Χωρίς εργαλεία-του Χριστόδουλου Ξηρού

Φυλακές Κορυδαλλού

Ιούλιος 2009

 

 

Σε όλα τα καράβια, αλλά και τα ξηρόμετρα, τα ρολόγια και ό,τι άλλο έχω «ναυπηγήσει» στην απομόνωση των Φυλακών Κορυδαλλού, εκτός από την υπογραφή, τον τόπο και την ημερομηνία κατασκευής, παραθέτω και την φράση «χωρίς εργαλεία».

Για να γίνει κατανοητή η ακριβής σημασία αυτής της επεξήγησης, θα επιχειρήσω όσο μπορώ πιο λιτά και παραστατικά να εξηγήσω τι σημαίνει το να φέρεις εις πέρας μια πολύπλοκη κατασκευή χωρίς να διαθέτεις τα κατάλληλα εργαλεία, πολλές φορές μάλιστα ούτε καν τα απαραίτητα υλικά.

Πιο ακριβές, μπορεί να πει κανείς, θα ήταν να μιλάμε για αυτοσχέδια υποτυπώδη εργαλεία. Στην πράξη όμως, αφ’ ενός οι δυσκολίες «απόκτησης» των αυτοσχέδιων εργαλείων είναι αρκετά μεγάλες και αφ’ ετέρου οι αποδόσεις τους σε σχέση με τα αντίστοιχα πραγματικά εργαλεία είναι πενιχρές. Έτσι, αφού πρακτικά αρχίζουμε σχεδόν πάντα από μηδενική βάση, φρονώ ότι η «πιστοποίηση» χωρίς εργαλεία περιγράφει επακριβώς την πραγματικότητα.

Οι νεοέλληνες και ειδικά όσοι μεγάλωσαν σε φτωχά αγροτικά νοικοκυριά έχουν έμφυτη την ικανότητα να χρησιμοποιούν ή και να κατασκευάζουν αυτοσχέδια εργαλεία – ελλείψει των κανονικών, για να φέρουν σε πέρας διάφορες εργασίες. Η αρετή αυτή «ευδοκιμεί» στη χώρα μας απ’ τα πανάρχαια χρόνια του πολυμήχανου Οδυσσέα, του πατεντιάρη Αρχιμήδη, του εφευρετικού Ήρωνα, του Κτησίβιου και πολλών άλλων γνωστών και αγνώστων.

Έτσι και σήμερα, έχουμε επινοήσει διάφορα πολυεργαλεία ανώτερα του ελβετικού σουγιά, όπως το σφυρί-καλέμι που ξεβιδώνει όλες τις βίδες, γνωστό και ως «ελληνικό κλειδί», το κατσαβίδι-λεβιές-εξολκέας, η πένσα-κλειδί-κάβουρας, το σύρμα που εκτός από εργαλείο έχει άπειρες εφαρμογές και ως ανταλλακτικό και πλήθος άλλων αυτοσχέδιων εργαλείων δια πάσαν νόσον (και πάσαν μαλακίαν!)

Οι πολύτιμες αυτές συλλογικές γνώσεις της φυλής καθίστανται άκρως χρήσιμες σε κάποιον που θα βρεθεί αιφνιδίως στο περιβάλλον της φυλακής. Η φυλακή, σύμφωνα με το νόμο, σου στερεί την προσωπική ελευθερία. Στην πραγματικότητα, σε αποκόβει από προσφιλή πρόσωπα, δεσμούς, φιλίες και εικόνες, σου απαγορεύει κάθε δικαίωμα, σκέψη, επιθυμία ή όνειρο και σου αφαιρεί τη δυνατότητα να καλύψεις κάθε είδους ανάγκη.

Μαζί με όλα τ’ άλλα, σου στερεί την όποια δυνατότητα δημιουργικής απασχόλησης, αφού η πρόσβαση που μπορείς να έχεις σε τυχόν υλικά και εργαλεία είναι από πενιχρή έως μηδαμινή. Είτε στο όνομα του εξευτελισμού του κρατουμένου, είτε στο όνομα της γραφειοκρατικής προσήλωσης στο γράμμα του νόμου, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο καταστροφικό, πολλές φορές μάλιστα και γελοίο.

Ακόμη και σε πολύ απλά πράγματα, όπως για παράδειγμα το να προσπαθήσεις να ράψεις ένα κουμπί, εφαρμόζεται η τακτική που ονομάζεται «γραφειοκρατικός σαδισμός»! Έτσι μπορεί να σου επιτραπεί – κατόπιν αιτήσεως – η κλωστή και να απαγορευτεί η βελόνα, ή αντιστρόφως, και αν καταφέρεις να συγκεντρώσεις και τα δύο θα σου λείπει οπωσδήποτε το ψαλιδάκι (απαγορεύεται). Εξυπακούεται ότι οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται αν επιχειρήσεις να κάνεις κάτι πιο  πολύπλοκο από ράψιμο. Σ’εμάς δε, που βρισκόμαστε στην «ειδική πτέρυγα» (απομόνωση) και μας απαγορεύεται η πρόσβαση στα εργαστήρια της φυλακής, η όποια δυνατότητα δημιουργικής απασχόλησης – κατασκευών κ.λπ. φαντάζει σχεδόν ανέφικτη.

Η μοναδική δυνατότητα που απομένει είναι αυτή των «ιδίων μέσων». Ο σχεδιασμός δηλαδή και η κατασκευή εργαλείων με τα πενιχρά υλικά και μέσα που μπορεί κανείς να αποκτήσει μέσα στο αποστειρωμένο περιβάλλον της φυλακής, αλλά και με μπόλικη φαντασία και μεράκι. Εδώ είναι που θα μετρήσει και η «έξωθεν» προϋπηρεσία, η ικανότητα δηλαδή να εντοπίζεις υλικά και μέσα εκεί που οι άλλοι βλέπουν μόνο σκουπίδια!

Τρυπανάκια από κρεμάστρες, πριονάκια από κονσερβοκούτια (τι κομμουνιστοσυμμορίτες είμαστε!), λαβίδες από ξυλάκια, σκαρπέλα από νυχοκόπτη, κοπίδια από εξάρτημα μαρκαδόρου, ροκανάκι με σώμα από σπάτουλα μαγειρέματος και κοπίδι από ξύστρα, λίμες από λαβές πινέλων και γυαλόχαρτο και πάει λέγοντας.

Η φαντασία – και η ανάγκη – αυξάνει συνεχώς την επινοητικότητα και εμπλουτίζει την εργαλειοθήκη μας. Στην πράξη βέβαια, η εργασία που παρέχουν αυτά τα «εργαλεία» είναι επιπέδου «Παναγιώταινας», απέχει δηλαδή παρασάγγας από την αντίστοιχη των πραγματικών. Έτσι για παράδειγμα το πριονάκι μας από κονσερβοκούτι «κόβει» μεν μικρά και λεπτά ξύλα, αλλά πέρα απ’ τον πολλαπλάσιο χρόνο που απαιτείται, η τομή είναι τόσο άθλια που χρειάζεται οπωσδήποτε λείανση – γώνιασμα με τάκο (γυαλόχαρτο). Σε περίπτωση δε που χρειάζεσαι πολλά ίδια τεμάχια (π.χ. καγκελάκια πλοίων κ.ά.), ο βαθμός δυσκολίας πολλαπλασιάζεται.

Αντίστοιχες είναι και οι «αστοχίες» με αυτοσχέδια τρυπάνια, κοπίδια κ.λπ. Επιπλέον, επειδή τα υλικά κατασκευής τους είναι αξιοθρήνητα – τενεκέδες, σύρματα κ.λπ. – η διάρκεια ζωής τους είναι απελπιστικά σύντομη και χρήζουν διαρκώς αντικατάστασης. Για να γίνει ακόμα πιο καθαρή η διαφορά των αυτοσχέδιων υποτυπωδών εργαλείων με τα αντίστοιχα πραγματικά, καθώς και ο πολλαπλάσιος χρόνος που απαιτείται για την ίδια εργασία, θα σας περιγράψω όσο πιο παραστατικά μπορώ κάποιες σχετικά απλές εργασίες.

Συγκεκριμένα, θα σας παρουσιάσω:

α) Τη «δικαστική πρέσα», καθώς και τα αρχικά στάδια κατασκευής της πλάκας ενός ρολογιού, και

β) Το κεντράρισμα της οπής του άξονα στο τύμπανο του ξηρόμετρου

α) Η «δικαστική πρέσα»  

 

Η κατασκευή του ρολογιού μας ξεκινάει με την «εύρεση» μιας πλάκας ξύλου, επιθυμητών διαστάσεων λ.χ. 30×30 ή 40×40 εκ. Επειδή το πάχος της πρέπει να είναι σχετικά μικρό – από 4 έως 8 χιλ. – προτιμούμε πλάκα από παράγωγα ξύλου, όπως είναι οι «επάλληλες ινοσανίδες» (βαρβαριστί contra-plake) ή μοριοσανίδες (βαρβαριστί novopan ή MDF).

Η επιφάνεια όμως των ως άνω παραγώγων δεν είναι εμφανίσιμη και έτσι επιλέγουμε να την επενδύσουμε με λεπτότατον φύλλον ξύλου – αρίστης ποιότητος και χρωματισμού της αρεσκείας μας – γνωστού με την εμπορικήν ονομασία καπλαμά. (Λέξις τούρκικη kaplama=περικάλυμμα, kaplamak=περικαλύπτω –επενδύω.) Για να αποφευχθούν οι μονομερείς έλξεις που προκαλούν στρέβλωσιν (πετσικάρισμα), καλόν είναι η επένδυσις (kaplama) να εφαρμόζεται εις αμφοτέρας τας πλευράς.

Μη υπάρχοντος άλλου τρόπου ή μέσου στο «εργαστήριο» της απομόνωσης, προχωρούμε στο κόλλημα του καπλαμά ως ακολούθως: Αφού γίνει η επάλειψη της επιφάνειας της πλάκας με κόλλα, στερεώνουμε πρόχειρα – με χαρτοταινία – τον καπλαμά και κλείνουμε το «πακέτο» ανάμεσα σε δύο ίσιες κατά το δυνατόν πλάκες. Τοποθετούμε το «σάντουιτς» στο πάτωμα και στοιβάζουμε πάνω του ό,τι βαρύ αντικείμενο υπάρχει στα πέριξ. Και η δικαστική πρέσα είναι έτοιμη (εικόνα 1).

 

Δώδεκα ώρες μετά αποσυναρμολογούμε την πρέσα βάζοντας τις δικογραφίες στο ράφι, τον κουβά δίπλα στην σφουγγαρίστρα κ.λπ. Κατόπιν, με έναν σπάγκο χαράζουμε τον κύκλο που θέλουμε και με το πριονάκι μας κόβουμε κατ’ αρχήν τις τέσσερις γωνιές (εικόνα 2) και στη συνέχεια ό,τι άλλο προεξέχει του κύκλου (εικόνα 3).

Στην πράξη βέβαια, η πλάκα που μόλις «πριονίσαμε» μοιάζει περισσότερο με τα δόντια του Γκούφη παρά με τον κύκλο του σκίτσου μας, οπότε η τελική μορφή δίνεται με τον τάκο-γυαλόχαρτο (εικόνα 4).

Η όλη διαδικασία κυκλικής κοπής της πλάκας, που με κανονικά εργαλεία θα απαιτούσε 4-5 λεπτά, διαρκεί δύο με τρεις ώρες!

Μόλις τελειώσουμε την λείανση της περιφέρειας, προχωρούμε στη διάνοιξη της κεντρικής οπής για τον μηχανισμό διαμέτρου 10 χιλιοστών (εικόνες 5-9).

Για την διάνοιξη της κεντρικής οπής μ’ ένα κοινό δράπανο, θα χρειάζονταν περίπου 5 δευτερόλεπτα. Με τον «δικό μας τρόπο» απαιτούνται έως και δύο ώρες!

 

β) Το κεντράρισμα της οπής του άξονα

στο τύμπανο του ξηρόμετρου.

 

Από 4 ξυλάκια τετραγωνικής διατομής και ιδίου μήκους π.χ. 6x6x30 χιλ., αφαιρούμε την μία ακμή (εικόνα τ1).

Κολλάμε τα τέσσερα ίσα ξυλάκια μεταξύ τους με την λειψή ακμή προς το κέντρο (εικόνα τ2). Με το «κόλπο» αυτό, έχουμε μία απόλυτα κεντραρισμένη οπή-οδηγό.

Όταν στεγνώσει καλά η κόλλα, καθαρίζουμε την οπή με ένα τρυπανάκι (εικόνα τ3).

Πελεκάμε τις γωνίες και το τύμπανό μας είναι έτοιμο προς χρήσιν (εικόνα τ4).

 

 

Και αυτή η απλή εργασία με ένα κανονικό δράπανο θα γινόταν σε 4-5 δευτερόλεπτα, εδώ χρειάζονται πάνω από 2 ώρες!

Χρόνο πάντως έχουμε άφθονο και ως γνωστόν «ο χρόνος είναι χρήμα»!
Προσωπικά πάντως, ποτέ μου δεν κατάλαβα πώς γίνεται και οι φυλακισμένοι, που κατά τεκμήριο έχουν απεριόριστο χρόνο, είναι πάμπτωχοι, ενώ αντιθέτως οι πολιτικοί-μεγαλοδημοσιογράφοι κ.λπ., που όπως παρατηρούμε και στα δελτία ειδήσεων μετά την πάροδο ολίγων μόνο δευτερολέπτων τσιρίζουν αγωνιωδώς «δεν έχουμε χρόνο», είναι πάμπλουτοι!

 

Φυλακές Κορυδαλλού

Ιούλιος ’09

Χριστόδουλος Ξηρός