Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Καθώς η κλιματική κρίση επιτρέπει τη χρήση νέων θαλάσσιων διαδρομών, οι εκπομπές αιθάλης επιταχύνουν το λιώσιμο των πάγων και τον κίνδυνο για τα οικοσυστήματα. Τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους, ένα ρωσικό δεξαμενόπλοιο φυσικού αερίου, το Christophe de Margerie, έγραψε ιστορία πλοηγώντας στα παγωμένα νερά της βόρειας θαλάσσιας διαδρομής – στα μέσα του χειμώνα. Το πρωτοποριακό ταξίδι, από το Jiangsu της Κίνας σε ένα απομακρυσμένο λιμάνι της Αρκτικής στη Σιβηρία, προαναγγέλθηκε ως η αρχή μιας νέας εποχής που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τις παγκόσμιες ναυτιλιακές διαδρομές – μειώνοντας τους χρόνους ταξιδιού μεταξύ Ευρώπης και Ασίας κατά περισσότερο από το ένα τρίτο.
Το ταξίδι κατέστη δυνατό λόγω της κλιματικής κρίσης, καθώς η συρρίκνωση του πολικού πάγου επέτρεψε την αύξηση της ναυτιλιακής κίνησης στην Αρκτική κατά 25% μεταξύ του 2013 και του 2019 – και η αύξηση αναμένεται να συνεχιστεί.
Η εκμετάλλευση της Αρκτικής από τη ναυτιλία όχι μόνο καθίσταται δυνατή λόγω της κλιματικής κρίσης, αλλά την επιδεινώνει κιόλας. Περισσότερα πλοία σημαίνει αύξηση των καυσαερίων, που επιταχύνουν το λιώσιμο των πάγων σε αυτή την ευαίσθητη περιοχή, λόγω ενός πολύπλοκου φαινομένου που περιλαμβάνει τον «μαύρο άνθρακα», έναν ατμοσφαιρικό ρύπο που σχηματίζεται από την ατελή καύση ορυκτών καυσίμων. Όταν ο μαύρος άνθρακας, ή αιθάλη, προσγειώνεται στο χιόνι και τον πάγο, επιταχύνει δραματικά το λιώσιμο τους. Το σκούρο χιόνι και ο πάγος, απορροφώντας περισσότερη ενέργεια, λιώνουν πολύ πιο γρήγορα από το λευκό χιόνι το οποίο αντανακλά τη θερμότητα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο ταχύτερης θέρμανσης.
Οι περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν ότι η Αρκτική, η οποία θερμαίνεται τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, έχει δει 85% αύξηση του μαύρου άνθρακα από τα πλοία μεταξύ του 2015 και 2019, κυρίως λόγω της αύξησης του αριθμού των πετρελαιοφόρων και των πλοίων μεταφοράς χύδην φορτίου.
Τα σωματίδια, τα οποία είναι γνωστό ότι επιδεινώνουν τις αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις στις μεγάλες πόλεις, είναι βραχυπρόθεσμοι αλλά ισχυροί κλιματικοί παράγοντες: αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20% των ισοδύναμων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα πλοία, σύμφωνα με μια εκτίμηση.
Ωστόσο, σε αντίθεση με άλλους τομείς μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των οδικών, σιδηροδρομικών και εσωτερικών πλωτών οδών – όπου τα πρότυπα ποιότητας του αέρα περιορίζουν τις εκπομπές – δεν υπάρχουν παρόμοιοι κανονισμοί για τη ναυτιλία. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τη χρήση καθαρότερων καυσίμων στην Αρκτική για τη μείωση του μαύρου άνθρακα, αλλά το άφησε ως εθελοντική κίνηση.
Την περασμένη εβδομάδα, ο ΙΜΟ βρέθηκε για άλλη μια φορά στο επίκεντρο καθώς ένας συνασπισμός περιβαλλοντικών ομάδων προειδοποίησε – σε μια συνεδρίαση της υποεπιτροπής ρύπανσης πρόληψης και αντιμετώπισης – ότι το ψήφισμά της έκανε πολύ λίγα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης στην Αρκτική. Υπέβαλαν ένα έγγραφο που καλούσε τις κυβερνήσεις να συμφωνήσουν σε υποχρεωτικούς κανονισμούς για τη μείωση των εκπομπών μαύρου άνθρακα από τη ναυτιλία στην περιοχή της Αρκτικής.
«Φτάνουμε στο οριακό σημείο κατάρρευσης για το κλίμα», δήλωσε η Δρ. Lucy Gilliam, ανώτερη αξιωματούχος ναυτιλιακής πολιτικής της Seas at Risk. «Με την πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), βλέπουμε ξανά γιατί πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε κάτι για τον μαύρο άνθρακα – επειγόντως».
Την περασμένη Δευτέρα, επιστήμονες από τη IPCC, προειδοποίησαν ότι η ώρα είναι «τώρα ή ποτέ» προκειμένου να ληφθούν μέτρα για την αποτροπή της κλιματικής κατάρρευσης. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η διεθνής κοινότητα υπολειτουργούσε ως προς τις δεσμεύσεις της για το κλίμα, αλλά ξεχώρισαν τον ναυτιλιακό τομέα και τον ΙΜΟ για ιδιαίτερη κριτική.
Η ρύπανση από την παγκόσμια ναυτιλία αυξήθηκε κατά 4,9% το 2021, σύμφωνα με έκθεση της ναυπηγικής εταιρείας Simpson Spence Young. «Τα κράτη μέλη του IMO πρέπει να συμφωνήσουν σε μια φιλόδοξη και επείγουσα παγκόσμια δράση για τη δραματική μείωση των εκπομπών μαύρου άνθρακα από τα πλοία τη δεκαετία που διανύουμε, προκειμένου να μετριαστεί η κλιματική κρίση στην Αρκτική», δήλωσε η Δρ Sian Prior, επικεφαλής σύμβουλος της Συμμαχίας Καθαρής Αρκτικής (Clean Arctic Alliance), συνασπισμός 21 μη κερδοσκοπικών ομάδων που ασκούν πίεση στις κυβερνήσεις για την προστασία της άγριας ζωής και των κατοίκων της Αρκτικής. Η Prior προέτρεψε όλα τα κράτη να κάνουν αυτό που τους αναλογεί, δρώντας άμεσα για να περιορίσουν τις εκπομπές του μαύρου άνθρακα από τα πλοία.
Εάν όλη η ναυτιλία, που χρησιμοποιεί βαρύ μαζούτ στην Αρκτική στραφεί σε καθαρότερο καύσιμο απόσταξης (ντίζελ), θα μείωνε τις εκπομπές μαύρου άνθρακα κατά 44%, ανέφερε η Συμμαχία. Το βαρύ μαζούτ είναι ένα παχύρρευστο και φθηνό πετρέλαιο, χαμηλής ποιότητας, που περιέχει ουσίες όπως το άζωτο και το θείο, οι οποίες το καθιστούν περισσότερο ρυπογόνο από το ντίζελ. Εάν όλα τα πλοία εγκαθιστούσαν επίσης φίλτρα σωματιδίων ντίζελ, τα οποία μειώνουν τις εκπομπές δεσμεύοντας και αποθηκεύοντας αιθάλη, ο μαύρος άνθρακας θα μπορούσε να μειωθεί κατά 90%. Ωστόσο, άλλοι υποστηρίζουν ότι η απαγόρευση του ΙΜΟ του 2021 για τα βαρέα μαζούτ στην Αρκτική – μια κίνηση που στοχεύει στη μείωση του κινδύνου διαρροής και αναμένεται να τεθεί σε ισχύ το 2029 – θα επιφέρει μείωση του μαύρου άνθρακα.
«Η παλίρροια κινείται ήδη προς αυτή τη κατεύθυνση», δήλωσε ο Paul Blomerus, διευθυντής του οργανισμού Καθαρές Θάλασσες: Κέντρο για Υπεύθυνη Θαλάσσια Ναυτιλία (Clear Seas: Center for Responsible Marine Shipping), ενός ανεξάρτητου ερευνητικού ινστιτούτου του Καναδά που χρηματοδοτείται από τη ναυτιλιακή βιομηχανία και την κυβέρνηση. «Πολλά πλοία με καναδική σημαία μετακινούνται προς τα καύσιμα απόσταξης (ντίζελ), ενόψει της απαγόρευσης του ΙΜΟ, η οποία θα έχει το πρόσθετο αποτέλεσμα της μείωσης των εκπομπών μαύρου άνθρακα», είπε. Πρόσθεσε πως «Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι ο ΙΜΟ έχει μόνο ένα συγκεκριμένο φάσμα δράσης. Θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και στο πώς να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν μέχρι το 2050».
Σημείωσε επίσης τον σημαντικό ρόλο που παίζει η Ρωσία στη ναυτιλία της Αρκτικής. Υπό τις παρούσες συνθήκες, παραμένει αμφίβολο αν θα συμμορφωθεί με τον κανονισμό του ΙΜΟ», κατέληξε.
Πηγή: The Guardian
