Μια εβδομάδα μετά την Τουρκία διεξάγονται οι εκλογές στην Ελλάδα. Τα σκάνδαλα και ένα σοβαρό σιδηροδρομικό δυστύχημα (Τέμπη) κλόνισαν την εμπιστοσύνη των πολιτών στην πολιτική. Απειλείται άραγε η χώρα με ένα πολιτικό αδιέξοδο διάρκειας μιας εβδομάδας λόγω διερευνητικών και μετεκλογικών διαδικασιών. Έτσι ξεκινάει το άρθρο του Γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, για τις ελληνικές εκλογές. Και συνεχίζει:
«Στη σκιά ενός εκλογικού εγκλήματος στην Τουρκία, που παρακολούθησε με σασπένς όλος ο κόσμος σχεδόν ξεχάστηκε πως και η Ελλάδα εκλέγει νέο κοινοβούλιο αυτή την Κυριακή. Και όπως ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορεί να είναι βέβαιος, τουλάχιστον εξ αρχής ότι μπορεί να συνεχίσει να κυβερνά ανενόχλητος με το συντηρητικό του κόμμα Νέα Δημοκρατία (ΝΔ).
Ο 55χρονος πολιτικός ασκεί τα καθήκοντά του από το 2019 και προέρχεται από πολιτική δυναστεία. Ο πατέρας του Κωνσταντίνος ήταν πρωθυπουργός από το 1990 έως το 1993, η αδελφή του Ντόρα ήταν υπουργός και δήμαρχος Αθηναίων ενώ ο γιος της Κώστας βρίσκεται ως επίσης Δήμαρχος στο Δημαρχείο της Αθήνας από το 2019. Περισσότερη μαζική εγκατάσταση της οικογένειας στην εξουσία δε θα μπορούσε να γίνει.
Αυτό δεν είναι απαραίτητα πλεονέκτημα διότι σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του Ιανουαρίου , σχεδόν τρεις στους τέσσερις Έλληνες έχουν ελάχιστη ή καθόλου εμπιστοσύνη στο κοινοβούλιο και την κυβέρνηση. Το αίσθημα της απογοήτευσης με την ελίτ εξουσίας της χώρας είναι ιδιαίτερα μεγάλη αυτή τη στιγμή.
Στις 28 Φεβρουαρίου, δύο τρένα συγκρούστηκαν κοντά στα Τέμπη της κεντρικής Ελλάδας. Βρήκαν τον θάνατο 57 άτομα, μεταξύ των οποίων πολλοί φοιτητές. Οι έρευνες έδειξαν ότι, εκτός από ανθρώπινο λάθος, στην καταστροφή οδήγησε και ο μη εκσυγχρονισμός των υποδομών που καθυστερούσαν για χρόνια ως αποτέλεσμα της κακοδιαχείρισης και των πολιτικών λιτότητας. Ο υπουργός Μεταφορών υπέβαλε την παραίτησή του την επομένη του δυστυχήματος. Οι μάζες, ωστόσο, δεν ήταν επιεικείς και για εβδομάδες μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες κινητοποίησαν την κοινωνία.
Ο Μητσοτάκης είναι ασθενής όπως και η αντιπολίτευση
Για μια στιγμή φάνηκε ότι οι διαμαρτυρίες κλόνιζαν και τη βάση εξουσίας του Μητσοτάκη. Σχεδόν τρεις μήνες μετά, όμως η οργή φαίνεται να έχει δώσει τη θέση της στην παραίτηση, οι διαδηλώσεις και οι απεργίες έχουν καταλαγιάσει. Σύμφωνα με δημοσκόπους, η ΝΔ του Μητσοτάκη έχει ανακάμψει από ένα σύντομο δημοσκοπικό χαμηλό και είναι πιθανό να καταλήξει ως η ισχυρότερη δύναμη μπροστά από τον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.
Τον Απρίλιο, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Γεωργούλης αποβλήθηκε από το κόμμα μετά από καταγγελίες για βιασμό. Ο επικεφαλής υποψήφιος Τσίπρας έχασε την υποστήριξη μέσω της εφαρμογής επώδυνων μέτρων λιτότητας κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους – και είναι τουλάχιστον εν μέρει υπεύθυνος (και αυτός) για την καταστροφή στο Τέμπη.
Το σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ έδωσε λαβή πρόσφατα σε αρνητικά πρωτοσέλιδα με το σκάνδαλο διαφθοράς γνωστό ως «QatarGate» στο οποίο εμπλέκεται η σύντροφος και ευρωβουλευτής Εύα Καϊλή, η οποία εν τω μεταξύ έχει διαγραφεί από το κόμμα. Ο κύριος υποψήφιος Νίκος Ανδρουλάκης είναι και ο ίδιος ευρωβουλευτής.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης ξυλοκοπήθηκε και τραυματίστηκε σοβαρά σε εστιατόριο στο κέντρο της Αθήνας τον Μάρτιο. Το ακριβές παρασκήνιο του συμβάντος είναι ακόμη ασαφές. Ο Βαρουφάκης μπορεί να ελπίζει ότι θα μπει στο κοινοβούλιο με το αριστερό πανευρωπαϊκό κόμμα του ΜέΡΑ25.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το κομμουνιστικό ΚΚΕ και το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Ελληνική Λύση θα μπορούσαν να ξεπεράσουν το εμπόδιο του 3% που απαιτείται για την είσοδο στο κοινοβούλιο.
Μπορούν αυτές οι εναλλακτικές να προσελκύσουν κόσμο στα εκλογικά τμήματα την Κυριακή; Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2019, η προσέλευση των ψηφοφόρων ήταν μόνο περίπου 58%.
Οι περισσότεροι από 400.000 νέοι που ψηφίζουν για πρώτη φορά θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά, τουλάχιστον αριθμητικά. Στην Ελλάδα, δικαίωμα ψήφου έχουν όσοι συμπληρώσουν το 17ο έτος της ηλικίας τους. Αυτή η νεότερη ομάδα ψηφοφόρων μεγάλωσε μεταξύ της κρίσης χρέους και της πανδημίας ενώ το σιδηροδρομικό δυστύχημα έδειξε ξανά πώς πληρώνουν οι νεότεροι για τις παραλείψεις των παλαιότερων γενιών. «Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σημαντικά πιο δημοφιλής σε αυτή την ηλικιακή ομάδα από τη Νέα Δημοκρατία», λέει η ερευνήτρια εκλογών Ευτυχία Τεπέρογλου από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, η προσέλευση των ψηφοφόρων είναι παραδοσιακά ιδιαίτερα χαμηλή μεταξύ των νεότερων.
Οι κορυφαίοι υποψήφιοι κέρδισαν πρόσφατα τους ψηφοφόρους για πρώτη φορά στο TikTok και στο YouTube. Διαφορετικά, τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα κυριάρχησαν στην προεκλογική εκστρατεία και η Ελλάδα αγωνίζεται επίσης με αυξημένες τιμές στην ενέργεια, στα τρόφιμα και στα ενοίκια.
Επιτυχημένη οικονομική ισορροπία και αυταρχικές τάσεις;
Η σημερινή κυβέρνηση μπορεί να επέδειξε πρόοδο στη μείωση της γραφειοκρατίας και της ψηφιοποίησης, Το 2022 η ελληνική οικονομία κατέγραψε έναν από τους ισχυρότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην ΕΕ με σχεδόν 6% . Ο Economist είδε μάλιστα τον οικονομικό ισολογισμό του Μητσοτάκη ως «ευρωπαϊκό success story».
Ο Δημήτρης Κάτσικας, καθηγητής οικονομικών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι πιο επιφυλακτικός σε τέτοιες αποδόσεις. Προτιμά να μιλά για την «πιθανή αρχή μιας ιστορίας επιτυχίας», λέει στο Spiegel. Η ανάπτυξη μετά την πανδημία είναι εντυπωσιακή, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σαφή διαρθρωτικά προβλήματα. «Το μοντέλο ανάπτυξης της Ελλάδας πρέπει να αλλάξει ριζικά», λέει ο επιστήμονας. Η εξάρτηση από τον τουρισμό είναι πολύ υψηλή, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας για τους πολλούς πτυχιούχους πανεπιστημίων υψηλής ειδίκευσης στη χώρα ακόμη κι αν η κατάσταση έχει βελτιωθεί κάπως.
Ο ισολογισμός του Μητσοτάκη επισκιάζεται επίσης από αυτοσχέδια σκάνδαλα, τα οποία προκάλεσαν κατηγορίες από το αριστερό στρατόπεδο πως προωθεί μια αυταρχική αναδιάρθρωση του κράτους στο στυλ του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν.
Τον πρωθυπουργό προβληματίζει ιδιαίτερα μια υπόθεση υποκλοπών στην οποία εμπλέκεται η μυστική υπηρεσία της ΕΥΠ, που αναφέρεται απευθείας σε αυτόν. Το μέγεθος αυτού έγινε σαφές το περασμένο καλοκαίρι: το αφεντικό του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, δύο δημοσιογράφοι που επικρίνουν την κυβέρνηση και, σύμφωνα με ρεπορτάζ των ΜΜΕ και άλλοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένων μελών της κυβέρνησης, παρακολουθήθηκαν. Ο Μητσοτάκης αρνείται ότι γνώριζε για τις υποκλοπές.
Από την άλλη πλευρά, δεν αμφισβητείται ότι η κυβέρνηση παρείχε γενναιόδωρα κεφάλαια σε ορισμένα μέσα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού ως μέρος μιας διαφημιστικής εκστρατείας, ενώ κρίσιμα ιδρύματα και θεσμοί έλαβαν λιγότερα ή δεν έλαβαν τίποτα. Η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ το 2021, η οποία δεν έχει ακόμη εξιχνιαστεί, το περιστατικό συμβολίζει τη φθίνουσα ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα. Η μη κυβερνητική οργάνωση «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» έδωσε πρόσφατα στη χώρα την 107η θέση στην ετήσια κατάταξή της. Όπως και την προηγούμενη χρονιά, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της λίστας στην Ε.Ε.
Έρευνα του SPIEGEL και άλλων ΜΜΕ έδειξε επίσης ότι οι ελληνικές αρχές υπό την αιγίδα Μητσοτάκη παραβίασαν επανειλημμένα το διεθνές δίκαιο απωθώντας πρόσφυγες στο Αιγαίο και στα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα – εν μέρει με την υποστήριξη της υπηρεσίας προστασίας των συνόρων της ΕΕ Frontex. Ο Μητσοτάκης παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες ως πεπεισμένος Ευρωπαίος και ασυμβίβαστος υποστηρικτής της αναχαίτισης των προσφυγικών ροών.
Οι υπολογισμοί ξεκινούν την Κυριακή
Οι φετινές εκλογές περιπλέκονται από ειδικούς κανόνες. Λόγω αλλαγής του νόμου που ψήφισε η αριστερή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, το ισχυρότερο κόμμα δεν λαμβάνει επιπλέον bonus 50 εδρών από τις 300 έδρες της Βουλής– όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. Αυτές οι επιπλέον έδρες βοήθησαν τον Μητσοτάκη να αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία του.
Χωρίς αυτό το bonus, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ούτε η ΝΔ ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ θα πάρουν αρκετές ψήφους για να κυβερνήσουν μόνοι τους. Αν αποτύχει ο σχηματισμός συνασπισμού, θα διεξαχθούν και πάλι εκλογές στις αρχές Ιουλίου αλλά με άλλον εκλογικό νόμο όπου αυτή τη φορά θα υπάρχουν έδρες μπόνους για το ισχυρότερο κόμμα.
Το σύστημα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα περίεργο πολιτικό παιγνίδι – στοίχημα εξουσίας. Τα μικρότερα κόμματα είναι πιθανό να προσπαθήσουν να ενταχθούν σε συνασπισμούς, επειδή σε έναν δεύτερο γύρο η διαπραγματευτική τους θέση θα ήταν χειρότερη λόγω των εδρών – μπόνους για το ισχυρότερο κόμμα. Μπορεί ακόμη και να είναι εντελώς ξεπερασμένοι ως junior partners.
Ο Πρωθυπουργός Μητσοτάκης θα μπορούσε λοιπόν να παίξει για τον χρόνο και να ελπίζει ότι το μπόνους στη δεύτερη ή στην τρίτη ψηφοφορία θα ήταν αρκετό για να κερδίσει και πάλι την απόλυτη πλειοψηφία. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη ΝΔ να βρίσκεται κοντά στο 36%, ελαφρώς μπροστά από τον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ – και έτσι κοντά στο θεωρητικό όριο στο οποίο το κόμμα του θα μπορούσε να κυβερνήσει μόνο του μετά τις δεύτερες εκλογές στις αρχές Ιουλίου. Μέχρι τότε ο κ. Μητσοτάκης πρέπει να τρέμει».
