«Lemon»: Mια πρωτότυπη ιδέα, μια παράσταση με ένα ντουέτο ταλαντούχων ηθοποιών

Συνέντευξη στη Σπυριδωνία Κρανιώτη

Το «Lemon» είναι μία θεατρική παράσταση που έχει ήδη κάνει αίσθηση τόσο λόγω της συγκινητικής με κωμικά στοιχεία ιστορίας όσο και λόγω του πρωτότυπου τρόπου παρουσίασής της: το έργο με θέμα την ιστορία του πιανίστα Χιλιαεννιακόσια που γεννήθηκε πάνω σ’ ένα καράβι και δεν κατέβηκε ποτέ από αυτό παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες πάνω στο ferry-boat «Παντόφλα» στο λιμάνι της Αντιπάρου.

Mελαχρινός Βελέντζας – Photo: Ντομινίκ Δουζένη

Μελαχρινός: Εργαζόμασταν πάνω σε κάποια κείμενα με τη Γεωργία Τσαγκαράκη (διασκευή-σκηνοθεσία) όταν και της πρότεινα τον ποιητικό μονόλογο Χιλιαενιακόσια του Alessandro Baricco (μτφ: Σταύρος Παπασταύρου/ Εκδ. Άγρας). Η σκηνοθέτις μας διαβάζοντας το έργο διέβλεψε την ύπαρξη ενός διαλόγου μέσα στον μονόλογο του ήρωα του Ιταλού συγγραφέα. Κι έτσι, διασκεύασε το έργο αυτό για δύο ηθοποιούς: τον πιανίστα Χιλιαεννιακόσια, τον οποίο και υποδύομαι και τον τρομπετίστα Τιμ Τούνυ, που υποδύεται ο Γιώργος. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τη Γεωργία να λέει στο ξεκίνημα των συναντήσεών μας: ο μονόλογος είναι πάντα διάλογος. Με κάποιον που λείπει, αλλά ταυτόχρονα είναι παρών.

Ο ηθοποιός και πιανίστας Μελαχρινός Βελέντζας υποδύεται τον ρόλο του Χιλιαεννιακόσια – Photo: Χάρης Γερμανίδης.

Γιώργος: Πέρα από το κείμενο, το ταξίδι αυτής της ιστορίας προέκυψε από την επιθυμία του Μελαχρινού να συγκεντρώσει μια ομάδα ανθρώπων του θεάτρου δημιουργώντας παράλληλα και μια ανεξάρτητη παραγωγή. Αυτή η παράσταση ήταν ίσως ρεαλιστικά ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να μου τύχει αυτήν την περίοδο. Η διαδικασία της σκηνοθεσίας ήταν υπομονετική και βραδυφλεγής. Ασχοληθήκαμε πολύ με το κείμενο και τον λόγο ως αφηγηματικό μέσο. Προσωπικά είχα ένα άγχος και μάλλον μια βιασύνη για το πώς θα στηνόταν όλο αυτό. Όμως, εξεπλάγην από την όλη διαδικασία και χαίρομαι ειλικρινά πολύ γι’ αυτό. Προβλήματα στην προετοιμασία δεν αντιμετωπίσαμε ιδιαίτερα. Ίσως μόνο λίγο με τη δομή του κειμένου, διότι δεν πρόκειται για ένα καθαρά θεατρικό κείμενο. Είναι κάτι το οποίο αναφέρει και ο ίδιος ο Baricco στον πρόλογο του βιβλίου του. Λέει χαρακτηριστικά: «Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος χαρακτηρισμός για τέτοιου είδους κείμενα. Αλλά λίγο μ’ ενδιαφέρει.»

Μελαχρινός: Ζητούμενο επίσης στην όλη διαδικασία ήταν η επιλογή του σκηνικού χώρου όπου θα παρουσιαζόταν η παράσταση. Έτσι λοιπόν, ξεκινώντας από μία αρχική ιδέα να παρουσιάζεται το έργο πάνω σε βάρκα οδηγηθήκαμε τελικά σ’ ένα πιάνο-ιδιοκατασκευή που παραπέμπει σε μαγικό κουτί με το οποίο ταξιδεύουν οι δύο ηθοποιοί. Η σκηνογράφος μας Νατάσα Τσιντικίδη μελετώντας σκηνή-σκηνή το έργο, αλλά και προσεγγίζοντάς το συνολικά, σχεδίασε ένα πιάνο που εξυπηρετεί τις ανάγκες της δραματουργίας και αναδεικνύει τη βασική θεματική του έργου: ο Χιλιαεννιακόσια εγκαταλείφθηκε από τους μετανάστες γονείς του πάνω στο πιάνο με την ουρά. Έτσι, είδαμε αυτό το πιάνο ως μία μήτρα, ως μία θάλασσα όπου ο ήρωάς μας έμεινε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής του χωρίς ποτέ το πόδι του ν’ ακουμπήσει στεριά.

Photo: Ντομινίκ Δουζένη

Mελαχρινός: Η παράστασή μας βασίζεται στην αφήγηση. Αφηγούμαστε την ιστορία του Χιλιαεννιακόσια με τον λόγο, τη μουσική και τα σώματά μας έχοντας παρέα αυτό το ιδιαίτερο πιάνο. Δοκιμάζουμε λοιπόν τη δύναμη της αφήγησης σε διαφορετικές συνθήκες θέασης και καλλιτεχνικής παραγωγής κάθε φορά. Από την Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου Επί Κολωνώ (OFF Athens Festival 2018) μεταφερθήκαμε πάνω στο Ferry-Boat «Παντόφλα» στην Αντίπαρο με τους θεατές να επιβιβάζονται σε αυτό όχι για να πάνε στην Πάρο, αλλά για να ζήσουμε όλοι μαζί μία διαφορετική θεατρική εμπειρία, απόλυτα ταιριαστή με το θέμα του έργου. Η παράστασή μας είναι μία παράσταση ανάμεσα στη στεριά και τη θάλασσα, μία εξερεύνηση του υπαρξιακού ερωτήματος: Πού είμαι; Πού θέλω να πάω; Κάποια στιγμή μέσα στο έργο, ο Χιλιαεννιακόσια επιχειρεί να κατέβει από το καράβι, χωρίς όμως να το πράξει τελικά. Στο πλαίσιο της παραγωγής μας, εξετάζουμε ακριβώς αυτό το στοιχείο της μετάβασης. Μεταβαίνουμε σε διαφορετικό χώρο κάθε φορά υποβάλλοντας την ιστορία μας σε διαφορετικές συνθήκες. Στις 29 Ιουλίου, έχουμε τη χαρά να ταξιδέψουμε στη Σαντορίνη και αυτή τη φορά το καράβι που ενώνει τη Θήρα με τη Θηρασιά θα σταματήσει μεσοπέλαγα, κοντά στο Ηφαίστειο και οι θεατές θα παρακολουθήσουν το έργο μας υπό το φυσικό φως. Η παράσταση θα ολοκληρωθεί με το ηλιοβασίλεμα. Στη συνέχεια, στις 11 Αυγούστου θα παίξουμε στην Παραλία της Νταμούχαρης (Φεστιβάλ Βόλου) και στις 18 Αυγούστου σ’ ένα καρνάγιο γεμάτο ψαρόβαρκες στο Λαύριο. Όταν παίζουμε σε πιο συμβατικά μέρη (πχ στο Δημοτικό Θέατρο Νέας Ερυθραίας στις 18 Ιουλίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κηφισιάς, όπου είναι και η επόμενή μας παράσταση) η προσέγγισή μας ενσωματώνει όλα τα στοιχεία που έχουμε συλλέξει από εκείνους τους απρόσμενους χώρους όπου ανεβαίνει η παράσταση.

Photo: Παντελής Παρούσος

Μιλήστε μας για την εμπειρία σας από την παράσταση στην Αντίπαρο πάνω στο Ferry-Boat ; Πώς αντέδρασαν οι θεατές και ποια η δική σας αίσθηση; Πώς είναι τελικά να βλέπεις και να παίζεις θέατρο μέσα σε ένα καράβι;

Γιώργος: Η εμπειρία ήταν φοβερή για εμάς. Η τελείως διαφορετική ατμόσφαιρα που επικρατούσε πάνω στο ferry μας οδήγησε στο να προσαρμόσουμε κάποια πράγματα της παράστασης, όμως η μαγεία δε χάθηκε. Ίσα-ίσα που μας κυρίευσε περισσότερο. Προσωπικά ένιωσα ακόμη πιο άνετα σε σχέση με έναν πιο συμβατικό θεατρικό χώρο. Η συνθήκη με τροφοδότησε περισσότερο ως ηθοποιό κι ένιωσα πολύ οικεία. Στους θεατές άρεσε πολύ απ’ όσα μας μετέφεραν και η διαφορετική εμπειρία λόγω χώρου και γενικότερης συνθήκης ήταν σημείο αναφοράς στα θετικά τους σχόλια μετά την παράσταση. Πάνω στην Παντόφλα, νομίζω πως ο θεατής γίνεται μέρος αυτής της μαγείας. Να βλέπεις την παράσταση πάνω στο ferry δεν ξέρω να πω πως είναι, αλλά σίγουρα θα ήθελα να το ζήσω. Ως ηθοποιός, η αίσθηση είναι πρωτόγνωρη. Παρά το γεγονός πως ο χώρος είναι άγνωστος και με πολλές παγίδες πρακτικές, ένιωσα δημιουργική ασφάλεια. Ότι είμαι σαν ψάρι μέσα στο νερό. Ενώ αρχικά φοβόμουν το αντίθετο.

Μελαχρινός: Μετά την παράσταση μία μητέρα μου μετέφερε πως το μικρό της κοριτσάκι μπαίνοντας στο ferry έκανε το σταυρό του, γιατί δεν πίστευε ότι θα δει παράσταση πάνω στο καράβι. Για μένα είναι συγκινητικό όταν επαναπροσδιορίζεται η πραγματικότητα, δημιουργούνται νέες δομές και αυτό είναι που επιθυμώ να προτείνω ως καλλιτέχνης και μέσα από το ταξίδι αυτής της ιστορίας και αυτού του πληρώματος. Ένα καράβι γίνεται θεατρική σκηνή και το μόνο που χρειάζεται είναι να έχεις «μια καλή ιστορία και κάποιον για να του τη διηγηθείς», ακριβώς όπως το λέει ο Χιλιαεννιακόσια στην αρχή του έργου.

Tι σας συγκινεί περισσότερο στην παράσταση και ποιους χαρακτήρες υποδύεστε;

Γιώργος: Υποδύομαι τον Τιμ Τούνυ, τρομπετίστα στο ατμόπλοιο Βιρτζίνιαν και μοναδικό φίλο του Χιλιαεννιακόσια. Είναι ένας καλοδιάθετος, ευαίσθητος άνθρωπος με πολλά κωμικά στοιχεία που όμως κουβαλάει το δικό του πόνο. Η ζωή του αλλάζει με τη γνωριμία του με τον Χιλιαεννιακόσια και ζούνε πάνω στο καράβι τις πιο έντονες αναμνήσεις τους. Με συγκινεί πολύ αυτή η ιστορία ακόμη και στις πιο κωμικές της στιγμές. Η φιλία αναδύεται ως πολύτιμο και ισχυρό αγαθό που δένει δύο τόσο διαφορετικούς ανθρώπους. Αγαπημένη μου στιγμή στο έργο είναι η σκηνή που ο Τιμ Τούνυ προσπαθεί να πείσει το φίλο του να κατέβει στη στεριά. Είναι εκεί που συνειδητοποιώ το πόση αγάπη κρύβει μέσα του αυτός ο χαρακτήρας για τον Χιλιαεννιακόσια.

Μελαχρινός: Ο Χιλιαεννιακόσια αρκείται σε αυτό που του δόθηκε. Ανακάλυπτε τον κόσμο μέσα από τις νότες. Ογδονταοκτώ πλήκτρα με τα οποία όμως έκανε άπειρους συνδυασμούς. Στον χαρακτήρα αυτού του ρόλου, με συγκινεί η απίστευτη ικανότητά του να φτάνει στο άπειρο μέσα από πολύ συγκεκριμένο και περιορισμένο. Μία νότα, η δική του νότα, γεννά άπειρες μουσικές, οι οποίες καταλήγουν ξανά σε μία αφαίρεση, σε μία λιτότητα: στη μία και μοναδική στιγμιαία νότα. Προσεγγίζει την απεραντοσύνη μέσα από τη συνειδητοποίηση της ασημαντότητάς του και του πεπερασμένου της ζωής. Το πολύ ενδιαφέρον επίσης είναι πως, ενώ εκείνος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ένα συνηθισμένο άνθρωπο, οι άλλοι βλέπουν σ’ εκείνον το σπουδαιότερο πιανίστα που έπαιξε ποτέ στον Ωκεανό. Συγκινητική σκηνή στην παράσταση είναι η στιγμή που ο Τιμ Τούνυ ανεβαίνει στο καράβι για να δει το Χιλιαεννιακόσια λίγο πριν την έκρηξη του Βιρτζίνιαν. Για τελευταία φορά. Αυτό το τελευταίο αντάμωμα το συναντά κανείς στη ζωή είτε ως φαντασίωση είτε ως πραγματικότητα.

Έχετε κοινά στοιχεία με τους ρόλους σας;

Γιώργος: Αν εξαιρέσεις ότι δεν παίζω κάποιο μουσικό όργανο, έχω βρει αρκετά κοινά. Πάντα επιζητούσα και συνεχίζω να επιζητώ στη ζωή μου τη φιλία ως ένα πολύτιμο αγαθό. Ο Τιμ Τούνυ τη βρήκε στο πρόσωπο του Χιλιαεννιακόσια. Επίσης, η ευαισθησία που αυτός ο χαρακτήρας έχει απέναντι στα όμορφα πράγματα που υπάρχουν γύρω μας. Τέλος, το χιούμορ και η κωμική πλευρά αυτού του χαρακτήρα είναι κάτι που έχω κι εγώ στην καθημερινότητά μου. Μου αρέσει πολύ αυτός ο ρόλος, γιατί κινείται πάνω σε αυτούς τους τρεις άξονες με έναν πλουραλισμό συναισθημάτων.

Μελαχρινός: Ένα κοινό χαρακτηριστικό με τον Χιλιαεννιακόσια είναι το στοιχείο της μουσικής. Εργάζομαι ως επαγγελματίας πιανίστας. Εκείνος βέβαια είναι σίγουρα πολύ καλύτερος πιανίστας (γέλια). Κάποια στιγμή μέσα στο έργο λέει στο μοναδικό του φίλο: «Αν δεν ανέβεις τώρα δε θ’ ανέβεις ποτέ!» Ο τρόπος που ο χαρακτήρας αυτός επιλέγει να ζήσει τη ζωή του, να φωλιάσει στην αγκαλιά αυτού που του δόθηκε είναι κάτι που πιστεύω πως μας βοηθά να ζήσουμε καλύτερα. Χωρίς φόβο. Ή τουλάχιστον έτσι μπορούμε να τον αντικρίσουμε κατάματα. Και να αρκούμαστε στη μία επιλογή ζώντας πραγματικά τη στιγμή. Ειδικά σήμερα, που έχουμε ή νομίζουμε πως έχουμε άπειρες επιλογές. Νομίζω πως είμαστε περισσότερο ελεύθεροι όταν αγκαλιάζουμε τη μία και μόνη επιλογή μας. Ο Χιλιαεννιακόσια είχε μόνο το πιάνο του. Και ήταν μια χαρά με αυτό. Η δυσκολία του, η εγκατάλειψη από τους γονείς του, γέννησε πολλές ευκολίες. Τον έκανε ικανό να μπορεί να χορέψει με τον Ωκεανό.

Ποια είναι τελικά η μουσική του Ωκεανού; Η παράσταση μεταξύ άλλων μιλά για το πεπερασμένο της ζωής και την απεραντοσύνη του κόσμου. Πόσο όλο αυτό σας επηρέασε και τι γεύση σας έχει αφήσει;

Γιώργος: Η μουσική του Ωκεανού είναι η μουσική που μας κάνει να ξεχνάμε τα δεινά και τα άσχημα πράγματα αυτού του κόσμου και να γευόμαστε την γλυκιά πλευρά του. Μπορεί να είναι μόνο μία νότα ή ένας ήχος. Είναι η μουσική μιας υπέρτατα μυστικής χαράς που δεν τη γευόμαστε σε διάρκεια στη στείρα κανονικότητα μας, γι’ αυτό θα θέλαμε να είναι ένας απέραντος ωκεανός. Ώστε να μας ξεδιψάει πάντα και να χανόμαστε μέσα σε αυτόν όποτε επιθυμούμε. Προσωπικά, με έχει επηρεάσει χωρίς να το σκέφτομαι ότι με έχει επηρεάσει. Υπάρχει στο μυαλό μου όλη την ώρα χωρίς να με προβληματίζει. Θέλω να το αφήσω όπως έχει και να δω τι άλλο μπορεί να φέρει στην εξέλιξή του. Σίγουρα πάντως έχω αρχίσει να καταλαβαίνω ότι με επηρεάζει θετικά. Και το κυριότερο ότι μου δημιουργεί την αίσθηση να έχω μια τυφλή εμπιστοσύνη στη δύναμη της.

Μελαχρινός: Η μουσική του Ωκεανού είναι η μουσική που ο καθένας από εμάς φέρει μέσα του. Κάτι πολύ προσωπικό που αρθρώνεται και γίνεται λόγος. Λόγος ύπαρξης. Όσον αφορά την απεραντοσύνη και το πεπερασμένο είναι δύο έννοιες πολύ σχετικές. Τι σημαίνει στεριά και τι θάλασσα για τον καθένα από εμάς; Πού είμαστε και πού θέλουμε να πάμε; Λέει ο Χιλιαεννιακόσια: «Μετά από τριανταδύο ολόκληρα χρόνια στη θάλασσα, θα κατέβαινα στη στεριά…για να δω τη θάλασσα.»

Είστε φίλοι και εκτός σκηνής. Πώς νιώθετε γι’ αυτήν τη συνεργασία;

Γιώργος: Νιώθω τυχερός που είμαι σε αυτήν την παραγωγή και πολύ ευχαριστημένος που εκτός από φίλος με τον Μελαχρινό είμαστε και συνεργάτες. Βλέπουμε με παρόμοιο τρόπο το θέατρο και το επάγγελμα του ηθοποιού. Είμαστε συνοδοιπόροι σε αυτό το εγχείρημα. Είναι ένα στοιχείο που αντανακλάται στη σχέση μας και επί σκηνής.

Μελαχρινός: Είναι πολύ σημαντικό να συνεργάζεται κανείς με ανθρώπους, οι οποίοι αντιλαμβάνονται σφαιρικά τον τρόπο με τον οποίο γίνονται τα πράγματα κι επίσης με ανθρώπους που είναι διατεθειμένοι να αφοσιωθούν σε μία ιδέα, σε μία προσπάθεια. Η φιλία δυναμώνει και τροφοδοτεί όλο αυτό που υπάρχει μεταξύ μας. Στον καλλιτεχνικό χώρο μα και εκτός αυτού συχνά αναπαράγεται η άποψη πως τα χρήματα είναι αυτό που χρειαζόμαστε για να υπάρξουμε. Είναι κάτι με το οποίο διαφωνώ. Τα χρήματα προκύπτουν, έρχονται και φεύγουν. Οι άνθρωποι, οι πολύ γερές συνεργασίες που βασίζονται στην εμπιστοσύνη είναι η βάση απ’ όπου παράγονται όσα χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Και μας βοηθούν να κατανοήσουμε ότι τελικά ό,τι χρειαζόμαστε δεν έχει να κάνει με τα χρήματα. Είναι κάτι άυλο, όπως η φιλία δύο ανθρώπων.

Πείτε μας λίγα λόγια για τους Experimento.

Μελαχρινός: Οι Experimento είναι μία καλλιτεχνική ομάδα Έρευνας και Παραγωγής που λειτουργεί ως ένα ανοικτό δίκτυο συνεργασίας καλλιτεχνών. Μας ενδιαφέρει η σφαιρική προσέγγιση της πραγματικότητας μέσω της τέχνης και η ειλικρινής σύνδεση του θεάτρου και εν γένει της καλλιτεχνικής δημιουργίας με την κοινωνία. Το Lemon είναι παραγωγή των Experimento και το εγχείρημα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αυτό μιας ανεξάρτητης παραγωγής. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται: η έρευνα προηγείται της παραγωγής κι έτσι η ομάδα δίνει χρόνο στο έργο της, το έργο που ανεβάζουμε μας αφορά πραγματικά, οι συντελεστές αμείβονται για την εργασία τους διότι το θέατρο είναι μια δουλειά ενός συνόλου ανθρώπων και πολλά ακόμη ζητήματα που αφορούν το τρίγωνο έργο – καλλιτέχνης – θεατής και τη διαρκή επικοινωνία ανάμεσα σε αυτούς τους τρεις ζωντανούς οργανισμούς. Η φροντίδα αυτής της σχέσης παράγει μία πολιτιστική εμπειρία, η οποία με τη σειρά της αποτελεί πεδίο έρευνας και παραγωγής. Κατά συνέπεια, το Lemon είναι κάτι παραπάνω από μία παράσταση.

Από τον Οκτώβριο του 2018 η παράσταση θα παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Radar – Photo: Χάρης Γερμανίδης.

Γιώργος: Όνειρα ιδιαίτερα δεν κάνω. Σχέδια περισσότερο. Σε πρώτη φάση, θα ήθελα το Lemon να πάει πολύ καλά και πέρα από την όποια προσωπική επιτυχία να καταφέρουμε μέσα και από αντίστοιχες μελλοντικές δουλειές να προτάξουμε κάτι νέο και αισιόδοξο στον θεατρικό χώρο. Αυτό είναι ότι ο ηθοποιός μπορεί από μόνος του να επιλέξει, να παράξει και να πει εντέλει αυτό που θέλει, στο βάθος χρόνου που θέλει και με την ποιότητα που ο ίδιος επιθυμεί μέσα σε έντιμες εργασιακές συνθήκες, χωρίς να πρέπει να κυνηγάει στημένες οντισιόν και να συμμετέχει αναγκαστικά σε αμφιβόλου ποιότητας παραστάσεις και κακοπληρωμένες δουλειές. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα αυτό.

Μελαχρινός: Μετά την καλοκαιρινή περιοδεία, το έργο μας θα παρουσιάζεται από τον Οκτώβριο του 2018 και κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Radar, έναν καινούριο και πολύ προσεγμένο χώρο στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη. Παράλληλα, το Lemon θα συνεχίζει να ταξιδεύει ανά την Ελλάδα με απώτερο στόχο να βρεθεί στη γειτονική Ιταλία, γενέτειρα του συγγραφέα. Όσον αφορά την πορεία μου ως ηθοποιός με ενδιαφέρει να βρίσκομαι σε εγχειρήματα που πραγματικά με αφορούν. Είναι και ο τρόπος με τον οποίο εμπλέκομαι στα πράγματα. Τα ερευνώ, διότι κάτι με έχει κινητοποιήσει. Και από τη στιγμή που τα ερευνώ, εμπλέκομαι όλο και περισσότερο.

Φωτογραφία εξωτερική: Ντομινίκ Δουζένη