Σημαντικά συμπεράσματα αλλά και προβληματισμοί προέκυψαν από το δεύτερο σεμινάριο του Κύκλου Σεμιναρίων στο πλαίσιο της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής. Υπό την αιγίδα της Επιτροπής και του ειδικού επιστήμονα και συνεργάτη της Επιτροπής, κ. Τάκη Βιδάλη, το Σεμινάριο αυτό αφιερώθηκε σε μια νέα «απειλή», τη Βιοπειρατία. Η παραδοσιακή γνώση και η χρήση της, οι συνέπειες της βιοπειρατίας για το περιβάλλον και τους ανθρώπους ήταν καίρια ζητήματα που απασχόλησαν το Σεμινάριο. Οι περιπτωσιολογικές μελέτες που μελετήθηκαν, αναλύθηκαν και σχολιάστηκαν για βέλτιστη κατανόηση του φαινομένου της βιοπειρατίας ήταν σχετικές με την δημιουργία και πώληση φαρμακευτικών προιόντων που κατοχυρώνονται άλλοτε νόμιμα ή χρησιμοποιούνται παράνομα ως πατέντες.
Όπως προέκυψε, στο άναρχο διεθνές σύστημα με τις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες, η πειρατία διαφόρων μορφών έχει αναχθεί σε πρόβλημα προς αντιμετώπιση, ιδίως στον τομέα των πνευματικών δικαιωμάτων. Μια νέα μορφή πειρατίας, η «Βιοπειρατία» ή «Βιο-αποικιοκρατία» όπως έχουν διαμορφωθεί αυτοί οι νεολογισμοί, αναφέρεται στην εμπορική χρήση φυσικών βιολογικών υλικών, όπως φυτικές ουσίες ή γενετικές πληροφορίες κυττάρων, από κάποια χώρα ή οργάνωση ή κάποιον ερευνητή που προέρχεται συνήθως από τεχνολογικά προηγμένη χώρα, χωρίς μετέπειτα δίκαιη αποζημίωση των αυτόχθονων πληθυσμών ή του έθνους στο έδαφος του οποίου οι ουσίες ή οι τεχνικές πρώτη φορά ανακαλύφθηκαν.
Στη νέα χιλιετία, η βιοτεχνολογία επιτρέπει, μέσω της γενετικής μηχανικής, να προκύψουν πολύ σημαντικές ανακαλύψεις, με τεράστιες δυνατότητες για την ανάπτυξη νέων οργανισμών που πρόκειται να δημιουργηθούν. Η τεχνική του «Bioprospecting», όπως ορίζεται η αναζήτηση βιολογικών πόρων για άγνωστα είδη, η οποία συχνά συνοδεύεται από τη γνώση και υπόδειξη των ιθαγενών, διαχωρίζεται από την Βιοπειρατία, δεν παύει όμως να τη διευκολύνει. Οι μυριάδες βιοτεχνολογικές εφαρμογές που απελευθερώνονται στο περιβάλλον για φαρμακευτικούς, γεωργικούς και ιατρικούς σκοπούς δημιουργούν διεθνείς ανησυχίες που με τη σειρά τους αποτελούν πρόκληση για την εθνική και διεθνή έννομη τάξη, καθώς και για την Κοινωνία των Πολιτών. Διεθνείς ρυθμίσεις μέσω του συμβατικού καθεστώτος, όπως είναι η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλομορφία στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών (1992, Ρίο), η οποία έχει ως στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας, τη βιώσιμη χρήση των συστατικών της και τη δίκαιη και ισότιμη κατανομή των οφελών που προκύπτουν από τη χρησιμοποίηση των γενετικών πόρων δίνει κυριαρχικά δικαιώματα στο κράτος, το οποίο επιτρέπει ή μη τη πρόσβαση στους γενετικούς πόρους της επικράτειας του.
Η πολυμερής συμφωνία στα πλαίσια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για τη Προστασία των Πνευματικών Δικαιωμάτων (1994), προσπαθεί να δημιουργήσει τις ελάχιστες προδιαγραφές προστασίας, ειδικά με το άρθρο 27, αφού επιτρέπει στα μέλη να αποκλείουν εφευρέσεις από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έτσι ώστε να προστατεύεται η δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη, ενώ εν γένει προάγει το μονοπωλιακό σύστημα και δίνει προτεραιότητα στη προστασία του ιδιώτη-εφευρέτη και της ανακάλυψής του. Τα μέσα της επιδιωκόμενης προστασίας γι’ αυτούς τους τύπους των εφευρέσεων είναι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας («πατέντες» όπως έχει καθιερωθεί να επικαλούνται), νομικά έγγραφα δηλαδή, που χορηγούνται από την κυβέρνηση κάθε κράτους και αποδίδουν αποκλειστικά δικαιώματα στους εφευρέτες, με την προυπόθεση να έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: το αντικείμενο προστασίας θα πρέπει να είναι νέο, μη προφανές και χρήσιμο. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου στην πρακτική της «prior art», όπως επίσης και στα δικαιώματα και στον ρόλο των αυτόχθονων πληθυσμών.
Τελικά, υπάρχει σύγκρουση των συμβατικών κειμένων; Είναι μια σύγχρονη μορφή «αποικιακής λεηλασίας» ή ερευνητικές ενέργειες που σκοπό έχουν την ανακάλυψη θεραπευτικών ουσιών προς όφελος όλης της ανθρωπότητας; Ποιός είναι ο πραγματικός κυρίαρχος της Φύσης; Ερωτήματα και προβληματισμοί που αντιμετωπίστηκαν στην συζήτηση που ακολούθησε τη παρουσίαση και ακολούθησαν διεπιστημονική προσέγγιση.
Ο χώρος που φιλοξένησε το γεγονός ήταν η Γεωπονική Σχολή Αθηνών, πιο συγκεκριμένα το τμήμα Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιέργειας μετά από την ευγενική πρόταση φιλοξενίας της κα. Χάγιερ, επίκουρης καθηγήτριας του εν λόγω τμήματος. Η Γεωργοπούλου Ανναλίζα, δευτεροετής φοιτήτρια του ΠΜΣ «Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση και Βιώσιμη Ανάπτυξη» του Πάντειου Πανεπιστημίου, επιλήφθηκε της προετοιμασίας και της παρουσίασης του σύγχρονου θέματος της Βιοπειρατίας με την αρωγή του υποψήφιου διδάκτορα του ίδιου Πανεπιστημίου, κ. Ροδοθεάτου Γεράσιμου, ο οποίος είχε το ρόλο του σχολιαστή.
Επιμέλεια: Σωτήρης Σκουλούδης
