Σύνταξη: Κώστας Μπετινάκης
Η αμερικανική εξωτερική πολιτική απέναντι στο «Μακεδονικό πρόβλημα» έρχεται κατά καιρούς σε σύγκρουση με τις ελληνικές ευαισθησίες.
Έτσι, οι πρόσφατες δηλώσεις του Αμερικανού μεσολαβητή Μάθιου Νίμιτς «περί μακεδονικής εθνότητας» θύμισαν ένα ξεχασμένο πια περιστατικό του Αυγούστου 1962, όταν ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής παραλίγο να ακυρώσει τη σχεδιαζόμενη επίσκεψη του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Λίντον Μπ. Τζόνσον στην Ελλάδα.
Ανταπόκριση του παλαίμαχου δημοσιογράφου Ηλία Δημητρακόπουλου από την Ουάσινγκτον, στην
«Καθημερινή» στις 29 Ιανουαρίου 1995, υπενθυμίζει τις κινήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης στην προσπάθεια να φέρει πιο κοντά της τη διακυβέρνηση της τότε Γιουγκοσλαβίας (επί Τίτο) που είχε κατορθώσει να αποσπάσει από τον εναγκαλισμό του Στάλιν.
Το ιστορικό -όπως περιγράφει ο Δημητρακόπουλος- αναφέρεται σε σειρά συνεντεύξεων που είχε πάρει στην Ουάσινγκτον με τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρόμπερτ Μάνινγκ και τον τότε νεαρής ηλικίας Έντουαρντ Κένεντι, υποψήφιο για την έδρα της Γερουσίας στη Μασαχουσέτη, ο οποίος διαδεχόταν τον αδελφό του πρόεδρο Τζον Κένεντι.
Στα ερωτήματα που είχε υποβάλει ο Δημητρακόπουλος περιλαμβάνονταν τα δύο που ακολουθούν:
# Ποια είναι η θέση σας επί των προσφάτων έντονων προσπαθειών του Βελιγραδίου να αναζωπυρώσει το δήθεν αποκαλούμενο «Μακεδονικό» ζήτημα , όπως επίσης ποια η θέση σας επί του συγκεκριμένου αυτού ζητήματος;
# Ποια είναι η στάση σας επί των προσπαθειών της Γιουγκοσλαβίας να δημιουργήσει το αποκαλούμενο και μη υπαρκτό «Μακεδονικό» πρόβλημα εις βάρος της Ελλάδος;
Η απάντηση του Μάνινγκ: «Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι το ζήτημα αυτό δεν θα οξυνθεί. Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι όλες οι φιλικές χώρες με κοινά συμφέροντα θα προσβλέπουν στις μεταξύ τους σχέσεις εντός του γενικού πλαισίου της διατήρησης των καλών αυτών σχέσεων».
Ταυτόσημη σχεδόν, η απάντηση του Έντουαρντ Κένεντι: «Αυτό είναι ένα θέμα που πηγαίνει πολύ πίσω στην ιστορία. Αλλά δεν βλέπω κάποιο λόγο γιατί το θέμα αυτό θα πρέπει να οξυνθεί, σε μια περίοδο κατά την οποία η επίδειξη μετριοπάθειας εκ μέρους όλων των χωρών είναι αναγκαία για την ειρήνη».
Όταν οι δύο συνεντεύξεις δημοσιεύθηκαν στις 25 και 29 Αυγούστου, λίγο πριν από την άφιξη του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον στην Αθήνα, οι αντιδράσεις της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή και της κοινής γνώμης ήταν εντονότατες.
Το Υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε διάβημα διαμαρτυρίας προς την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα, ενώ ο πρωθυπουργός αντιμετώπισε το ενδεχόμενο ματαίωσης της επίσκεψης του Αμερικανού αντιπροέδρου.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Δημητρακόπουλου: «Ο Τζόνσον, υποψιαζόμενος πάντοτε τα πολιτικά κίνητρα των αδελφών Κένεντι, είχε απαιτήσει από τον πρόεδρο Τζον Κένεντι να επιπλήξει σφόδρα και δημοσίως τον υφυπουργό Εξωτερικών Μάνινγκ, για να ικανοποιηθεί η ελληνική πλευρά. Πλην όμως, ο υπουργός Δικαιοσύνης Ρόμπερτ Κένεντι, αντιτάχθηκε στην πρόταση του Τζόνσον, με το επιχείρημα ότι αυτή η ενέργεια θα στρεφόταν κατά της προεκλογικής εκστρατείας του αδελφού του Έντουαρντ.
»Κατόπιν έντονων και συνεχών διαπραγματεύσεων, σε ανώτατο επίπεδο, αποφασίσθηκε από κοινού όπως ο αντιπρόεδρος Τζόνσον προβεί σε δύο απολύτως ικανοποιητικές για τις ελληνικές απόψεις δηλώσεις επί του Σκοπιανού στην Αθήνα, καθώς και σε τρίτη παρόμοια δήλωση κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
»Μεταξύ άλλων οι τρεις αυτές δηλώσεις του Τζόνσον, για τη θέση των ΗΠΑ στις γιουγκοσλαβικές απαιτήσεις για το ”Μακεδονικό”, περιλαμβάνουν και τα ακόλουθα:
”Εάν οιοσδήποτε έχει σχέδια εναντίον της ειρήνης, θα πρέπει να κατανοήσει πως οι ΗΠΑ δεν θα ανεχθούν κάποιον συμβιβασμό όσον αφορά στην εδαφική ακεραιότητα και εσωτερική γαλήνη της συμμάχου και φίλης Ελλάδος”».
(*) Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος (1928-2016) το 1943 είχε εγκλεισθεί από τους Γερμανούς στις φυλακές Αβέρωφ.
Μετά την απελευθέρωσή του εργάστηκε ως πολιτικός συντάκτης στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην επιστροφή του Μακαρίου. Με το ξέσπασμα της δικτατορίας το 1967, διαφεύγει στη Δανία και στη συνέχεια στις ΗΠΑ, όπου θα αναπτύξει σημαντική αντιδικτατορική δράση. Αφορμή για να δραπετεύσει από την Ελλάδα στάθηκε η κλήση του από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Ου Θαντ.
Στις ΗΠΑ ο Δημητρακόπουλος έγινε πολιτικός σύμβουλος του γερουσιαστή και υποψηφίου προέδρου των ΗΠΑ, Τζορτζ Μαγκόβερν, και προσπάθησε να συντονίσει τον αντιδικτατορικό αγώνα στις ΗΠΑ ερχόμενος σε επαφή με πολλούς Αμερικανούς πολιτικούς.
Ήταν αυτός, δε, που αποκάλυψε τη χρηματοδότηση της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον από τον Τομ Πάπας. Για τη δράση του τού αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια, ενώ υπήρξαν σκέψεις ακόμα και για τη δολοφονία του από τη CIA.
(Από το πολύτιμο αρχείο του Ηλία Δημητρακόπουλου)
