Νερό δηλητήριο

Ρεπορτάζ: Χρήστος Μαζάνης 

H καταλληλότητα του πόσιμου νερού πολλών περιοχών (συμπεριλαμβανομένης της Αττικής) μπήκε και εφέτος στο στόχαστρο του χημικού εργαστηρίου του Πανελλήνιου Κέντρου Οικολογικών Ερευνών (ΠΑΚΟΕ). Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του, το συγκεκριμένο κέντρο πραγματοποίησε έρευνα με σκοπό την αξιολόγηση της ποιότητας του πόσιμου νερού στις παρακάτω περιοχές:

– στην ευρύτερη περιοχή του Ωρωπού
– στην ευρύτερη περιοχή της Τανάγρας
– σε περιοχές της Εύβοιας 

Οι δειγματοληψίες έγιναν στις 17, 18 και 19 Νοεμβρίου, και τα δείγματα αναλύθηκαν σε πιστοποιημένα εργαστήρια Οι δειγματοληψίες, όπως αναφέρει το ΠΑΚΟΕ, έγιναν στις 17, 18 και 19 Νοεμβρίου. Σχετικά με τα αποτελέσματα, οι μικροβιολογικές παράμετροι προσδιορίστηκαν την ίδια μέρα της δειγματοληψίας στα πιστοποιημένα εργαστήρια του Κέντρου, ενώ οι χημικές παράμετροι προσδιορίστηκαν δύο ημέρες μετά. Κατά τη διάρκεια των ημερών αυτών, τα δείγματα διατηρήθηκαν στους 4 βαθμούς Κελσίου στο ψυγείο.

Τι έδειξε η έρευνα στην ευρύτερη περιοχή του Ωρωπού

Η ποιότητα του νερού της συγκεκριμένης περιοχής έχει απασχολήσει στο παρελθόν εξαιτίας τόσο της επαφής του νερού του δικτύου με το δίκτυο αποχέτευσης (βόθροι) όσο και της παρουσίας του καρκινογόνου εξασθενούς χρωμίου που εντοπίζεται στον Ασωπό ποταμό λόγω της χρήσης του ως αποδέκτη βιομηχανικών αποβλήτων.

Ο Ασωπός ποταμός εκβάλλει στο Χαλκούτσι, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η ποιότητα του υδροφόρου ορίζοντα του ίδιου του Ωρωπού αλλά και των γύρω περιοχών.

Όπως ενημερώνει το ΠΑΚΟΕ, «πηγαίνοντας προς τον Ωρωπό, το Χαλκούτσι, τη Συκάμινο ή τη Σκάλα Ωρωπού, συναντά κανείς αρκετές βιομηχανίες επί της Εθνικής οδού. Επίσης, σε αρκετά σημεία του δρόμου, διακρίνεται και ο Ασωπός ποταμός. Τα νερά του είναι εμφανώς ρυπασμένα, αφού είναι θολά, δύσοσμα, σε ορισμένα σημεία εμφανίζουν το φαινόμενο του ευτροφισμού, ενώ πηγαίνοντας κανείς στο Χαλκούτσι, όπου ο ποταμός περνά από την πλατεία του χωριού, τα νερά του έχουν ένα βαθύ κόκκινο χρώμα».

Η δειγματοληψία έγινε στις 17/11/2015 και στηρίχθηκε στην οδηγία 98/83/ΕΚ και στις τροποποιήσεις της για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης. Συλλέχθηκαν 10 δείγματα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης από τις περιοχές Συκάμινο, Χαλκούτσι, Σκάλα Ωρωπού και χωριό Ωρωπού του Δήμου Ωρωπού.

Τα δείγματα αυτά υποβλήθηκαν σε χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις, με έμφαση στην περιεκτικότητά τους σε εξασθενές χρώμιο. Επιλέχθηκαν σημεία τα οποία χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση μεγάλου αριθμού κατοίκων, όπως σχολεία, χώροι εστίασης, καταστήματα τροφίμων κ.λπ.

Σε αρκετά από αυτά τα σημεία, οι ιδιοκτήτες ενημέρωσαν τα στελέχη του ΠΑΚΟΕ ότι το νερό δεν χρησιμοποιούνταν ως πόσιμο, ωστόσο γινόταν χρήση του για ξέπλυμα ή μαγείρεμα τροφίμων, ή για άρδευση καλλιεργειών τροφίμων. Επίσης, συλλέχθηκαν και δύο δείγματα νερού απευθείας από τον Ασωπό ποταμό με σκοπό την εκτίμηση της ποιότητάς του ως προς το εξασθενές χρώμιο και άλλες χημικές παραμέτρους.

Σημεία δειγματοληψίας:

– Φούρνος «Λεμπούση» (Συκάμινος)
– Δημοτικό σχολείο Συκάμινου
– Φυτά «Μανώλης» (Ωρωπός)
– Φούρνος (Ωρωπός)
– Ψαράδικο «Χρήστος» (Σκάλα Ωρωπού)
– Φυλακές ΚΕΔΩ (Σκάλα Ωρωπού)
– Βενζινάδικο BP (Σκάλα Ωρωπού)
– Καφετέρια «ΚΨΜ» (Σκάλα Ωρωπού)
– Ψητοπωλείο «Αλάτι – Πιπέρι» (Σκάλα Ωρωπού) 
– Οικία (Χαλκούτσι) 
– Ασωπός ποταμός

Από τα αποτελέσματα των αναλύσεων φαίνεται ότι σε όλα τα σημεία δειγματοληψίας ανιχνεύτηκε εξασθενές χρώμιο, ωστόσο οι τιμές του ήταν χαμηλές.

Επίσης, σε τρία από τα δείγματα (φυλακές ΚΕΔΩ, φυτοπωλείο, Ψητοπωλείο), το νερό ήταν ακατάλληλο για πόση λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης ολικών κολοβακτηριοειδών και E.coli που περιείχε. Το νερό του Ασωπού ποταμού φαίνεται ότι είναι βαριά ρυπασμένο τόσο λόγω της συγκέντρωσης εξασθενούς χρωμίου όσο και της μεγάλης θολερότητάς του και του ασυνήθιστα κόκκινου χρώματός του.

Τι έδειξε η έρευνα στην ευρύτερη περιοχή της Τανάγρας 

Όπως αναφέρει το ΠΑΚΟΕ, ο Δήμος Τανάγρας περιλαμβάνει τις δημοτικές ενότητες Οινοφύτων, Σχηματαρίου και Τανάγρας. Η ποιότητα του νερού των περιοχών αυτών είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένη, καθώς στην ευρύτερη περιοχή εδρεύει μεγάλο μέρος (20%) των βιομηχανιών που λειτουργούν στη χώρα μας.

Την τελευταία δεκαετία είναι γνωστό το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η περιοχή από ρύπανση σε εξασθενές χρώμιο, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα απόβλητα των βιομηχανιών της Τανάγρας. Το πρόβλημα ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1960, όταν μεταφέρθηκαν εκεί οι βιομηχανικές μονάδες που ως τότε έδρευαν στην Αττική. Προς τα τέλη της δεκαετίας και κατά τη δεκαετία του 1970, ο Ασωπός χαρακτηρίζεται αγωγός λυμάτων των βιομηχανιών της γύρω περιοχής. Μεγάλη ποσότητα λυμάτων ρυπαίνει καθημερινά τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής, κάνοντας το νερό τοξικό και βαριά ρυπασμένο με χρώμιο και άλλα επικίνδυνα βαρέα μέταλλα. Από το 2007 που το πρόβλημα ήρθε στη δημοσιότητα έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μελέτες και έχει θεσμοθετηθεί νομικό πλαίσιο σχετικά με τα απόβλητα των βιομηχανιών και τα όρια των ρύπων.

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του, το ΠΑΚΟΕ πραγματοποίησε έρευνα σχετικά με την ποιότητα του πόσιμου νερού των συγκεκριμένων περιοχών. Συγκεκριμένα, στις 18/11/2015 έγιναν δειγματοληψίες νερού από τις δημοτικές ενότητες Οινοφύτων, Σχηματαρίου και Τανάγρας, με σκοπό την αξιολόγηση της ποιότητάς του, σύμφωνα με την οδηγία 98/83/ΕΚ. Συλλέχθηκαν από πέντε δείγματα νερού από τις δύο πρώτες περιοχές και τέσσερα δείγματα από το χωριό Τανάγρα.

Επιλέχθηκαν σημεία τα οποία χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση μεγάλου αριθμού κατοίκων, όπως σχολεία, χώροι εστίασης, καταστήματα τροφίμων κ.λπ. Σε ορισμένα από αυτά τα σημεία, οι ιδιοκτήτες ενημέρωσαν τα στελέχη που πραγματοποίησαν τις δειγματοληψίες ότι το νερό δεν χρησιμοποιούνταν ως πόσιμο, ωστόσο γινόταν χρήση του για ξέπλυμα ή μαγείρεμα τροφίμων, ή για άρδευση καλλιεργειών τροφίμων. Στα δείγματα πραγματοποιήθηκαν τόσο μικροβιολογικές όσο και φυσικοχημικές παράμετροι, δίνοντας έμφαση στην παράμετρο του εξασθενούς χρωμίου, η οποία αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα υποβάθμισης της ποιότητας του νερού των συγκεκριμένων περιοχών. 

Σημεία δειγματοληψίας:

Δημοτική ενότητα Οινοφύτων:

-Δημαρχείο Οινοφύτων
-Γυμνάσιο Οινοφύτων
-Εκκλησία Οινοφύτων 
-Φούρνος-Ζαχαροπλαστείο «Χασάνδρας»
-Ταβέρνα «Τα Φιλαράκια»

Δημοτική ενότητα Σχηματαρίου:

– Δημαρχείο Σχηματαρίου
-1ο Δημοτικό σχολείο Σχηματαρίου
– 3ο Δημοτικό σχολείο Σχηματαρίου 
-Εκκλησία Σχηματαρίου
-Καφετέρια «T-bar»

Δημοτική ενότητα Τανάγρας:

– Πλατεία Τανάγρας
-Δημοτικό σχολείο Τανάγρας
– Φούρνος
-Καφετέρια «Princess»

Από τα αποτελέσματα της δειγματοληψίας προκύπτει ότι αν και ανιχνεύεται εξασθενές χρώμιο σε όλα τα σημεία δειγματοληψίας, οι τιμές του είναι χαμηλές. Η θολερότητα και το pH σε όλα τα δείγματα ήταν εντός των αποδεκτών ορίων. Το δείγμα όμως νερού από το Γυμνάσιο Οινοφύτων είναι ακατάλληλο για πόση καθώς ανιχνεύτηκε E.coli κατά τον μικροβιολογικό έλεγχο. Επίσης, μεγάλος αριθμός ολικών κολοβακτηριοειδών καθώς και μια αποικία E.coli ανιχνεύθηκαν στο δείγμα νερού από την πλατεία της Τανάγρας. Ολικά κολοβακτηριοειδή ανιχνεύθηκαν συνολικά στα τρία από τα τέσσερα δείγματα της Τανάγρας.

Τι έδειξε η έρευνα στην περιοχή της Εύβοιας 

Το πρόβλημα με την ύπαρξη εξασθενούς χρωμίου στο πόσιμο νερό στη χώρα μας πήρε μεγάλες διαστάσεις το 2007, όταν ήρθαν στη δημοσιότητα πολύ υψηλές τιμές εξασθενούς χρωμίου στο πόσιμο νερό των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού.

Η υποβάθμιση της ποιότητας του νερού στην περιοχή της Εύβοιας και πιο συγκεκριμένα στην κεντρική Εύβοια στους Δήμους Μεσσαπίων, Χαλκίδας και Ερέτριας είχε ερμηνευθεί από την έντονη αγροτική δραστηριότητα στην περιοχή και από την ύπαρξη βιομηχανικής δραστηριότητας. Οι περιοχές αυτές υδροδοτούνται κυρίως από γεωτρήσεις, με αποτέλεσμα να αναφέρονται υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων αλλά και άλλων ρύπων, που έχουν περάσει στα υπόγεια νερά της περιοχής.

Το ΠΑΚΟΕ, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του, πραγματοποίησε έρευνα σχετικά με την ποιότητα του πόσιμου νερού των συγκεκριμένων περιοχών. Συγκεκριμένα, στις 19/11/2015, έγιναν δειγματοληψίες πόσιμου νερού σε διάφορα σημεία των Δήμων Χαλκίδας, Ερέτριας και Μεσσαπίων, με σκοπό την αξιολόγηση της ποιότητάς του, σύμφωνα με την οδηγία 98/83/ΕΚ. Συλλέχθηκαν συνολικά πέντε δείγματα από τον κάθε δήμο. 

Σημεία δειγματοληψίας:

Δήμος Χαλκίδας:

– Δεξαμενή ΔΕΥΑΧ
– Νέα Αρτάκη
– Παραλία Αυλίδας (Ναυπηγεία)
– Αφράτι, Μύτικας

Δήμος Μεσσαπίων:

– Δημαρχείο Μεσσαπίων
– Γυμνάσιο Μεσσαπίων
– Εκκλησία, Φούρνος «Μεσάλι»
– Πτηνοτροφείο (Ψαχνά)

Δήμος Ερέτριας:

– Δημαρχείο Ερέτριας
– Εκκλησία (κοιμητήριο)
– Fun Park
-Καφενείο «Apollonion»
– Φούρνος «Sweet & Bakery»

Από τα αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων φαίνεται ότι ανιχνεύεται εξασθενές χρώμιο στα νερά των περιοχών που ερευνήθηκαν, ωστόσο οι συγκεντρώσεις αυτές είναι χαμηλές. Η θολερότητα και το pH όλων των δειγμάτων που αναλύθηκαν είναι εντός των ορίων που προβλέπονται. Σε όλα τα δείγματα από τον Δήμο Μεσσαπίων ανιχνεύεται μεγάλος αριθμός ολικών κολοβακτηριοειδών καθώς και μια αποικία E.coli σε τρία από τα δείγματα. Από την άλλη, στις περιοχές των Δήμων Χαλκίδας και Ερέτριας δεν ανιχνεύεται παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών.

Τι αναφέρουν επιστήμονες στο zougla.gr

«Υπάρχουν βιομηχανίες στην περιοχή οι οποίες ρίχνουν τα λύματά τους στα ποτάμια. Αυτό είναι γνωστό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μολύνονται το πόσιμο νερό αλλά και οι καλλιέργειες. Δυστυχώς δεν γίνεται έλεγχος στις βιομηχανίες. Επίσης δεν ξέρουμε αν έχει ελεγχθεί και το νερό της Αθήνας. Πρέπει να γίνει έλεγχος. Σχετικά με το εξασθενές χρώμιο, παρόλο που υπάρχουν επιτρεπτά όρια, κανονικά στο νερό δεν θα έπρεπε να υπάρχει καθόλου. Οι μεγάλες ποσότητες είναι πολύ τοξικές. Δεν πρέπει να υπάρχει ούτε στην τροφή ούτε στο νερό» αναφέρει ο δρ Αντώνης Καφάτος, καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Aκούστε τι δηλώνει o κ. Καφάτος σχετικά με τα αποτελέσματα των ερευνών:

«Ποσότητες εξασθενούς χρωμίου περνούν στον ανθρώπινο οργανισμό»

«Είναι γεγονός ότι το εξασθενές χρώμιο προκαλεί βλάβες στο συκώτι, στο αμυντικό σύστημα του οργανισμού και είναι ύποπτο για καρκινογενέσεις. Μέχρι σήμερα δεν έχει καθοριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας κατώτερο ασφαλές όριο. Ακόμα και σε μικρές ποσότητες προκαλεί σοβαρές βλάβες στον οργανισμό, ιδιαίτερα όταν το εξασθενές χρώμιο βρίσκεται στο νερό το οποίο καταναλώνουμε. Κάποιες έρευνες έδειξαν ότι στα οπωροκηπευτικά υπάρχει λιγότερη απορρόφηση του χρωμίου. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως ο ανθρώπινος οργανισμός διά μέσου των πόρων του δέρματος μπορεί να απορροφήσει ποσότητες εξασθενούς χρωμίου, κατά τη διάρκεια του πλυσίματος. Το συμπέρασμα όμως είναι ότι στο νερό δεν θα πρέπει να υπάρχει καθόλου» αναφέρει ο Νίκος Κατσαρός, χημικός και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. 

Aκούστε τι δηλώνει o κ. Κατσαρός σχετικά με τα αποτελέσματα των ερευνών:

«Δεν πρέπει να πλένουμε τα τρόφιμα με νερό που περιέχει εξασθενές χρώμιο»

«Το εξασθενές χρώμιο είναι ένα τοξικό συστατικό το οποίο πρέπει να απουσιάζει από τα τρόφιμα και φυσικά το νερό. Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι παρουσιάζει τοξικότητα και πρέπει να απουσιάζει. Σε περιπτώσεις που υπάρχει στο νερό οι καταναλωτές θα πρέπει να αποφεύγουν να το καταναλώνουν, διότι η μακροχρόνια κατανάλωση δημιουργεί καρκινογενέσεις. Ακόμα και τα τρόφιμα δεν θα πρέπει να τα πλένουν με αυτό το νερό. Χρειάζεται πολλή προσοχή» τονίζει ο Ιωάννης Τσακνής, καθηγητής Τεχνολογίας Τροφίμων και διευθυντής της Σχολής Τεχνολογίας και Διατροφής του ΤΕΙ Αθήνας.

Aκούστε τι δηλώνει o κ. Τσακνής σχετικά με τα αποτελέσματα των ερευνών:

«Το νερό με ρύπανση χρωμίου δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ούτε για οικιακή χρήση»


«Οι πηγές μόλυνσης για τα κολοβακτηρίδια είναι διαφορετικές από τις πηγές ρύπανσης με το εξασθενές χρώμιο. Το ένα έχει να κάνει με μικροβιολογικές αιτίες, ενώ το άλλο είναι χημική ρύπανση. Η άποψή μου είναι ότι το εξασθενές χρώμιο δεν πρέπει να βρίσκεται καθόλου στο νερό. Το νερό με ρύπανση χρωμίου δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ούτε για οικιακή χρήση. Κι αυτό διότι είναι τοξικό. Έχει και εξωτερική επίδραση. Αν κάποιος πλένει τα χέρια του ή το σώμα του με μολυσμένο νερό διατρέχει κίνδυνο» αναφέρει  ο κ. Κωνσταντίνος Σφλώμος, καθηγητής Χημείας Τροφίμων του ΤΕΙ Αθηνών.

Aκούστε τι δηλώνει o κ. Σφλώμος σχετικά με τα αποτελέσματα των ερευνών: