Η Τομεάρχης Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων της Νέας Δημοκρατίας κ. Νίκη Κεραμέως, κατά την ομιλία της στο 2o Προσυνέδριο για τους Νέους και την Παιδεία στην Πάτρα και το πάνελ «Τα Πανεπιστήμια πόλοι έρευνας, καινοτομίας και αριστείας. Η Ελλάδα διεθνές κέντρο εκπαίδευσης», τόνισε μεταξύ άλλων, τα εξής σημεία:
• Ανάμεσα στα θετικά στοιχεία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας: διδασκαλία όλων των βασικών ειδικοτήτων των επιστημονικών κατευθύνσεων, καλή ερευνητική δραστηριότητα, ικανοποιητική λειτουργία χάρη στις τιτάνιες προσπάθειες του ανθρώπινου δυναμικού των πανεπιστημίων μας που φέρνει εις πέρας ένα πολύ δύσκολο έργο υπό αντίξοες συνθήκες.
• Στον αντίποδα, ανάμεσα στις αδυναμίες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: κρατική υποχρηματοδότηση & η έλλειψη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, προβληματικές υποδομές που σχετίζονται με την ερευνητική αποστολή των Ιδρυμάτων, αδυναμία σύνδεσης του συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα με την αγορά εργασίας, που συνιστά και τη μεγαλύτερή του παθογένεια. Αποτέλεσμα αυτού, το υψηλότερο μεταξύ των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ ποσοστό άνεργων πτυχιούχων (20%) και η φυγή των λαμπρών μυαλών στο εξωτερικό – διόγκωση του φαινομένου brain drain.
• Μεταξύ των προτάσεών μας, με βασική παράμετρο και προτεραιότητα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης την αναβάθμιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου:
1. Ενίσχυση της αυτονομίας και αυτοδιοίκησης των Πανεπιστημίων. Πανεπιστήμια που δεν ελέγχονται ασφυκτικά από το Υπ. Παιδείας, αλλά εποπτεύονται παραγωγικά και με κριτήρια ποιότητας. Πανεπιστήμια που να μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να αυτενεργούν.
2. Σύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας με την παραγωγική διαδικασία. Θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και νεοφυών επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και εφαρμοσμένης έρευνας.
3. Καλύτερη αξιοποίηση, αλλά και διεύρυνση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την επίλυση χρόνιων ζητημάτων, με την ενίσχυση συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Π.χ. για την κατασκευή φοιτητικών εστιών. Παροχή φορολογικών κινήτρων σε όσους κάνουν δωρεές σε ιδρύματα.
4. Ενίσχυση της εξωστρέφειας των Πανεπιστημίων και των συνεργασιών με ιδρύματα του εξωτερικού, με ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία ξενόγλωσσων προγραμμάτων τόσο σε προπτυχιακό, όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Ακόμη και θερινά προγράμματα για ξενόγλωσσους φοιτητές με δίδακτρα, συνδυάζοντας εκπαίδευση με τουρισμό.
5. Αναβάθμιση της ποιότητας του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος – ουσιαστική αντιμετώπιση φαινομένων βίας και ανομίας. Αυτεπάγγελτη επέμβαση των αρχών για κάθε έκνομη πράξη.
6. Ενίσχυση της ανώτερης και ανώτατης τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και η δημιουργία ενός μηχανισμού για τη διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε συγκεκριμένες δεξιότητες.
7. Αξιολόγηση παντού: στα ιδρύματα, στα προγράμματα, στους διδάσκοντες από μία ισχυρή ανεξάρτητη αρχή. Και γιατί όχι, να συνδεθεί ένα μέρος της χρηματοδότησης των Ιδρυμάτων με την επίδοση στην αξιολόγηση.
8. Ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων με αναθεώρηση του άρ. 16 Σ
Θα έχει, μεταξύ άλλων, τα εξής 2 εξαιρετικά σημαντικά οφέλη: α) ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού στο χώρο της τριτοβάθμιας που θα οδηγήσει στη βελτίωση και των δημοσίων πανεπιστημίων, β) ενίσχυση της δυνατότητας να καταστεί η χώρα μας περιφερειακό κέντρο ανώτατης εκπαίδευσης, προσελκύοντας χιλιάδες φοιτητές του εξωτερικού, βοηθώντας στην αναστροφή του brain drain, καθώς πολύ νέοι επιστήμονες θα μπορέσουν να μείνουν στη χώρα, και φέρνοντας στη χώρα σημαντικές επενδύσεις. Εν τέλει δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.
• Ο Τομέας Έρευνας και Καινοτομίας μπορεί να έχει καταλυτικό ρόλο σε μία κοινωνία, καθώς η οικονομική ανάπτυξη σε αναπτυγμένες χώρες βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην έρευνα, την καινοτομία, την τεχνολογική πρόοδο. Δημιουργούν προϊόντα και υπηρεσίες που είναι κατά κανόνα εξαγώγιμα, και προσφέρουν πολλές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
• Δυστυχώς το παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας στηρίζεται ελάχιστα σε αυτούς τους εξωστρεφείς και δυναμικούς κλάδους. Η χώρα μας διαθέτει εξαιρετικά υψηλής ποιότητας επιστημονικό δυναμικό και κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα, όμως δεν καταφέρνει να συγκλίνει με τις αναπτυγμένες χώρες στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας.
• Οι δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη στην Ελλάδα στο 0,96% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ των 28 είναι υπερδιπλάσιος, 2,03%. Ο εθνικός στόχος για το 2020 για τον δείκτη έντασης δαπανών Ε&Α έχει τεθεί στο 1,2% του ΑΕΠ.
• Δομή του συστήματος έρευνας και καινοτομίας: ο ρόλος του κράτους είναι κυρίαρχος, τόσο σε όρους παικτών Ε&Α, κυρίως μέσω των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και των δημόσιων ερευνητικών ιδρυμάτων, όσο και σε όρους χρηματοδότησης.
• Μόλις 31,8% του συνόλου των δαπανών Ε&Α καλύπτονται από επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις συμμετέχουν τόσο λίγο στην έρευνα, γιατί παραδοσιακά στην Ελλάδα τα εγχώρια ερευνητικά αποτελέσματα δεν ήταν αντικείμενο αξιοποίησης. Ελάχιστα αποτελέσματα έρευνας και καινοτομίας μετατρέπονται σε εμπορεύσιμα προϊόντα. Ενδεικτικά, μόνο η Ρωσία και η Πολωνία έχουν λιγότερες αιτήσεις κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας ανά εκατομμύριο κατοίκους από την Ελλάδα.
• Τι πρέπει να αλλάξουμε στην επόμενη τριετία, ώστε να έχουμε πιθανότητες να επιτευχθεί και να αναβαθμιστεί το εγχώριο σύστημα έρευνας και καινοτομίας εν συνόλω; Ενδεικτικά,
Ενίσχυση της δικτύωσης. Τα ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα είναι σήμερα γεωγραφικά διάσπαρτα. Η δημιουργία συμπράξεων καθώς και η διευκόλυνση της ώσμωσης ανάμεσα στα ερευνητικά κέντρα, τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις, θα λειτουργούσε θετικά.
Ενίσχυση της χρηματοδότησης. Όχι μόνο με μεγαλύτερα κονδύλια αλλά και με κίνητρα. Π.χ. εισαγωγή φορολογικών κινήτρων για δαπάνες Ε&Α από ιδιωτικές επιχειρήσεις, πρόγραμμα επιδοτήσεων για καινοτόμες επιχειρήσεις, η ενίσχυση της αγοράς των ελληνικών venture capital και καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών επενδυτικών κονδυλίων.
Και κάποιες προτάσεις που αφορούν ολόκληρη τη λειτουργία της οικονομίας της χώρας – αλλά είναι και εντελώς απαραίτητες για τη λειτουργία ενός συστήματος καινοτομίας, π.χ. μείωση της γραφειοκρατίας, άρση των διοικητικών βαρών για το άνοιγμα και τη λειτουργία επιχειρήσεων, εισαγωγή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, απλοποίηση της νομοθεσίας, απλοποίηση και σταθεροποίηση της φορολογικής πολιτικής.
