Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Νωρίτερα φέτος, ο καθηγητής Jacques Pironon έψαχνε για μεθάνιο στη λεκάνη της Λωρραίνης, στη βορειοανατολική Γαλλία, όταν η ομάδα του έκανε μια απροσδόκητη ανακάλυψη. Περίπου 3.000 μέτρα κάτω από το έδαφος βρήκαν ένα πολύ μεγάλο κοίτασμα υδρογόνου. «Είναι αυτό που ονομάζουμε ευτυχή συγκυρία», λέει ο καθηγητής Pironon, διευθυντής έρευνας στο γαλλικό Εθνικό Επιστημονικό Κέντρο της Επιστήμης (CNRS) στο Πανεπιστήμιο της Λωρραίνης.
Πριν από λίγο καιρό, ένα τέτοιο εύρημα θα είχε μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον, αλλά αυτές τις μέρες προκαλεί σάλο. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλοί πιστεύουν ότι το υδρογόνο θα είναι ένα απαραίτητο καύσιμο τα επόμενα χρόνια. Υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να είναι το κλειδί για τη μετακίνηση της παγκόσμιας οικονομίας στο καθαρό μηδέν, καθώς το υδρογόνο δεν παράγει διοξείδιο του άνθρακα (CO2) όταν χρησιμοποιείται ως καύσιμο ή σε βιομηχανικές διεργασίες.
Όμως το μεγάλο μειονέκτημα του υδρογόνου είναι ότι, αυτή τη στιγμή, οι περισσότεροι τρόποι παραγωγής του δεν είναι καθόλου πράσινοι. Σύμφωνα με το Carbon Trust, λιγότερο από το 1% της τρέχουσας παγκόσμιας παραγωγής υδρογόνου είναι ελεύθερο εκπομπών. Υπάρχει το γκρι υδρογόνο – που παράγεται με διάσπαση του μεθανίου σε διοξείδιο του άνθρακα και υδρογόνο (Η2). Το μπλε υδρογόνο παράγεται με τον ίδιο τρόπο, αλλά το CO2 που παράγεται δεσμεύεται και αποθηκεύεται. Το μαύρο υδρογόνο παράγεται από μερική καύση άνθρακα.
Το πράσινο υδρογόνο – αυτό το άπιαστο 1% – δημιουργείται μέσω της ηλεκτρόλυσης του νερού σε οξυγόνο και υδρογόνο.
Όμως το πράσινο υδρογόνο είναι σχετικά ακριβό και σε έλλειψη, επομένως οποιαδήποτε άλλη παροχή αερίου χωρίς εκπομπές θα ήταν ευπρόσδεκτη. Γνωστά ως φυσικό υδρογόνο, χρυσό υδρογόνο ή λευκό υδρογόνο, τα φυσικά κοιτάσματα θα μπορούσαν να είναι μια σημαντική πηγή. Παράγονται με διάφορους τρόπους, αλλά η κύρια διαδικασία περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση του υπόγειου νερού με ορυκτά πλούσια σε σίδηρο όπως η ολιβίνη. Αυτό προκαλεί τη διάσπαση του νερού σε οξυγόνο, το οποίο συνδέεται με το σίδηρο και το υδρογόνο. Η γαλλική ανακάλυψη δεν είναι η πρώτη φορά που εντοπίζει φυσικό υδρογόνο – υπάρχει ήδη ένα μικρό πηγάδι στο Bourakebougou, στο δυτικό Μάλι, και πιστεύεται ότι υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Ρωσία και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες .
Ωστόσο, η ανακάλυψη στη Γαλλία πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο φυσικό κοίτασμα αερίου που έχει βρεθεί ποτέ. Ο καθηγητής Pironon εκτιμά ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν 250 εκατομμύρια τόνοι υδρογόνου, αρκετά για να καλύψουν την τρέχουσα παγκόσμια ζήτηση για περισσότερα από δύο χρόνια. Θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλά περισσότερα κοιτάσματα υδρογόνου που δεν έχουν ανακαλυφθεί σε όλο τον κόσμο – το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο (USGS), υπολογίζει χιλιάδες ή ίσως δισεκατομμύρια μεγατόνους.
Βέβαια, δεν είναι όλα αυτά εύκολα εκμεταλλεύσιμα, προειδοποιεί ο ερευνητής του USGS, γεωλόγος Geoffrey Ellis, ο οποίος έχει μοντελοποιήσει την ποσότητα του γεωλογικού υδρογόνου. «Αυτό είναι το παγκόσμιο μοντέλο και η συντριπτική πλειονότητα θα είναι απρόσιτη – πολύ βαθιά ή πολύ μακριά στην ανοικτή θάλασσα ή σε συσσωρεύσεις που είναι πολύ μικρές για να γίνει ποτέ οικονομικά εκμεταλλεύσιμη ή πρόσβαση σ’ αυτές», λέει.
Όμως το USGS εκτιμά ότι υπάρχουν πιθανώς περίπου 100.000 μεγατόνοι προσβάσιμου υδρογόνου – και αυτό θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει εκατοντάδες χρόνια προσφοράς.
Οι τεχνικές για την εξόρυξη του, λέει ο Ellis, «θα πρέπει να είναι παρόμοιες με το φυσικό αέριο. Η τεχνολογία είναι ήδη σε ισχύ». Ενώ η τοποθεσία Bourakebougou στο Μάλι είναι επί του παρόντος η μόνη εγκατάσταση που παράγει λευκό υδρογόνο εμπορικά – και αποφέρει μόνο περίπου πέντε τόνους ετησίως – υπάρχουν κινήσεις για την ευρύτερη εκμετάλλευση των αποθεμάτων. Νωρίτερα φέτος, η επενδυτική εταιρεία Breakthrough Energy Ventures του Bill Gates επένδυσε 91 εκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική νεοφυή εταιρεία Koloma, η οποία θέλει να εκμεταλλευτεί τα αποθέματα λευκού υδρογόνου στις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, η εταιρεία αναζήτησης Getech ερευνά για πιθανά κοιτάσματα στο Μαρόκο, τη Μοζαμβίκη, τη Νότια Αφρική και το Τόγκο.
Ένας σημαντικός τομέας εστίασης είναι η Νότια Αυστραλία, η οποία το 2021 πρόσθεσε το υδρογόνο στον κατάλογο των ελεγχόμενων ουσιών που επιτρέπονται για εξερεύνηση βάσει του νόμου για το πετρέλαιο και τη γεωθερμία του 2000, ανοίγοντας τον δρόμο για περαιτέρω εξερεύνηση. «Από τον Φεβρουάριο του 2021, έξι διαφορετικές εταιρείες έχουν υποβάλει αίτηση και τους έχουν χορηγηθεί 18 άδειες έρευνας για χρυσό υδρογόνο», λέει ο Suren Thurairajah, συνεργάτης για το κλίμα και την αειφορία, στην Deloitte Australia. «Η περιοχή υπό άδεια είναι 570.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, που είναι το 32% του μεγέθους της πολιτείας της Νότιας Αυστραλίας».
Πιο πρόσφατα, μια εταιρεία που ονομάζεται Gold Hydrogen ανακοίνωσε την ανακάλυψη ενός μεγάλου πεδίου φυσικού υδρογόνου στην πολιτεία, το οποίο ελπίζει να φέρει σε παραγωγή τον επόμενο ή τον μεθεπόμενο χρόνο. Μέχρι στιγμής, οι σημαντικότεροι ενεργειακοί παράγοντες είναι συγκρατημένοι. «Οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου ενδιαφέρονται πολύ, αλλά αυτή τη στιγμή κάθονται στο περιθώριο και παρακολουθούν, τηρώντας μια στάση αναμονής. Αφήνουν τις νεοφυείς επιχειρήσεις να πάρουν το ρίσκο γιατί σ’ αυτό το σημείο το εγχείρημα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο», λέει ο Ellis. «Μόλις προκύψουν ορισμένα δεδομένα παραγωγής από κάποια από αυτά τα πηγάδια, σίγουρα θα δούμε τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου να κινούνται σε αυτόν τον χώρο».
«Ένα πρόβλημα» συνεχίζει, «είναι ότι επί του παρόντος υπάρχει έλλειψη αγοράς υδρογόνου στις ΗΠΑ, μειώνοντας τα κίνητρα για εξερεύνηση». Σύμφωνα με την ομάδα βιομηχανίας: Συμβούλιο Υδρογόνου, η Ευρώπη είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στις προτάσεις έργων υδρογόνου, αντιπροσωπεύοντας το 35% των παγκόσμιων επενδύσεων, με τη Λατινική Αμερική και τη Βόρεια Αμερική να αντιπροσωπεύουν περίπου το 15%. «Υπάρχει, λοιπόν, ένα είδος προβλήματος τύπου κότας και αυγού: οι αγορές δεν αναπτύσσονται πραγματικά μέχρι να δουν την προσφορά και η προσφορά δεν θα αναπτυχθεί πραγματικά μέχρι να δει την αγορά», λέει ο Ellis. «Όμως», προσθέτει, «νομίζω ότι είναι συνάρτηση του πόση προσπάθεια καταβάλουμε. Εάν πραγματικά αποφασίσουμε ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να διευκρινίσουμε στα γρήγορα, νομίζω ότι θα μπορούσε να γίνει».
