτέχνη, με τη φήμη του ν’ αποκτά παγκόσμιες διαστάσεις και να αναγνωρίζεται σήμερα ως ένας από τους σπουδαιότερους της εποχής μας.
Ο Ουίλιαμ Κέντριτζ μίλησε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ για τον ρόλο του καλλιτέχνη σήμερα, για τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωσή του, για τη σχέση του με τους Έλληνες φιλοσόφους και το ελληνικό θέατρο, αλλά και για τον τρόπο που έχει ωφελήσει η τέχνη τη ζωή του.
Το Διεθνές Συνέδριο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος με θέμα «Untitled», θα φιλοξενήσει ομιλητές από διαφορετικούς κλάδους και χώρους, θέτοντάς τους την πρόκληση να τοποθετηθούν και να συζητήσουν για θεματικές που βρίσκονται έξω από τα όρια της αυθεντίας τους. Πού θα επικεντρωθεί η δική σας ομιλία;
Θα εστιάσει στο στούντιο ως πρότυπο τρόπου σκέψης. Ενός τρόπου σκέψης ο οποίος δημιουργείται τόσο μέσα από τη διαδικασία του στούντιο, όσο και παίρνοντας ερεθίσματα από τον έξω κόσμο τα οποία ανασυνθέτει κατασκευάζοντας μια προσωρινή και πιθανή «αλήθεια» που όμως και πάλι αμφισβητείται.
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο ρόλος της τέχνης σήμερα; Πιστεύετε ότι οι καλλιτέχνες έχουν χρέος να ασκούν κριτική στην πολιτική κατάσταση μέσα από το έργο τους;
Η τέχνη μπορεί να μην έχει τη δύναμη να αλλάξει την κοινωνία συνολικά, αλλά μπορεί να αλλάξει ανθρώπους. Μας δίνει το κλειδί να κατανοήσουμε τον κόσμο αντί να τον αποδεχόμαστε απλά.
Η τέχνη από μόνη της είναι μία πολιτική πράξη λόγω της αυτενέργειας στην παραγωγή της. Σε ολόκληρη την καλλιτεχνική διαδικασία είτε είναι συγγραφή, σύνθεση ή ζωγραφική, ενυπάρχει πολιτική εμπλοκή, μια ενεργή συμμετοχή στην κοινωνία. ‘Αρα η πολιτική με την ευρύτερη έννοια του όρου είναι παρούσα σε κάθε καλλιτεχνικό έργο. Πιστεύω αυτό είναι το σημαντικότερο που μπορούν να προσφέρουν οι καλλιτέχνες, παρά η κριτική σε πολιτικά σχήματα κ.α. Ως πολίτες, ωστόσο, έχουν χρέος να εμπλέκονται ενεργά και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες πάνω σε ζητήματα που συμπορεύονται με τα πιστεύω τους.
Τι σας συνδέει με την Ελλάδα;
Οι ιδέες της μεταμόρφωσης είναι βασικές στη δουλειά μου και έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική μυθολογία. Ακόμα, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και το Canto General έπαιξαν βασικό ρόλο στη διαμόρφωση του εαυτού μου, κυρίως αυτή η αγαστή «συνομιλία» της μουσικής με τα ποιήματα του Νερούδα. Με επηρέασαν όταν ήμουν νεαρός φοιτητής, κάτι αντίστοιχο συνέβη και με το «Ζ» του Κώστα Γαβρά. Όμως η σχέση μου με την Ελλάδα, έχει διαμορφωθεί μέσα από την επαφή με τους Έλληνες φιλοσόφους και το ελληνικό θέατρο. Για παράδειγμα, η μεταφορά του Πλάτωνα με τους αιχμαλώτους και τις σκιές στη σπηλιά, έχει τροφοδοτήσει ένα μεγάλο μέρος του έργου μου. Αν ένα βασικό ερώτημα στον κόσμο σήμερα αφορά την μετααποικιοκρατία και τις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας, μπορούμε να δούμε την αποικιοκρατία ως μία εκδήλωση της πλατωνικής σπηλιάς. Η υπόθεση ότι γνωρίζεις περισσότερα από τους άλλους και τους καθοδηγείς στο φως αποτελεί βασικό στοιχείο της δυτικής φιλοσοφίας που έχει τις απαρχές του στον Πλάτωνα. Σε άμεση σχέση με αυτό, αυτήν την περίοδο δουλεύω πάνω σε ένα έργο για την Κυμαία Σίβυλλα και για το τι σημαίνει να προβλέπεις το μέλλον και για το ποιοι είμαστε στη μάχη κατά του αλγόριθμου. Νιώθω λοιπόν έναν πολύ ισχυρό σύνδεσμο με την κλασική Ελλάδα.
Σπουδάσατε αρχικά πολιτικές επιστήμες και αφρικανική ιστορία, αλλά σας κέρδισε ο κόσμος της δημιουργίας. Οι γονείς σας υποστήριζαν πάντα τις καλλιτεχνικές σας ανησυχίες;
Ήταν και οι δύο δικηγόροι. Και νομίζω πως υπάρχει μια γενικότερη σχέση ανάμεσα στα ευρύτερα ερωτήματα της νομικής, του τι σημαίνει να ζεις μέσα σε μία κοινωνία, του να είσαι συνδεδεμένος με τον κόσμο γύρω σου. Όμως, ως παιδί νομικών, επίσης πολύ σημαντικό για μένα ήταν να βρω τη δική μου άποψη, αυτή που θα μπορούσε να διαμορφωθεί κάπως διαφορετικά από τις δομές και τη μορφή της νομικής σκέψης.
Με ποιον τρόπο έχει ωφελήσει η τέχνη τη ζωή σας;
Δύσκολο να πω. Σίγουρα η δραστηριότητα στο στούντιο, μου δίνει τεράστια καθημερινή ανακούφιση. Όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση μεγάλης στενοχώριας, το να δουλεύει με τα χέρια επί ώρες έχει άμεση και κατευναστική επίδραση. Αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο η τέχνη ορίζει τη θέση μου μέσα στον κόσμο. Οι άλλοι λόγοι έχουν να κάνουν πολύ περισσότερο με το «εγώ»: Τι σημαίνει η ανάγκη να θέλεις να αφήνεις ένα ίχνος πίσω σου; Ένα γραπτό, έναν πίνακα, μια ταινία, ένα τραγούδι; Ολοκληρώνεσαι σαν άνθρωπος μόνο με αυτόν τον τρόπο ; Θεωρείς ότι υπάρχεις μόνο όταν βλέπεις τους άλλους να κοιτάζουν το έργο σου; Στον βαθμό που τα παραπάνω συμπτώματα αποτελούν βαθιά ψυχική ανάγκη, υποθέτω πως η καλλιτεχνική δημιουργία με βοήθησε στο να τα ανακουφίσω.
Νιώθετε περισσότερο κινηματογραφιστής, εικαστικός ή περφόρμερ;
Πάντα σκέφτομαι τον εαυτό μου ως κάποιον που φτιάχνει σκίτσα, κάποια από τα οποία γίνονται ταινίες. Ακόμα και οι περφόρμανς έχουν αυτό το είδος χαλαρής δομής που έχει ένα σκίτσο στον τρόπο δημιουργίας του. Έτσι η διαδικασία της περφόρμανς γίνεται η ανακάλυψη του τι είναι η ίδια η περφόρμανς.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
