Ένα λακωνικό tweet του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου έφερε στην επιφάνεια το έντονο παρασκήνιο που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και το οποίο αφορά στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο.
Το πρωί της Παρασκευής λοιπόν, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου προχώρησε στην ανάρτηση μέσω Twitter του εξής μηνύματος: «Το ναυτικό θα προστατέψει τον αγωγό EastMed – Σε λίγες ημέρες καταφθάνουν στο Ισραήλ οι ηγέτες της Κύπρου και της Ελλάδας καθώς και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο για να υπογραφεί η συμφωνία κατασκευής του».
PM Netanyahu: “In a few days, the leaders of Cyprus and Greece will come here, with US Secretary of State Pompeo, in order to advance the gas pipeline from Israel to Europe via these countries. The navy will also protect this pipeline.”
— PM of Israel (@IsraeliPM) 6 Μαρτίου 2019
Με μία πρώτη ανάγνωση του μηνύματος αυτού θα κατέληγε ο καθένας στο αυτονόητο συμπέρασμα πως όλα έχουν λυθεί και πως έχει ανοίξει ο δρόμος για την κατασκευή του εν λόγω αγωγού. Όμως, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική και, για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, το κλειδί για μία βιώσιμη λειτουργία ενός αγωγού φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο μέσω Κύπρου και Ελλάδας στην Ιταλία εξαρτάται απόλυτα από το αν η Αίγυπτος θα αποφασίσει να προσφέρει τα αποθέματα του τεραστίου κοιτάσματος που διαθέτει με την ονομασία ΖΟΡ στον κοινό αυτό αγωγό.
Αντίθετα με όσα υποθέτει η διεθνής κοινότητα, η Αίγυπτος αρνείται να διαθέσει τα αποθέματά της για τη 
μεταφορά του φυσικού αερίου της μέσω του EastMed. Για στρατηγικούς λόγους οι οποίοι έχουν να κάνουν και με την εσωτερική ασφάλεια και σταθερότητα της Αιγύπτου, ο πληθυσμός της οποίας έχει ξεπεράσει τα 100 εκατ. πολίτες, το Κάιρο έχει επιλέξει κατ’ αρχάς την υγροποίηση των αποθεμάτων του κοιτάσματος ΖΟΡ σε εγκαταστάσεις που έχουν ήδη προχωρήσει ως προς την κατασκευή τους στα παράλια της χώρας στη Μεσόγειο. Άλλωστε, από τα αποθέματά της η Αίγυπτος επιθυμεί αρχικά να διασφαλίσει το σύνολο των αναγκών της εσωτερικής της αγοράς διαθέτοντας στους πολίτες της φθηνή ενέργεια, αλλά και στην ίδια τη βιομηχανία της. Είναι και αυτός ένας τρόπος για να διατηρήσει κατά το δυνατόν μία σχετική εσωτερική ισορροπία και σταθερότητα, δαπανώντας λιγότερα χρήματα για την ικανοποίηση των τεράστιων ενεργειακών αναγκών της χώρας.
Αντιθέτως, το Ισραήλ, ιδιαίτερα την τελευταία περίοδο, έχει -ως φαίνεται- συστρατευθεί με την άποψη πως πάση θυσία πρέπει να κατασκευαστεί ο υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο προς τη δυτική Ευρώπη. Η στροφή αυτή του Ισραήλ διαπιστώνεται την τελευταία περίοδο διότι προηγουμένως η κυβέρνηση της χώρας είχε πολλές αντιρρήσεις για την κατασκευή αυτού του αγωγού και προωθούσε την εναλλακτική να περάσουν οι ποσότητες του φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη μέσω του συστήματος αγωγών της Τουρκίας. Μάλιστα, οι αρμόδιοι πετρελαϊκοί παράγοντες του Ισραήλ τότε εκτιμούσαν πως η «τουρκική λύση» ήταν φθηνότερη και, άρα, βιωσιμότερη.
Η αλλαγή 180 μοιρών στις σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας και η δραματική κατάσταση στη Συρία με όλες τις διαφαινόμενες μεταπολεμικά εξελίξεις φαίνεται πως έπεισαν το Τελ Αβίβ πως ο τουρκικός παράγων δεν μπορεί να είναι ένας διαχρονικά αξιόπιστος συνομιλητής σε τέτοιας σημασίας ενεργειακά ζητήματα.
Υπάρχει και μία τρίτη παράμετρος, εξίσου σημαντική. Ο διεθνής εφοπλισμός και ως εκ τούτου ο κυρίαρχος εκπρόσωπός του, οι Έλληνες εφοπλιστές, προτιμούν για λόγους ευνόητους την υγροποίηση των αποθεμάτων φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσόγειου και στη συνέχεια τη μεταφορά τους με πλοία σε σταθμούς αποθήκευσης ανά την Ευρώπη. Μάλιστα, για τον σκοπό αυτόν και πέρα των σταθμών υγροποίησης που κατασκευάζονται στην Αίγυπτο, έχει προωθηθεί το σχέδιο κατασκευής μεγάλου σταθμού LNG στο Βασιλικό της Κύπρου (κοντά στη Λεμεσό), αλλά και στην Ελλάδα, ενώ ήδη έχει αποφασισθεί η κατασκευή σταθμού υποδοχής LNG στην Αλεξανδρούπολη, ο οποίος θα συνδέεται με τον αγωγό φυσικού αερίου TAP, καθώς και η επέκταση των δυνατοτήτων του σταθμού αποθήκευσης LNG στη Ρεβυθούσα.
Η κατασκευή του αγωγού EastMed είναι κατά τεκμήριο ένα ακριβό και τεχνολογικά αναβαθμισμένο εγχείρημα, δεδομένου ότι ποτέ στο παρελθόν δεν έχει κατασκευαστεί στον πλανήτη ένας τόσο μεγάλος αγωγός σε τόσο μεγάλα βάθη. Συνήθως, για να αποφασισθεί η κατασκευή ενός τέτοιου αγωγού οι εταιρείες εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων, οι χώρες που διαθέτουν τα κοιτάσματα αλλά και οι εν δυνάμει πελάτες οι οποίοι θα καταναλώσουν το φυσικό αέριο δεσμεύονται οι μεν δύο πρώτοι να συμβάλουν χρηματοδοτώντας την κατασκευή, οι δε πελάτες να απορροφήσουν το προϊόν σε ένα βάθος χρόνου το οποίο εγγυάται την απόσβεση των επενδύσεων και την εμπορική βιωσιμότητα του αγωγού αυτού. Από μόνα τους τα αποθέματα που διαθέτουν στις ΑΟΖ η Κύπρος και το Ισραήλ δεν επαρκούν για να εγγυηθούν τη βιωσιμότητα του EastMed. Η συμμετοχή της Αιγύπτου είναι απαραίτητη. Θα μπορούσαν, ως εναλλακτική λύση, να ενταχθούν στις ποσότητες αυτές της Κύπρου και του Ισραήλ και τα πιθανά κοιτάσματα της νοτίου Κρήτης, που θα είναι και ο επόμενος στόχος των ερευνών των πετρελαϊκών κολοσσών. Ωστόσο, αυτή η εναλλακτική λύση βρίσκεται ακόμη σε θεωρητικό στάδιο και αντιμετωπίζεται ως υπόθεση εργασίας.
Για στρατηγικούς λόγους, Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ καθώς και οι ΗΠΑ μαζί με τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προκρίνει την κατασκευή του EastMed χωρίς όμως να έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος συζητήσεων και διαπραγματεύσεων με το σύνολο των πετρελαϊκών εταιρειών και των εμπορικών εταίρων που στο μέλλον θα διαχειριστούν την εξόρυξη, μεταφορά και εμπορία των αποθεμάτων φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου. Το πολύπλοκο αυτό πλέγμα συνομιλητών και διαπραγματευτών βρίσκεται ακόμα σε κατάσταση πρώιμης συνεννόησης, έστω κι αν πολιτικά και στρατηγικά η υπόθεση EastMed έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, η προφανής βεβαιότητα με την οποία ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου παρεμβαίνει στο ζήτημα αυτό και μάλιστα προδικάζει τη θετική κατάληξη της συνάντησης σε λίγες ημέρες και μέχρι την 20ή Μαρτίου των ηγετών του Ισραήλ, της Κύπρου, της Ελλάδας, με τη συμμετοχή του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, ίσως να καταδεικνύει πως ήδη έχει επιτευχθεί πρόοδος στις διακρατικές αλλά και μεταξύ των εταιρειών διαπραγματεύσεις για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου. Μπορεί όμως το tweet του Μπέντζαμιν Νετανιάχου να εκφράζει αυτό που οι Αμερικανοί συνήθως κατονομάζουν ως «wishful thinking», δηλαδή ευσεβής πόθος, χωρίς να υφίσταται σε επίπεδο συνεννοήσεων μεταξύ κρατών και εταιρειών και κυρίως μεταξύ των εταίρων και της Αιγύπτου μία πραγματική συμφωνία.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, κάποια στιγμή τα αμέσως επόμενα χρόνια, το φυσικό αέριο από την ανατολική Μεσόγειο θα αρχίσει να προωθείται προς τις εσωτερικές αγορές των χωρών που διαθέτουν κοιτάσματα (Αίγυπτος, Ισραήλ, Κύπρος), αλλά και στη δυτική Ευρώπη, που θα είναι και ο «μεγάλος πελάτης». Το μέσο διακίνησης και μεταφοράς αυτού του φυσικού αερίου, αν δηλαδή θα πραγματοποιείται μέσω αγωγού ή μέσω των τεραστίων πλοίων μεταφορά LNG, βρίσκεται ακόμη σε ένα στάδιο συζήτησης. Αν λοιπόν σε λίγες ημέρες υπογραφεί στο Ισραήλ τριμερής διακρατική συμφωνία με την επισφράγιση του Αμερικανού παρατηρητή Μάικ Πομπέο, τότε αυτό θα σημαίνει πως οι πολιτικές και στρατηγικές επιλογές επιβάλλουν τη δική τους λογική, αλλά και το επενδυτικό περιβάλλον για την κατασκευή των απαραίτητων και ακριβών υποδομών. Πολλές φορές έχει συμβεί αυτό στο παρελθόν, γιατί να μη συμβεί και στο μέλλον.
