Το σημερινό παγκόσμιο σύστημα τροφίμων και ποτών είναι μη βιώσιμο. Το 2023, οι παγκόσμιοι ηγέτες εξέδωσαν μια δήλωση στη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, την COP28, αναγνωρίζοντας το ρόλο που μπορούν και πρέπει να διαδραματίζουν πιο βιώσιμα και ανθεκτικά συστήματα αγροδιατροφής για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η οινοποιία είναι και ένας από τους τομείς του αγροδιατροφικού συστήματος που επηρεάζεται σοβαρά από την κλιματική αλλαγή και είναι επίσης ένας μικρός -αλλά όχι ασήμαντος- συντελεστής στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε όλο το σύστημα.
Η οινοποιία έχει αντιμετωπίσει επικρίσεις για την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητά της γενικότερα. Ωστόσο, οι αποφάσεις αγοράς των καταναλωτών (ποιο κρασί να αγοράσω;) είναι αυτές που έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες να οδηγήσουν τις τόσο απαραίτητες συστημικές αλλαγές για τη βελτίωση της βιωσιμότητας σε ολόκληρη τη βιομηχανία κρασιού.
Εμφιάλωση σταφυλιών
Η συμβατική παραγωγή κρασιού δεν είναι εγγενώς βιώσιμη, υποβαθμίζοντας τη γη, το νερό και τον αέρα ενώ ενισχύει τις κοινωνικές αδικίες και την ανισότητα. Η παραγωγή οινοποιήσιμων σταφυλιών ευθύνεται για πάνω από το 17% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου του κλάδου, κυρίως μέσω μηχανημάτων που κινούνται με ορυκτά καύσιμα, ενώ η εφαρμογή φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων μπορεί να μειώσει τη βιοποικιλότητα, να προκαλέσει στειρότητα του εδάφους και να μολύνει τοπικά ποτάμια και λίμνες. Λιγότερο ορατές είναι οι κοινωνικές αδικίες που βιώνουν πολλοί από τους μετανάστες εργάτες που απασχολούνται κατά τη συγκομιδή των σταφυλιών.
Η οινοποίηση ευθύνεται για έως και 81% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ολόκληρο τον κλάδο μέσω της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας, χημικών και νερού. Ωστόσο, οι εκπομπές από την παραγωγή και τη μεταφορά γυάλινων φιαλών μπορεί επίσης να είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Τα μπουκάλια μπορούν να ζυγίζουν από περίπου 350 γραμμάρια έως σχεδόν 1.220 γραμμάρια.
Υπολογίζεται ότι πάνω από τα μισά μπουκάλια που χρησιμοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες αποστέλλονται από την Κίνα, διασχίζουν τον Ειρηνικό Ωκεανό πριν γεμίσουν και στη συνέχεια διανεμηθούν σε όλο τον κόσμο. Όσο πιο βαρύ είναι το μπουκάλι, τόσο περισσότερα ορυκτά καύσιμα απαιτούνται για τη μεταφορά τους. Στη συνέχεια, αφού καταναλωθούν, η διαχείριση των απορριμμάτων δημιουργεί περαιτέρω εκπομπές.
Αυξανόμενες δράσεις
Η βιομηχανία κρασιού ανταποκρίνεται σε αυτές τις προκλήσεις. Ο Καναδάς, για παράδειγμα, είναι πρωτοπόρος σε ορισμένες από τις σημαντικές πρωτοβουλίες. Το Liquor Control Board of Ontario (LCBO) είναι ένας από τους μεγαλύτερους αγοραστές αλκοόλ στον κόσμο και απαιτεί τα τυπικά μπουκάλια κρασιού (750 ml) που πωλούνται στα καταστήματά τους να ζυγίζουν όχι περισσότερο από 420 γραμμάρια.
Τόσο οι μικροί όσο και οι μεγάλοι παραγωγοί στις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Νέα Ζηλανδία χρησιμοποιούν ελαφρύτερα μπουκάλια για να μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους και να εξοικονομήσουν χρήματα.
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για τα γυάλινα μπουκάλια με χαμηλότερα αποτυπώματα άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των φιαλών από τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (PET), των χάρτινων φιαλών, του κρασιού σε κουτί, του κρασιού βρύσης και των κουτιών αλουμινίου. Δυστυχώς, οι πελάτες μπορεί να διστάζουν να αγοράσουν κρασί σε αυτές τις εναλλακτικές μορφές, θεωρώντας ότι είναι χαμηλότερης ποιότητας, επομένως, η εκπαίδευση των καταναλωτών είναι σημαντική.
Ενώ η αμπελοκαλλιέργεια που χρησιμοποιεί βιολογικές ή βιοδυναμικές αρχές μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να προωθήσει μια μεγαλύτερη βιωσιμότητα, αυτές αντιπροσωπεύουν μόνο το 6% των αμπελώνων.
Οι περισσότεροι οινοπαραγωγοί χρησιμοποιούν πιο συμβατικές μεθόδους καλλιέργειας σταφυλιών, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις προσαρμόζονται για να δημιουργήσουν πιο βιώσιμες πρακτικές. Στον αμπελώνα, αυτά περιλαμβάνουν τη χρήση περισσότερων σταφυλιών και υποκείμενων ανθεκτικών σε ασθένειες και ξηρασίας, τα οποία απαιτούν λιγότερους ψεκασμούς με χημικά και λιγότερο νερό.
Από την πλευρά της παραγωγής κρασιού, πολλά οινοποιεία επενδύουν σε γεωθερμικά συστήματα για τις ανάγκες θέρμανσης και ψύξης στο οινοποιείο, μειώνοντας σημαντικά τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές οι πρωτοβουλίες υποστηρίζονται από τον Διεθνή Οργανισμό Αμπέλου και Οίνου (OIV) -τα 50 κράτη μέλη του παράγουν το 87% του παγκόσμιου κρασιού- ο οποίος υιοθέτησε μια πολιτική που προωθεί τις γενικές αρχές της βιωσιμότητας σε όλες τις φάσεις παραγωγής.
Άλλοι βιομηχανικοί οργανισμοί, όπως το International Wineries for Climate Action, επικεντρώνονται σε τρόπους μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο μηδέν μέχρι το 2050, ενώ το Sustainable Wine Roundtable είναι μια ανεξάρτητη ομάδα που επιδιώκει να προωθήσει τη βιωσιμότητα σε όλη την αλυσίδα του κρασιού και να μεταφέρει αυτές τις πληροφορίες στον καταναλωτή.
Πρόσφατη έρευνα έδειξε σχετικά περιορισμένες γνώσεις των καταναλωτών σχετικά με το κρασί που παράγεται βιώσιμα, αλλά προθυμία να συμμετάσχουν σε πολλές συμπεριφορές γύρω από το προϊόν, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς ενός πιο φιλικού προς το περιβάλλον κρασιού. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους νεότερους καταναλωτές κρασιού, οι οποίοι εκτιμούν τη βιωσιμότητα περισσότερο από τις παλαιότερες γενιές.
Οι καταναλωτές αναζητούν εύκολους τρόπους για να αναγνωρίσουν το βιώσιμο κρασί, όπως σαφείς οπτικές ενδείξεις στις ετικέτες και αξιόπιστες πιστοποιήσεις βιωσιμότητας. Αυτές οι σκέψεις πρέπει να αποτελούν προτεραιότητες για την παγκόσμια οινοποιία, καθώς επιδιώκει να ανταποκριθεί στη ζήτηση των καταναλωτών και να αντιμετωπίσει τις υπαρξιακές προκλήσεις για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της.
