Όλη η εισήγηση του πρωθυπουργού στο συμβούλιο των αρχηγών

Σημεία Εισήγησης Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου
«Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών»
15.12.2009

1η Ενότητα: Η σύγκληση πράξη συνέπειας και ευθύνης
2η Ενότητα: Η διαφθορά Εθνικό θέμα ύψιστης προτεραιότητας
3η Ενότητα: Αναγκαίο ένα συνεκτικό σχέδιο διαρθρωτικών αλλαγών –
Εθνικό Πρόγραμμα για τη Διαφάνεια και την Αντιμετώπιση της Διαφθοράς
4η Ενότητα: Αναβάθμιση της Επιτροπής θεσμών και διαφάνειας –
Εξεταστικές Επιτροπές

1η Ενότητα: Η σύγκληση πράξη συνέπειας και ευθύνης

Κύριε Πρόεδρε, σας ευχαριστώ για τη σύγκληση αυτής της συνάντησης, την οποία θεωρώ κρίσιμης σημασίας για το μέλλον του τόπου.
Σας ευχαριστώ και εσάς κύρια και κύριοι συνάδελφοι για την ανταπόκριση.

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με δυο λόγια για την προϊστορία της συνάντησής μας αυτής, διότι θα ήθελα να μην έχει κανείς σας αμφιβολία για την κρισιμότητα που της αποδίδω.
Η αντιμετώπιση της διαφθοράς και η προώθηση της διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου βίου αποτελεί πεποίθησή μου ότι είναι το μείζον πρόβλημα της χώρας.
Και η δραστική αντιμετώπισή του, προϋπόθεση για να μπορεί να μπει σε τροχιά ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής η χώρα μας.
Όπως ίσως θυμάστε, για το ζήτημα αυτό είχα παρουσιάσει τις προτάσεις του ΠΑΣΟΚ, τα «30 σημεία», ήδη στις 08/11/2005. Ήταν η πρώτη πλήρως επεξεργασμένη πολιτική μας πρωτοβουλία ως αντιπολίτευση.

Στις 18/01/2008 σας επισκέφτηκα, κύριε Πρόεδρε, και κατέθεσα συγκεκριμένες και ολοκληρωμένες προτάσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την εμπέδωση της διαφάνειας και την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας των δημοκρατικών μας θεσμών. Ζήτησα τότε τη σύγκληση των αρχηγών των κομμάτων για να υιοθετήσουμε αυτό το Εθνικό Σχέδιο. Δυστυχώς δεν ανταποκρίθηκε ο τότε πρωθυπουργός.

Στη συνέχεια (18/07/2008) το ΠΑΣΟΚ δεσμεύτηκε για συγκεκριμένα μέτρα για τη Διαφάνεια και την Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Δεσμεύσεις που συμπεριλήφθηκαν στο πλαίσιο του κυβερνητικού μας προγράμματος και που επαναλάμβανα συνεχώς με ομιλίες και παρεμβάσεις μου όλα αυτά τα χρόνια.

Είναι για αυτούς τους λόγους για εμένα προσωπικά χρέος η σημερινή συνάντηση και δέσμευση της κυβέρνησης μου.
Και είναι επείγουσα, γιατί η πολύπλευρη κρίση στην οποία βρίσκεται η χώρα σημαίνει ότι όλοι μας οφείλουμε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.

2η Ενότητα: Η διαφθορά Εθνικό θέμα ύψιστης προτεραιότητας

Επιτρέψτε μου να συνοψίσω γιατί η διαφθορά συνιστά μείζον ζήτημα εθνικής σημασίας για τη χώρα:
– πρώτον, συνιστά κεντρικό παράγοντα δημιουργίας και διόγκωσης του δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας, γιατί το δημόσιο συμφέρον υποτάσσεται σε μικρά και μεγάλα επιμέρους ιδιωτικά συμφέροντα με αποτέλεσμα την δραματική μείωση των εσόδων του κράτους, την κατασπατάληση των εθνικών πόρων και τη λεηλασία της δημόσιας περιουσίας.

– δεύτερον, εμποδίζει την αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας. Πνίγει τις δημιουργικές παραγωγικές δυνάμεις του τόπου και επιβραβεύει όσους παρασιτούν εις βάρος του δημόσιου ταμείου. Παραλύει έτσι την αγορά, στρεβλώνει τον ανταγωνισμό, απαξιώνει δυνατότητες. Στρέφει ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους στο αδιέξοδο, απαγορεύοντας να αξιοποιηθούν οι δυνάμεις μας για το δημόσιο συμφέρον για την πρόοδο του τόπου.

– τρίτον, διακινδυνεύει την κοινωνική συνοχή και οδηγεί σε όξυνση κοινωνικών αδικιών, καθώς είναι το όπλο των ισχυρών. Το κόστος της διαφθοράς δεν κατανέμεται δίκαια. Το φορτώνονται οι ανίσχυροι, όσοι δεν έχουν προσβάσεις, όσοι είναι απροστάτευτοι απέναντι στην ανομία. Είναι έτσι η πιο επώδυνη μορφή αυθαιρεσίας.

– και, τέλος, τέταρτον, η διαφθορά υπονομεύει την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Απαξιώνονται ηθικά πολιτικοί, κόμματα, η ίδια η πολιτεία. Ασφαλώς πλήττει πρώτα, και είναι εύλογο αυτό, τα κόμματα εξουσίας. Αλλά όλοι γνωρίζετε, ότι η πιο επικίνδυνη είναι η γενικευμένη καχυποψία, που συμπαρασύρει δικαίους και αδίκους. Που οδηγεί σε γενικεύσεις ότι το πολιτικό σύστημα, από τη Βουλή έως την αυτοδιοίκηση και τα συνδικάτα αντί να υπηρετεί τον πολίτη αυτοεξυπηρετείται.

Η αντιμετώπιση της διαφθοράς και η προώθηση της διαφάνειας αποτελούν γι’ αυτό πράγματι ένα μείζον ζήτημα εθνικής σημασίας.
Μια εθνική υπόθεση για την οποία απαιτείται η συστράτευση όλων των κοινωνικών και παραγωγικών δυνάμεων και η εξασφάλιση της ευρύτερης δυνατής διακομματικής συνεννόησης.
Γνωρίζω ότι και για τη διαφθορά, όπως και για κάθε θέμα, οι πολιτική τοποθέτηση του καθενός, οι αξίες και η ιδεολογία του τον οδηγούν σε διαφορετικές αξιολογήσεις για τα αίτια της.

Τις σέβομαι απολύτως, αλλά πιστεύω ότι μπορούμε να διατηρήσουμε τις προσεγγίσεις μας, αλλά να συμφωνήσουμε σε μια δέσμη ενεργειών που θα μας πάνε, όλους συνολικά, ως κοινωνία και ως πολιτικό σύστημα, μπροστά.
Ήδη από την πλευρά της Κυβέρνησης, σας υπενθυμίζω ότι μέχρι σήμερα έχουμε πάρει τρεις σημαντικές πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Την καταπολέμηση της διαφθοράς και την εμπέδωση της διαφάνειας στο δημόσιο βίο:

• Προσλήψεις στο Δημόσιο
Με το νόμο που συζητείται στην ολομέλεια για την αναμόρφωση του συστήματος προσλήψεων στο δημόσιο τομέα, επιχειρούμε τον οριστικό, αμετάκλητο και ανεξαίρετο τερματισμό των πελατειακών προσλήψεων στο δημόσιο. Με την καθολική υπαγωγή τους ΑΣΕΠ και την ενίσχυση και διεύρυνση των διαδικασιών του επιδιώκουμε την πιο αξιοκρατική στελέχωση δημοσίου. Χαράσσουμε μια κόκκινη γραμμή με το παρελθόν και πιστεύω ότι θα είχε μια τεράστια αξία για την ελληνική κοινωνία, ιδίως τη νέα γενιά, να την χαράξουμε όλοι μαζί. Γνωρίζετε άλλωστε ότι καμιά κομματική σκοπιμότητα δεν υποκρύπτεται.

• Όλες οι αποφάσεις της διοίκησης στο διαδίκτυο
Καταθέσαμε όπως γνωρίζετε το Προσχέδιο Νόμου για την ανάρτηση αποφάσεων και πράξεων κυβερνητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων καθώς και οργάνων διοίκησης φορέων στο διαδίκτυο. Γνωρίζετε το περιεχόμενο, είμαστε ανοιχτοί σε κάθε πρόταση που το βελτιώνει. Στόχος μας η εξασφάλιση απόλυτης διαφάνειας για κάθε απόφαση που λαμβάνεται για κάθε ευρώ που ξοδεύεται.

• Αναβάθμιση της Στατιστικής Υπηρεσίας σε ανεξάρτητη διοικητική Αρχή.
Πλέον η αναξιοπιστία μας πρέπει να σταματήσει. Η πλήρης και αληθινή καταγραφή τα ων στατιστικών δεδομένων που αφορούν τη χώρα είναι πλέον αναγκαία προϋπόθεση για να κερδίσουμε πάλι την αξιοπιστία μας ως Κράτος. Απέναντι στους εταίρους μας στο εξωτερικό, αλλά και στα μάτια των ίδιων των πολιτών.

3η Ενότητα: Αναγκαίο ένα συνεκτικό σχέδιο διαρθρωτικών αλλαγών – Εθνικό Πρόγραμμα για τη Διαφάνεια και την Αντιμετώπιση της Διαφθοράς

Πρέπει να χτυπήσουμε τη ρίζα του κακού όχι με αποσπασματικές, ευκαιριακές κινήσεις, πόσο μάλλον με όρους επικοινωνιακού εντυπωσιασμού ή μικροκομματικών επιδιώξεων, αλλά με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα αφορά όλα τα επίπεδα άσκησης εξουσίας, όλες τις πτυχές της δημόσιας ζωής που εκδηλώνονται εστίες διαφθοράς και θα εξασφαλίζει διαφάνεια παντού.
Σήμερα θα περιοριστώ σε αυτά που από την πλευρά μου θεωρώ τα σημαντικότερα, τα ποιο επείγοντα.
Και εξαρχής θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι είμαι ανοιχτός σε κάθε πρόταση που μπορεί να μας βοηθήσει να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Γι’ αυτό άλλωστε γίνεται η σημερινή συνάντηση.
Σας παρουσιάζω συνοπτικά τα δέκα σημεία που προτείνω να αντιμετωπίσουμε με συγκεκριμένα μέτρα και να εντάξουμε σε ένα Εθνικό Πρόγραμμα για τη Διαφάνεια και την Αντιμετώπιση της Διαφθοράς:

Εθνικό Πρόγραμμα για τη Διαφάνεια και τη Αντιμετώπιση της Διαφθοράς

Α. Διαφάνεια στο Πολιτικό χρήμα:
(χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων, ανεξάρτητη αρχή, δήμευση, εκλογικό σύστημα – Διαφάνεια στη ροή του πολιτικού χρήματος)

1ο Διαφάνεια στο πολιτικό χρήμα με αλλαγή στο νόμο για τη χρηματοδότηση των πολιτικών.
Τα πολιτικά κόμματα βασίζονται κυρίως στη δημόσια χρηματοδότηση ενώ η ιδιωτική θα πρέπει να προέρχεται από τα μέλη και τους φίλους. Κάθε εισφορά να είναι ονομαστικοποιημένη και να διεκπεραιώνεται μέσω τραπεζικού λογαριασμού.

2ο Αλλαγή στη σύνθεση της επιτροπής ελέγχου της Βουλής
Στόχος να αλλάξουμε τη σύνθεση της Επιτροπής ώστε η πλειοψηφία των μελών της να μην είναι βουλευτές και να μπορεί να γίνει αξιόπιστος πραγματικός έλεγχος των οικονομικών των πολιτικών και των κομμάτων. Τώρα υπάρχει η κριτική ότι οι ελέγχοντες ταυτίζονται με τους ελεγχόμενους.
Στην επόμενη συνταγματική αναθεώρηση προτείνουμε να δημιουργηθεί Ανεξάρτητη Αρχή που θα αναλάβει τη σχετική ευθύνη.

3ο Αναμόρφωση του θεσμού του “πόθεν έσχες”
Προτείνουμε να υπάρχουν πραγματικές συνέπειες για όσους δηλώνουν ψευδή στοιχεία εν γνώση τους. Έχει ήδη ανακοινωθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων η συμπλήρωση του σχετικού Νόμου με τη πρόβλεψη της δήμευσης των περιουσιακών στοιχείων που δεν δηλώθηκαν υπέρ του δημοσίου.
Δημοσιοποίηση στο διαδίκτυο των στοιχείων με τη συμπερίληψη, για συγκεκριμένες κατηγορίες προσώπων και υπό προϋποθέσεις, και τη φορολογικής δήλωσης.

4ο Εκλογικό σύστημα περιορισμού των εκλογικών δαπανών
Γνωρίζοντας τις διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουμε στο θέμα αυτό, πιστεύω ότι δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει στο ότι ένα εκλογικό σύστημα δραστικού περιορισμού των προεκλογικών δαπανών θα ήταν στη σωστή κατεύθυνση – ανεξάρτητα πάντα και με σεβασμό στην άποψη καθενός μας για το μείζον αυτό ζήτημα.

Β. Διαφάνεια στη διοίκηση, στα δημόσια έργα και προμήθειες, στα εξοπλιστικά προγράμματα.
Είναι επείγουσα η ανάγκη τα μέτρα που θα πάρουμε για την καταπολέμηση της διαφθοράς να επεκταθούν και στη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η αρχή έγινε με το νομοσχέδιο για τις υπογραφές στο διαδίκτυο, το οποίο συμπεριλαμβάνει και τους ΟΤΑ.
Στο πλαίσιο της Νέας Αρχιτεκτονικής που προετοιμάζουμε αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στην αντιμετώπιση της διαφθοράς εισάγοντας μεταξύ άλλων δύο κρίσιμα μέτρα: την υπαγωγή όλων ανεξαιρέτως των ΟΤΑ στον προληπτικό έλεγχο του ελεγκτικού Συνεδρίου αλλά και την εισαγωγή του θεσμού του συνηγόρου του δημότη και της επιχείρησης σε κάθε ΟΤΑ για την αντιμετώπιση της κακοδιοίκησης.

Είναι επίσης σημαντικό να συμφωνήσουμε και στην ανάγκη αναμόρφωσης:
• του συστήματος συνάψεως συμβάσεων δημόσιων έργων, υπηρεσιών και προμηθειών προς το σκοπό διασφάλισης της αντικειμενικότητας τόσο στη θέσπιση των όρων διαγωνισμού, όσο και στην επιλογή του αντισυμβαλλόμενου.
• του συστήματος προμηθειών για τα εξοπλιστικά προγράμματα, για το οποίο έχω ήδη προτείνει την υποχρεωτική συζήτηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων σε ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή

Γ. Διαφάνεια στη νομοθέτηση,
1ο Διαφάνεια στην νομοπαρασκευαστική διαδικασία
• Καθιέρωση θεσμοθετημένης διαβούλευσης για τα σχέδια νόμου και, σταδιακά, για τις σημαντικές κανονιστικές πράξεις της διοίκησης (δημόσια διαβούλευση και για Π.Δ.)
• Κατάρτιση έκθεσης ποιότητας και επιπτώσεων που θα συνοδεύει κάθε σχέδιο νόμου και προεδρικού διατάγματος ρυθμιστικού περιεχομένου.
• Κατάρτιση έκθεσης αξιολόγησης των πορισμάτων της διαβούλευσης, όπου και θα αιτιολογούνται οι λόγοι μη αποδοχής προτάσεων που διατυπώθηκαν σε αυτήν.

2ο Διαφάνεια στην κοινοβουλευτική διαδικασία
• Διπλή ανάγνωση των σχεδίων νόμου στις κοινοβουλευτικές επιτροπές (με χρονική απόσταση μεταξύ των αναγνώσεων)
• Κατάργηση της δυνατότητας υποβολής τροπολογιών μετά την ολοκλήρωση της επεξεργασίας στην κοινοβουλευτική επιτροπή.

3ο Αντιμετώπιση της πολυνομίας

Η πολυνομία σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία ευνοούν φαινόμενα διαφθοράς. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, θα συσταθούν ειδικές νομοπαρασκευαστικές επιτροπές για την κωδικοποίηση και απλούστευση της νομοθεσίας σε συγκεκριμένους τομείς, στους οποίους παρατηρούνται υψηλοί δείκτες διαφθοράς. Επείγει π.χ. η κωδικοποίηση και απλούστευση της νομοθεσίας για την πολεοδομία, το περιβάλλον, τη φορολογία.

Κατά μείζονα λόγο, πρέπει να προχωρήσουμε στον έλεγχο της εκτέλεσης του προϋπολογισμού.
Η πρότασή μας είναι ο έλεγχος αυτός να γίνεται από την ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή. Με παρακολούθηση της ροής των πιστώσεων ανά Υπουργείο και έλεγχος τήρησης της αρχής της ειλικρίνειας.

Δ. Διαφάνεια στα ΜΜΕ,
• Πλήρης έλεγχος της ροής του χρήματος και της βιωσιμότητας των ΜΜΕ. Καθιέρωση πλαισίου υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των ΜΜΕ στη σχετική αγορά δραστηριοποίησής τους.
• Ενίσχυση και κατοχύρωση της ανεξαρτησίας του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου (ΕΣΡ)

Ε. Αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής.
Τα θέματα της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής αποτελούν τεράστια πληγή για τη χώρα.
Χάνεται εθνικό εισόδημα.
Ωφελούνται εκείνοι που καταπατούν κάθε νόμο και κάθε κανόνα, εις βάρος όλης της υπόλοιπής κοινωνίας.
Όλη αυτή η κατάσταση και η μέχρι σήμερα ανοχή του Κράτους αναπαράγει ένα πολύ κακό υπόδειγμα για όλους τους πολίτες.
Και στα θέματα της εισφοροδιαφυγής συμπεριλαμβάνω σε μεγάλο βαθμό και την αναθεώρηση της μεταναστευτικής πολιτικής.
Ώστε να μην εγκλωβίζονται οι μετανάστες στην αδήλωτη απασχόληση και να μην συνεχίζεται η απώλεια των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων

4η Ενότητα: Αναβάθμιση της Επιτροπής θεσμών και Διαφάνειας – Εξεταστικές Επιτροπές

Για τα θέματα αυτά αλλά και κάθε άλλο που συμβάλλει στην αντιμετώπιση της διαφθοράς και στην εμπέδωση κανόνων διαφάνειας στο δημόσιο βίο, φυσικός χώρος διαβούλευσης, αναζήτησης συναινέσεων, εξέτασης προβλημάτων και προώθησης ρυθμίσεων είναι η Βουλή.

Η αναβάθμισή του Κοινοβουλίου είναι προϋπόθεση για να δημιουργήσουμε τις απαραίτητες δικλείδες ελέγχων και ισορροπιών μεταξύ των εξουσιών. Μεταξύ των διοικούντων και των διοικουμένων.

Για το σκοπό αυτό θα ενισχυθεί η λειτουργία των αντίστοιχων επιτροπών, όπως ήδη ανέφερα, ενώ θα αναβαθμιστεί με κάθε πρόσφορο μέσο η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας.
Προτείνω γι’ αυτό, στο μέτρο που σήμερα συμφωνήσουμε στην αντιμετώπιση της διαφθοράς ως μιας υπόθεσης εθνικής σημασίας που έχει ανάγκη την στήριξη όλων, να συνεχίσουμε τις σχετικές επεξεργασίες στο πλαίσιο της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας.

Κλείνοντας, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι είμαι αποφασισμένος να κάνω ότι είναι αναγκαίο για να απεγκλωβιστεί η χώρα από αυτόν τον βραχνά που την πνίγει.
Ισχύουν γι’ αυτό στο ακέραιο όλες οι δεσμεύσεις μου, ότι κάθε υπόθεση που έπληξε την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, θα διερευνηθεί μέχρι τέλους για να μπορέσουμε χωρίς σκιές να αλλάξουμε σελίδα στο δημόσιο βίο.

Σε ότι αφορά το μέλλον, επαναλαμβάνω ότι είχα πει στη Βουλή στις 25 Ιουνίου του 2007.
Ανεξάρτητα από τις διάφορες ερμηνείες που έχουν υποστηριχθεί και ανεξάρτητα από την πρακτική που έχει υπάρξει, δεσμεύομαι ότι, αύριο, ως κυβέρνηση, θα αντιμετωπίζουμε τα τυχόν αιτήματα για συγκρότηση Εξεταστικών Επιτροπών, σαν δικαίωμα της αντιπολίτευσης. Υιοθετούμε και θα εφαρμόζουμε, ως κυβέρνηση και ως κοινοβουλευτική πλειοψηφία, την ερμηνεία για τη συγκρότηση των Εξεταστικών Επιτροπών, με 120 ψήφους. Είναι δέσμευσή μας για την διαφάνεια. Είναι δέσμευσή μας για τον σεβασμό της Βουλής και του κοινοβουλευτικού ελέγχου, είναι δέσμευση που συνδέεται με τις ευρύτερες αλλαγές που προτείνουμε για την αλλαγή και τον εκδημοκρατισμό του πολιτικού συστήματος, ένα νέο κύμα δημοκρατικής ανανέωσης των θεσμών του συστήματός μας, των δημοκρατικών θεσμών του συστήματός μας.