Μια νέα εκδοχή της Αντιγόνης του Σοφοκλή παρουσιάζει ο ταλαντούχος σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος. Μετά τα «Γεγονότα» που ανέβασε στην ΕΛΣ το 2021, έρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών με την πολυαναμενόμενη «Αντιγόνη», την οποία μεταφέρει σε σύγχρονη συνθήκη.
«Η πρόκλησή μας δεν είναι μόνο να μεταφέρουμε την ιστορία ενός αρχαίου δράματος στο σήμερα, αλλά και να προσομοιώσουμε την εμπειρία που έχουν οι πολίτες αυτής της χώρας στο σήμερα όσον αφορά τη συμμετοχή τους στα κοινά και τον ρόλο τους ως ενεργοί πολίτες, που πλέον φιλτράρεται μέσα από οθόνες, κοινωνικά δίκτυα και κανάλια» αναφέρει μεταξύ άλλων στο zougla.gr ο αξιόλογος καλλιτέχνης, με αφορμή τις επερχόμενες παραστάσεις στις 5, 6 και 7 Ιουλίου στον «Χώρο Η» της Πειραιώς 260 και συμπληρώνει: «Δεν πρέπει να είναι τίποτα παγιωμένο σε μια ζωντανή δημοκρατία πέρα από τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία φαίνεται να έχουμε κατακτήσει έπειτα από αγώνες, αλλά σήμερα όλα αμφισβητούνται».
Ακόμη, αποκαλύπτει τα μελλοντικά του σχέδια, καθώς και τι ονειρεύεται για την καλλιτεχνική του διαδρομή.
Υπάρχει η άποψη ότι η αρχαία τραγωδία αποτελεί μεγάλο στοίχημα για τη σκηνή. Σας δυσκόλεψε η ανάλυσή της;
Είναι μια πρόκληση η δουλειά πάνω σε αρχαία κείμενα, αλλά, έχοντας δουλέψει την Αντιγόνη τα τελευταία δύο χρόνια, είχα μια άνεση πάνω στο πόσο καλά την αντιλαμβάνομαι σαν δομή και σαν ερωτήματα και διαμάχες ως προς τον πυρήνα του δράματος. Ο αγώνας με τέτοια κείμενα είναι πάντα να τα κάνεις κατανοητά και άμεσα για τον σημερινό θεατή ο οποίος είναι συνηθισμένος σε τηλεοπτικά προϊόντα, εμπορικές παραγωγές και κινηματογράφο. Έχοντας αυτό στο μυαλό, προχώρησα μαζί με τον σκηνογράφο μου Μάρκο Τουρτίτσα στη δημιουργία ενός σκηνικού κόσμου 250 τετραγωνικών, όπου ξεδιπλώνεται ένας ολόκληρος όροφος ελληνικού υπουργείου μέσα στο οποίο έχει στηθεί ένα green σκριν τηλεοπτικό στούντιο από το οποίο η κυβέρνηση Κρέοντα αποφασίζει το μέλλον της χώρας σε ζωντανό τηλεοπτικό χρόνο.
Πρόκειται για μια μορφή συγκεντρωτικής τηλεοπτικής διακυβέρνησης η οποία παραλληλίζεται με την ελληνική πραγματικότητα του σήμερα ειδικά όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου και τη χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης από τη σημερινή κυβέρνηση του 2022. Η πρόκλησή μας δεν είναι μόνο να μεταφέρουμε την ιστορία ενός αρχαίου δράματος στο σήμερα, αλλά και να προσομοιώσουμε την εμπειρία που έχουν οι πολίτες αυτής της χώρας στο σήμερα όσον αφορά τη συμμετοχή τους στα κοινά και τον ρόλο τους ως ενεργοί πολίτες, που πλέον φιλτράρεται μέσα από οθόνες, κοινωνικά δίκτυα και κανάλια.
Παρουσιάζετε μια ενδιαφέρουσα θεατρική πρόταση στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών. Τοποθετείτε την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε ένα σύγχρονο δυστοπικό πλαίσιο. Μιλήστε μας για τη νέα εκδοχή της συγκεκριμένης τραγωδίας που θα παρουσιαστεί στην Πειραιώς 260, καθώς για το και πώς προέκυψε η σύλληψη αυτής της ιδέας.
Δυστυχώς, ήδη στην τοπική μας εκδοχή της Αντιγόνης είναι αρκετά κοντά στην πραγματικότητα του σήμερα. Ο λόγος για τον οποίο επέλεξα αυτό το έργο σε αυτή τη συνθήκη είναι ο περιορισμός της ελευθερίας του λόγου στην Ελλάδα σήμερα, το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η τελευταία στην Ευρώπη χώρα όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου βάσει επίσημων στοιχείων, καθώς και οι προσωπικές μου εμπειρίες σε Μέσα όπου έχω λογοκριθεί και περιοριστεί στο τι μπορώ να πω σε μια συνέντευξη και τι όχι σε σχέση με την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Επίσης, μεγάλη έμπνευση ήταν και η διαχείριση της εικόνας του πρωθυπουργού μας, που γίνεται από ένα επιτελείο που χρησιμοποιεί φέικ newsgreen σκριν για ψεύτικα διαγγέλματα καθώς και δημοσιεύματα λάιφσταϊλ που προσπαθούν να φτιάξουν ένα εικονικό προφίλ ώστε να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από σημαντικές πολιτικές εξελίξεις. Φυσικά, δεν μπορώ να αγνοήσω και το τεράστιο θέμα των παράνομων επαναπροωθήσεων από τη μεριά της Ελλάδας, της Frontex και της Αστυνομίας στα σύνορα, που συχνά καταλήγει σε θανάτους και έχει καταγγελθεί από διεθνείς οργανισμούς, αλλά στην Ελλάδα το θέμα θάβεται, κι αυτό το καταλαβαίνουμε από το σοκ των δημοσιογράφων και της κοινής γνώμης όταν μια ξένη δημοσιογράφος φέρνει αντιμέτωπο τον πρωθυπουργό με ένα θέμα ταμπού και εκείνος της επιτίθεται απροκάλυπτα, μη έχοντας αντιμετωπίσει συχνά ευθείες ερωτήσεις και πραγματικούς δημοσιογράφους.
Τι σας συγκινεί περισσότερο στην Αντιγόνη;
Στην Αντιγόνη με συγκινεί το πώς δύο άτομα παγιδεύονται από ένα σύστημα. Πως τον Κρέοντα ένα σύστημα τον αναγκάζει να θυσιάσει την ανθρωπιά του ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τη θέση του, την εξουσία του, αλλά και το ίδιο το σύστημα, ενώ με την Αντιγόνη πώς ένα σύστημα αναγκάζει μια κοπέλα που προσπαθεί να κάνει αυτό: Να μετατραπεί σε μάρτυρα και να χάσει τη ζωή της υπερασπιζόμενη ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης, με συγκινεί και ο χορός ως σύνολο, γιατί αυτό αντιπροσωπεύει όλους εμάς. Στην παράσταση ο χορός είναι πρώτα τα πολιτικά στελέχη και οι εργαζόμενοι στον τηλεοπτικό σταθμό, δηλαδή ένα σύνολο ανθρώπων εξαρτημένων από το σύστημα που παγιδεύει τον Κρέοντα και την Αντιγόνη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως και ο απλός λαός, το κοινό, οι πολίτες, οι τηλεθεατές, αποτελούν ένα άλλο μέρος του χώρου, ίσως πιο ανεξάρτητο και σίγουρα με μεγαλύτερη δύναμη για να αλλάξει ή να αντικαταστήσει το οποιοδήποτε σύστημα ή κατεστημένο.
Αυτό που ζήσαμε με την πανδημία του κορωνοϊού ήταν οδυνηρό, να βλέπεις ανθρώπους μέσα σε σακούλες. Να μην μπορεί κανείς να παρευρεθεί σε μια κηδεία ώστε να αποχαιρετήσει τον δικό του άνθρωπο. Η εμπειρία αυτή έπαιξε κάποιον ρόλο ώστε να επιλέξετε να σκηνοθετήσετε την Αντιγόνη;
Έπαιξε πιο πολύ όσον αφορά τη συζήτηση γύρω από ατομικά και συλλογικά δικαιώματα και κατά πόσον το δικαίωμα του ενός να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εργάζεται μεταδίδοντας έναν ιό καταπίεζε το δικαίωμα των πολλών να μη μολυνθούν. Δεν είναι ερώτηση με εύκολη απάντηση. Επίσης, το άλλο που προέκυψε είναι η χρήση του περιορισμού κυκλοφορίας που έγινε εκτενώς στην Ελλάδα και σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Εμένα με φόβισε αρκετά όταν αυτή η χρήση των απαγορεύσεων κυκλοφορίας φαίνεται να συνεχίζεται και για άλλους λόγους εκτός πανδημίας, άρα πρέπει να προσέχουμε μην ανοίξουμε τον ασκό του Αιόλου και καταλήξουμε σε μια πραγματικότητα αστυνομοκρατούμενη, βασισμένη στον φόβο και σε μια απαισιόδοξη οπτική για το πώς συμπεριφέρεται μια κοινωνία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Η Αντιγόνη ορθώνει το ανάστημά της δημόσια ενάντια στην ανδρική εξουσία και τιμωρείται με θάνατο. Σήμερα πόσο έχουν αλλάξει, τελικά, τα πράγματα και ποια είναι τα όρια στην εξουσία μιας κυβέρνησης;
Σήμερα είναι πιο θολό το τι σημαίνει ανδρική εξουσία και εάν η συμπερίληψη γυναικών στην εξουσία έχει αλλάξει ουσιαστικά αυτή την πατριαρχική φύση της εξουσίας. Τα όρια της εξουσίας και μιας κυβέρνησης είναι κάτι διαπραγματεύσιμο και αλλάζουν ανά εποχή. Είναι ένα θέμα, ένα ζήτημα που δημιούργησε η ίδια η Δημοκρατία αλλάζοντας τις ισορροπίες και συμπεριλαμβάνοντας όλους τους πολίτες. Τα όρια του νομοθέτη, του κυβερνώντος αλλά και του δικαστικού, καθώς και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, είναι κάτι που πρέπει συνεχώς να το συζητάμε και να ορίζουμε ως ενεργοί πολίτες μιας χώρας. Δεν πρέπει να είναι τίποτα παγιωμένο σε μια ζωντανή δημοκρατία πέρα από τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία φαίνεται να έχουμε κατακτήσει έπειτα από αγώνες αλλά σήμερα όλα αμφισβητούνται. Εδώ έρχεται με τεράστια σοφία ο Σοφοκλής και θέτει με τον τρόπο του τη σύγκρουση μεταξύ ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κρατικών εξουσιών, και δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε σύγκρουση και το πόσο διχάζει τον κόσμο, αρκεί να κοιτάξουμε στη δημόσια συζήτηση γύρω από το μεταναστευτικό, τα επιδόματα, αλλά και τη σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά κι άλλα πιο φτωχά κράτη και άλλες θρησκείες, φίλες, κουλτούρες. Φαίνεται πως τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι τόσο ανθρώπινα εφόσον η εφαρμογή τους επηρεάζεται από όλα τα παραπάνω.
Ποιος είναι τελικά ο νικητής; Υπάρχει νικητής;
Δεν υπάρχει νικητής, υπάρχουν μόνο ερωτήσεις στην παράσταση για το ποιος είναι ο ρόλος μας ως πολίτες απέναντι σ’ αυτή τη σύγκρουση ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, αλλά και σε απόπειρες πολιτικών να συγκεντρώσουν υπερβολικές εξουσίες πάνω τους.
Τι ονειρεύεστε για την καλλιτεχνική σας διαδρομή;
Ονειρεύομαι να κάνω τη δουλειά μου με τους ανθρώπους που αγαπάω και να μπορώ να συνδέομαι με το κοινό που έρχεται να δει μια παράσταση.
Ετοιμάζετε κάτι άλλο;
Ετοιμάζω μια διαφορετική εκδοχή της Αντιγόνης στην Αγγλία που ασχολείται περισσότερο με την έννοια του πολίτη ως το δικαίωμα ιθαγένειας, ένα μεγάλο ζήτημα που υπάρχει εκεί σε σχέση με νεαρές κοπέλες που άφησαν τη χώρα για να επισκεφθούν τη Συρία και τώρα έχουνε χάσει τα διαβατήριά τους και είναι αποκλεισμένες από τη βρετανική κυβέρνηση να απομείνουν στη Συρία σε προσωρινές κατασκηνώσεις. Εκεί έχει γίνει μια συγγραφή του έργου από την αρχή, κρατώντας τη βασική δομή και χαρακτήρες αλλά αλλάζοντας τα λόγια, διαδικασία που έγινε σε συνεργασία με μαθητές από σχολεία του Ανατολικού Λονδίνου που είχαν βρεθεί δίπλα σε τέτοιες περιπτώσεις νεαρών κοριτσιών που είχαν παρασυρθεί από μαχητές του ISIS και παρανόμως απομακρύνθηκαν από τις οικογένειές τους και πουλήθηκαν ως νύφες στη Ράκα της Συρίας.
