Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί σύγχρονο φαινόμενο. Αυτό που είναι καινούργιο είναι οι ανθρωπογενείς αιτίες της, συμπέρασμα στο οποίο συνηγορεί η συντριπτική πλειονότητα των επιστημόνων. Οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στον πλανήτη μας έχουν μεταβληθεί πλείστες όσες φορές μέσα στην πορεία των αιώνων με τεράστιο αντίκτυπο όχι μόνο για τη βιοποικιλότητα, αλλά και για τον ίδιο τον ανθρώπινο πολιτισμό. Για παράδειγμα μια έρευνα υποστηρίζει ότι οι ξηρασίες ήταν η αιτία της καταστροφής του μυκηναϊκού πολιτισμού στην αρχαία Ελλάδα ή των Χετταίων της Ανατολίας.
Δύο πρόσφατες μελέτες αποδίδουν την εξαφάνιση δύο ακόμα αρχαίων πολιτισμών, των Ράπα Νούι στα Νησιά του Πάσχα και των Μάγιας στην Κεντρική Αμερική στις κλιματικές αλλαγές.
Οι Ράπα Νούι στα Νησιά του Πάσχα
Το Νησί του Πάσχα, ή Ράπα Νούι στην τοπική γλώσσα, ένα από τα πιο απομονωμένα κατοικημένα νησιά του κόσμου, 3.500 χιλιόμετρα δυτικά της Χιλής στον Ειρηνικό. Ήταν κάποτε καλυμμένο από πλούσια δάση φοινικόδεντρων, σήμερα όμως τα δέντρα απουσιάζουν από το σκληρό τοπίο. Οι πολυνήσιοι ναυτικοί που αποίκησαν το νησί κατά την πρώτη χιλιετία πριν τη γέννηση του Χριστού δημιούργησαν τον πολιτισμό των Ράπα Νούι.
Οι Ράπα Νούι είναι γνωστοί για τα επιβλητικά μοάι, τα γιγάντια ανθρωπόμορφα αγάλματα. Η πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Όκλαντ στη Νέα Ζηλανδία με επικεφαλής τον Τεν Λάντεφογκ, που δημοσιεύεται στην έγκριτη ανοιχτή επιθεώρηση «PNAS», δείχνει ότι ο πληθυσμός του νησιού συρρικνώθηκε δραματικά εξαιτίας της μεταβολής των τοπικών συνθηκών.
«Τα αποτελέσματα της μελέτης μου προκάλεσαν έκπληξη», δήλωσε ο Λάντεφογκ. Τα ευρήματα της μελέτης βασίστηκαν στη χρονολόγηση περισσότερων από 400 εργαλείων, κατασκευασμένων από οψιδιανό λίθο, που βρέθηκαν σε διάφορες περιοχές του νησιού και τα οποία αποκάλυψαν πολύτιμα στοιχεία για το χρόνο και τη χρήση της γης στα νησιά.
Το βασικό εύρημα είναι ότι δεν υπήρχε ομοιομορφία όσον αφορά στη χρήση γης και την αξιοποίηση του δάσους σε όλη την έκταση του νησιού. «Αν και δεν έχουμε στη διάθεσή μας άμεσα δεδομένα για το μέγεθος του πληθυσμού, είναι ξεκάθαρο ότι οι κάτοικοι αντιδρούσαν σε τοπικές περιβαλλοντικές διακυμάνσεις στο νησί πριν καταστραφούν από την εισαγωγή ευρωπαϊκών ασθενειών και από άλλες ιστορικές διαδικασίες» λέει ο Δρ Λάντεφογκ.
Οι περιβαλλοντικές αλλαγές στις οποίες αναφέρονται ήταν μεταβολές στη βροχόπτωση και την ποιότητα των εδαφών, μεταξύ άλλων. Η μελέτη υποδεικνύει, χωρίς όμως να αποδεικνύει, ότι οι Ράπα Νούι έπεσαν θύματα περιβαλλοντικών περιορισμών και όχι της άπληστης αποψίλωσης των δασών.
Σε κάθε περίπτωση, ο πληθυσμός είχε μειωθεί από 15.000 περίπου άτομα σε μόλις δύο με τρεις χιλιάδες όταν οι Ευρωπαίοι έφτασαν στο νησί το 1722. Ασθένειες που μετέφεραν οι ευρωπαίοι ναυτικοί, σε συνδυασμό με το εμπόριο σκλάβων, μείωσαν περαιτέρω τον πληθυσμό στα 111 άτομα το 1877.
Σήμερα στο Νησί του Πάσχα κατοικούν περίπου 6.000 κάτοικοι εκ των οποίων το 60% κατάγεται από τους ιθαγενείς Ράπα Νούι.
Οι Μάγιας
Παρατεταμένες ξηρασίες και κλιματικές μεταβολές συνέβαλαν στη σταδιακή εγκατάλειψη της Τικάλ, μιας μεγάλης πόλης των Μάγιας που άκμασε πριν από περίπου 1.500 χρόνια στη σημερινή Γουατεμάλα με αποκορύφωμα τον 8ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με έρευνα του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Σινσιννάτι που δημοσιεύθηκε το Δεκέμβριο του 2014 στην έγκριτη επιθεώρηση Proceedings of the National Academies of Sciences (PNAS) οι ξηρασίες ουσιαστικά ακύρωσαν τις εξελιγμένες πρακτικές των Μάγιας στη χρήση της Γης.
Η έρευνα βασίστηκε σε δορυφορικές παρατηρήσεις, αρχαιολογικά ευρήματα, πόρους τροφίμων, νερού και δασών της πόλης.
Στο παρελθόν οι επιστήμονες προχώρησαν σε διάφορες υποθέσεις για την εξαφάνιση αυτού του σπουδαίου πολιτισμού: πόλεμος, μη βιώσιμη γεωργία, κατάκτηση από τους ισπανούς Κονκισταδόρες. υπερπληθυσμός και ξηρασίες. Οι συγγραφείς της μελέτης με επικεφαλής τον Ντέιβιντ Λεντζ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή εκτεταμένων πεζόδρομων σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών διόγκωσαν το πρόβλημα της ξηρασίας με συνέπεια στα τέλη των μέσων του 9ου αιώνα μ.Χ οι ελλιπείς προμήθειες νερού και τροφίμων μαζί με τη μειωμένη προσαρμοστικότητα του συστήματος ως προς τις νέες συνθήκες να οδηγήσουν στην εξαφάνιση της πόλης.
Η μεγάλη γαλάζια τρύπα
Τις κλιματικές αλλαγές ως αιτία εξαφάνισης των Μάγιας εντοπίζει και μια κοινή έρευνα του Πανεπιστημίου Ράις και του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα η οποία μελέτησε μια τεράστια καταβόθρα στα ανοιχτά του Μπελίζε του Μεξικού, γνωστή και ως Μεγάλη Γαλάζια Τρύπα.
Η μελέτες στον δημοφιλή καταδυτικό προορισμό έδειξαν ότι στη Χερσόνησο του Γιουκατάν εκδηλώθηκαν δύο παρατεταμένες ξηρασίες που οδήγησαν σε λιμό και κοινωνικό αναβρασμό. Οι ερευνητές ανέλυσαν ιζήματα από τη Γαλάζια Τρύπα και εστίασαν στις συγκεντρώσεις μετάλλων όπως το τιτάνιο και το αλουμίνιο τα οποία μαρτυρούν τις τάσεις των βροχοπτώσεων.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν χαμηλά χιλιοστά βροχοπτώσεων και μείωση στην εμφάνιση τροπικών κυκλώνων μεταξύ 800 και 900 μ.Χ στην περιοχή. Μια ακόμα μεγάλη ξηρασία εκδηλώθηκε μεταξύ 1000 και 1100 μ.Χ. στην περιοχ,ή όταν και εξαφανίστηκε η πόλη των Μάγιας Τσίτσεν Ίτζα.
Πηγή: econews
Επιμέλεια: Σωτήρης Σκουλούδης
