Τι προκάλεσε τον «χειμερινό καύσωνα» στην Ευρώπη και την «βόμβα ψύχους» στις ΗΠΑ

Την ώρα που ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση που προκαλεί έχουν αναγκάσει πολλές χώρες ανά τον κόσμο να κάνουν βήματα πίσω στην απεξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα, ο πλανήτης εκπέμπει διαρκώς σήματα κινδύνου, δείχνοντας ότι οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στο σημείο όπου δεν θα είναι αναστρέψιμη πλέον η κλιματική αλλαγή.

Για πολλούς εξάλλου αυτό έχει ήδη γίνει. Πιο πρόσφατο παράδειγμα της κατάστασης ήταν οι πρωτόγνωρα υψηλές θερμοκρασίες στην Ευρώπη την Πρωτοχρονιά, σε αντίθεση με την μαζική ψυχρή εισβολή στις Ηνωμένες Πολιτείες, που επηρέασε ακόμα και την Φλόριντα. Στην Κεντρική Ευρώπη σημειώθηκαν οι πιο ασυνήθιστες για την εποχή θερμοκρασίες, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος. Για το μεγάλο κόστος που προκαλεί αυτή η κατάσταση κάνει λόγο ο Χρήστος Ζερεφός, που είναι γενικός γραμματεύς της Ακαδημίας Αθηνών και Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή.

Χώρες σε όλη την Ευρώπη έχουν βιώσει θερμοκρασίες ρεκόρ του Ιανουαρίου, λένε οι μετεωρολόγοι. Τουλάχιστον οκτώ ευρωπαϊκές χώρες κατέγραψαν την πιο ζεστή μέρα του Ιανουαρίου ποτέ. Οι κλιματολόγοι κάνουν λόγο για ένα «ακραίο γεγονός» που δεν μοιάζει με τίποτα στην ευρωπαϊκή ιστορία. Χώρες όπως η Πολωνία, η Δανία, η Ολλανδία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Λευκορωσία και η Τσεχική Δημοκρατία αντιμετωπίζουν θερμοκρασίες ρεκόρ.

Στο Korbielów της Πολωνίας, τα θερμόμετρα κατέγραψαν 19 βαθμούς Κελσίου, μια θερμοκρασία που παρατηρείται πιο συχνά τον Μάιο και είναι 18 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από τον ετήσιο μέσο όρο που είναι στον 1 βαθμό για τον Ιανουάριο.

Στη Γαλλία, οι θερμοκρασίες ανέβηκαν σχεδόν στους 25 βαθμούς Κελσίου στα νοτιοδυτικά την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, ενώ τα κανονικά πολυσύχναστα ευρωπαϊκά χιονοδρομικά κέντρα ερήμωσαν λόγω έλλειψης χιονιού.

Η Μετεωρολογική Υπηρεσία στη Γερμανία, όπου καταγράφηκαν θερμοκρασίες άνω των 20 βαθμών Κελσίου, ανακοίνωσε ότι μια τέτοια ήπια αλλαγή του έτους δεν είχε παρατηρηθεί στη χώρα από τότε που άρχισαν να τηρούνται αρχεία, το 1881.

Αρκετά υψηλές ήταν και οι θερμοκρασίες στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης, σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος: «Η Ευρώπη την Πρωτοχρονιά είδε θερμοκρασίες σε πολλές περιοχές που ήταν ρεκόρ. Όχι με τόσο μεγάλη διάρκεια όπως στη χώρα μας, που είχαμε εμμονή υψηλών θερμοκρασιών τον Δεκέμβριο, με μικρά διαλλείματα κακοκαιριών κυρίως στο πρώτο δεκαπενθήμερο. Αυτό βλέπουμε ότι θα συνεχιστεί μέχρι τις 9-10 του μήνα και στη συνέχεια θα περάσουμε σε πιο φυσιολογικές για την εποχή θερμοκρασίες. Αυτή τη στιγμή έχουμε ελάχιστο χιόνι, στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2004 που έχουμε αξιόπιστες δορυφορικές μετρήσεις. Αυτό που μας ανησυχεί περισσότερο είναι η διάρκεια που ανεβάζει τους μέσους όρους παρά τα μεμονωμένα επεισόδια ψυχρών περιόδων ή θερμών περιόδων που έχουν συμβεί ξανά στο παρελθόν. Επίσης μας ανησυχεί ότι πλέον παγιώνεται μία κατάσταση, έχουμε πολλούς μήνες αυτές τις σημαντικές αποκλίσεις προς τα πάνω, υπάρχουν και κρύοι μήνες, όπως ο Μάρτιος του 2022 που ήταν από τους πολύ κρύους μήνες». 

Αντίστοιχα ακραίες θερμοκρασίες αλλά προς τα κάτω βίωσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Στις Ηνωμένες Πολιτείες έγινε μια τεράστια ψυχρή εισβολή, η περιοχή έχει ψυχρές εισβολές συχνά, και ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Αυτό που είναι πρωτόγνωρο είναι η ένταση που είχαμε και το πόσο νότια κατέβηκαν αυτές οι αέριες μάζες επηρεάζοντας μέχρι και περιοχές όπως η Φλόριντα. Εκεί βέβαια με θετικές θερμοκρασίες αλλά πολύ χαμηλές. Στα βόρεια έπεσε η θερμοκρασία πολύ γρήγορα κι αυτό ήταν που προκάλεσε σοκ στους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα, δεν είχε ευτυχώς πολύ μεγάλη διάρκεια, αλλά προκάλεσε δεκάδες θύματα», επισημαίνει ο κ. Λαγουβάρδος.

 Χ. Ζερεφός: Τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος

Αν και δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, το κόστος της κλιματικής αλλαγής επιβαρύνει και τις οικονομίες των χωρών και μάλιστα πρόκειται για ένα σημαντικό ποσοστό του ΑΕΠ τους, υποστηρίζει ο κ. Ζερεφός, ο οποίος εδώ και δεκαετίες απευθύνει εκκλήσεις για τη λήψη αποφασιστικών μέτρων.

 «Η τεράστια κλιματική ανισορροπία έχει και μεγάλο κόστος. Ειδικά για τη Ευρώπη, μπορεί το κόστος αυτό να είναι πολύ μεγάλο σε χώρες όπως η Ελλάδα και οι υπόλοιπες χώρες στα Βαλκάνια. Δηλαδή, ήδη τα οικοσυστήματα τα δικά μας στη Μεσόγειο, έχουν χάσει ένα μέρος του χειμώνα. Κάτι που είναι σημαντικό για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων. Ήδη οι βροχές έχουν λείψει στην κεντρική και την ανατολική Μεσόγειο πολύ, δεν έχουμε βέβαια χιόνια και φοβάμαι ότι τόσο η αγροτική παραγωγή θα επηρεαστεί, κάτι που θα έχει πολύ μεγάλο κόστος για τις χώρες μας, αλλά και ο πιο μεγάλος κίνδυνος είναι ότι αν τυχόν συνεχιστεί η λειψυδρία στους προσεχείς μήνες, θα φτάσουμε σε ένα πολύ ξηρό καλοκαίρι, με πολύ ξηρό έδαφος, όπου οι πυρκαγιές θα είναι πολύ πιο δυνατές, εφόσον υπάρχουν και καύσωνες, τους οποίους έχουμε σχεδόν κάθε καλοκαίρι. Υψηλές θερμοκρασίες έχουμε πλέον κάθε χρόνο λόγω της αποσταθεροποίησης του κλίματος και γίνεται ένας φαύλος κύκλος τον οποίο ελπίζω ότι δεν θα δούμε, αλλά ο κίνδυνος υπάρχει», επισημαίνει ο κ. Ζερεφός που λέει ακόμα ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχίζεται και ότι ήδη βρισκόμαστε σε επίπεδα πάνω από αυτά που υπολογίζαμε πριν από πέντε χρόνια.

 

«Επίσης, το χειρότερο είναι ότι ο υδροφόρος ορίζοντας σε πολλές περιοχές της Μεσογείου έχει κατέβει επικίνδυνα, όχι μόνο από την υπερεκμετάλλευση, αλλά και από την ανακατανομή των βροχοπτώσεων και του χιονιού που έχει μειωθεί επίσης», τονίζει ο κ. Ζερεφός και καταλήγει λέγοντας ότι λόγω αυτής της κατάσταση θα πρέπει να ληφθούν ουσιαστικά μέτρα κατά των πυρκαγιών αυτό το καλοκαίρι.

Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη αναλύσει τους συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους η κλιματική αλλαγή μπορεί να έχει επηρεάσει τις πρόσφατες υψηλές θερμοκρασίες, αλλά ο ζεστός καιρός του Ιανουαρίου ταιριάζει σε μια μακροπρόθεσμη τάση αύξησης της θερμοκρασίας λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη που προκαλείται από τον άνθρωπο.