Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Τι είναι κατασκευασμένο από το ίδιο ξύλο με ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο, συγκρατείται με κόλλα, κατασκευάζεται σε ένα σουηδικό εργοστάσιο και συναρμολογείται αργότερα;
Αν αυτό σας θυμίζει εξαρτήματα επίπλων ΙΚΕΑ σε επίπεδη συσκευασία, κάνετε λάθος.
Αν απαντούσατε «μια ξύλινη ανεμογεννήτρια», θα μπορούσατε να είστε οραματιστής.
Σύμφωνα με τη Modvion, την σουηδική start-up που μόλις κατασκεύασε τον υψηλότερο ξύλινο πύργο τουρμπίνας για αιολική ενέργεια στον κόσμο, αυτό είναι το μέλλον. «Έχει μεγάλες δυνατότητες», λέει ο Otto Lundman, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, μπροστά στον ολοκαίνουργιο στρόβιλο της εταιρείας, σε μικρή απόσταση από το Γκέτεμποργκ.
Έχει 150 μέτρα ύψος μέχρι την κορυφή της υψηλότερης λεπίδας. Η γεννήτρια 2 μεγαβάτ στην κορυφή, μόλις άρχισε να παρέχει ηλεκτρική ενέργεια στο σουηδικό δίκτυο, καλύπτοντας τις ανάγκες περίπου 400 σπιτιών. Το όνειρο του Lundman και της Modvion είναι να ανεβάσουν το ξύλο και τον αέρα πολύ ψηλότερα.
Οι περιορισμοί του χάλυβα
Στον ορίζοντα κοντά στο έργο της Modvion, γυρίζουν αρκετοί στρόβιλοι με παρόμοια εμφάνιση. Ο χάλυβας, όχι το ξύλο, είναι το βασικό υλικό για αυτούς όπως και για όλους (σχεδόν) τους πύργους στροβίλων του κόσμου. Ισχυρός και ανθεκτικός, ο χάλυβας επέτρεψε την κατασκευή τεράστιων ανεμογεννητριών και αιολικών πάρκων στη στεριά και στη θάλασσα.
Όμως ο χάλυβας δεν είναι χωρίς περιορισμούς, ιδιαίτερα για έργα στην ξηρά.
Καθώς η ζήτηση για υψηλότερους στροβίλους που εκμεταλλεύονται ισχυρότερους ανέμους με μεγαλύτερες γεννήτριες έχει αυξηθεί, η διάμετρος των κυλινδρικών χαλύβδινων πύργων για τη στήριξη τους έπρεπε επίσης να αυξηθεί. Σε έναν κόσμο οδικών σηράγγων, γεφυρών και κυκλικών κόμβων, πολλοί από την αιολική βιομηχανία λένε ότι η μεταφορά αυτών των τεράστιων κομματιών μετάλλου στις τοποθεσίες ανεμογεννητριών έχει γίνει πραγματικός πονοκέφαλος, περιορίζοντας στην πραγματικότητα πόσο ψηλοί μπορούν να είναι οι νέοι στρόβιλοι από χάλυβα.
Ξύλινη τουρμπίνα ή σάουνα;
Από έξω, υπάρχει μικρή προφανής διαφορά μεταξύ της ξύλινης τουρμπίνας Modvion και των χαλύβδινων ξαδέρφων της. Και οι δύο έχουν μια παχιά λευκή επίστρωση για την προστασία τους από τα στοιχεία της φύσης και τα πτερύγια είναι κατασκευασμένα κυρίως από υαλοβάμβακα, συνδεδεμένα με μια γεννήτρια που παράγει ηλεκτρισμό όταν περιστρέφεται.
Παρατηρώντας τον πύργο από μέσα αντιλαμβάνεται κανείς τις διαφορές. Οι τοίχοι έχουν κυρτό φινίρισμα από ακατέργαστο ξύλο, που μοιάζει με αυτό της σάουνας.
Η αντοχή του πύργου των 105 μέτρων προέρχεται από τα 144 στρώματα πλαστικοποιημένης ξυλείας καπλαμά (LVL) που φτιάχνουν τους χοντρούς τοίχους του.
Μεταβάλλοντας τον κόκκο καθενός από τα στρώματα ερυθρελάτης πάχους 3 χιλιοστών, η Modvion λέει ότι κατάφερε να ελέγξει την αντοχή και την ευελιξία του τοίχου. «Είναι η μυστική μας συνταγή», λέει χαμογελώντας ο συνιδρυτής της εταιρείας – και πρώην αρχιτέκτονας και κατασκευαστής σκαφών, David Olivegren.
Στο εργοστάσιο στην άκρη του Γκέτεμποργκ, τα λεπτά στρώματα ξύλου έχουν κολληθεί και συμπιεστεί μεταξύ τους για να φτιάξουν τα καμπύλα τμήματα. Αυτά τα κομμάτια στη συνέχεια μεταφέρονται και επί τόπου κολλούνται μεταξύ τους σε κυλίνδρους και στη συνέχεια στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο για να φτιάξουν τον πύργο. «Το ξύλο και η κόλλα είναι ο τέλειος συνδυασμός, το ξέρουμε εδώ και εκατοντάδες χρόνια», λέει ο Olivegren. «Και επειδή το ξύλο είναι ελαφρύτερο (από τον χάλυβα), μπορούμε να κατασκευάσουμε υψηλότερους στροβίλους με λιγότερο υλικό», συμπληρώνει.
Οι Lundman και Olivegren λένε ότι το μεγάλο σημείο πώλησης της τουρμπίνας τους είναι ότι, με τη χρήση ξύλου και κόλλας, μπορούν να κατασκευαστούν πύργοι σε μικρότερες πιο εύκολα μεταφερόμενες μονάδες. «Αυτό θα κάνει πολύ πιο εύκολο το χτίσιμο πραγματικά υψηλών πύργων», λένε, «καθώς διευκολύνεται η μεταφορά των κομματιών σε δύσκολες τοποθεσίες».
Ωστόσο, ο Dr Maximilian Schnippering, επικεφαλής βιωσιμότητας στη Siemens Gamesa – έναν από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές στροβίλων στον κόσμο – λέει ότι περισσότερα κομμάτια είναι πιθανό να σημαίνουν περισσότερα φορτηγά, περισσότερους ανθρώπους και περισσότερο χρόνο για να ολοκληρωθεί η εγκατάσταση. Θεωρεί το αρθρωτό σύστημα «πλεονέκτημα» και πιστεύει ότι οι ξύλινοι πύργοι μπορούν να «συμπληρώσουν όμορφα» τους χαλύβδινους πύργους. «Οι προσπάθειες της Siemens Gamesa επικεντρώνονται στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα του χάλυβα που χρησιμοποιείται», λέει.
Πίσω στο εργοστάσιο της Modvion ο Lundman λέει: «η βιομηχανία θέλει να κατασκευάσει τουρμπίνες με ύψος άκρου λεπίδας 300 μέτρων, που σημαίνει έναν πύργο ύψους 200 μέτρων ή και περισσότερο. Με τα σπονδυλωτά κομμάτια μπορούμε να το κάνουμε αυτό».
Ο χάλυβας θα μπορούσε φυσικά να είναι επίσης σπονδυλωτός, με τους κυλίνδρους κομμένους σε μικρότερα κομμάτια, αλλά η επιπλέον προσπάθεια που απαιτείται για να βιδωθούν τα τεμάχια μεταξύ τους προσθέτει τόσο στο κόστος όσο και στη συντήρηση.
Ένας από τους επενδυτές της Modvion είναι ο κολοσσός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Vestas. Έχει εγκαταστήσει περισσότερη δυναμικότητα αιολικής ενέργειας σε όλο τον κόσμο από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία.
Ο Jan Hagen, επικεφαλής τεχνολογίας για τη βόρεια και κεντρική Ευρώπη, λέει ότι βλέπει «τεράστιες δυνατότητες» στην αγορά υψηλότερων στροβίλων, με τους ξύλινους στροβίλους «ιδιαίτερα κατάλληλους» για να παίξουν ρόλο. «Αυτό που βρίσκουμε ενδιαφέρον σε αυτό είναι ο συνδυασμός μιας οικονομικά βιώσιμης λύσης που αντιμετωπίζει το πρόβλημα των μεταφορών και μιας βιώσιμης λύσης», λέει ο Hagen.
Αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα
Αν και η αιολική ενέργεια είναι φθηνότερη και καθαρότερη από όλες σχεδόν τις άλλες μορφές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η κατασκευή χάλυβα περιλαμβάνει εξαιρετικά θερμούς φούρνους και σχεδόν πάντα την καύση ορυκτών καυσίμων. Αυτό σημαίνει εκπομπές CO2 – ο κύριος μοχλός της κλιματικής αλλαγής.
Η Modvion λέει ότι η χρήση ξύλου αντί για χάλυβα εξαλείφει εντελώς το αποτύπωμα άνθρακα των ανεμογεννητριών, καθιστώντας τες αρνητικές ως προς τον άνθρακα. Αυτό συμβαίνει επειδή τα δέντρα αφαιρούν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα όταν είναι ζωντανά και όταν κόβονται ο άνθρακας αποθηκεύεται στο ξύλο. Όσο το ξύλο δεν καταλήγει να σαπίσει ή να καεί, ο άνθρακας δεν απελευθερώνεται.
Χρειάστηκαν περίπου 200 δέντρα για τον πύργο του στροβίλου της Modvion. Ήταν το ίδιο είδος – έλατο – που χρησιμοποιείται για τα χριστουγεννιάτικα δέντρα και η εταιρεία λέει ότι καλλιεργούνται με βιώσιμο τρόπο, δηλαδή όταν κόβονται φυτεύονται περισσότερα.
Η SSE Renewables, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αιολικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου, είπε στο BBC ότι γνώριζε το έργο της Modvion και ότι θα εξετάσει τους ξύλινους πύργους ως «μια εναλλακτική τεχνολογία» έναντι του χάλυβα. Ωστόσο, πολλά από τα έργα της SSE είναι υπεράκτια και τα απαιτούμενα εξαρτήματα μπορούν να μεταφερθούν με τεράστια πλοία – που σημαίνει ότι τα οφέλη της σπονδυλωτής μεταφοράς είναι λιγότερα.
Η Modvion λέει ότι ελπίζει να κατασκευάσει σύντομα άλλη μια ακόμη ψηλότερη τουρμπίνα και αν όλα πάνε καλά, θα ανοίξει μια εγκατάσταση που θα παράγει 100 ξύλινους αρθρωτούς στροβίλους το χρόνο, το 2027. «Η βιομηχανία κατασκευάζει επί του παρόντος 20.000 τουρμπίνες ετησίως», λέει ο Lundman. «Η φιλοδοξία μας είναι σε 10 χρόνια το 10% αυτών των στροβίλων – περίπου 2000 – να είναι ξύλινοι».
