Σε «άθλια κατάσταση» βρίσκεται το σπήλαιο Κουτούκι, το ωραιότερο, μεγαλύτερο και μοναδικό επισκέψιμο σπήλαιο της Αττικής. Αιτία της θλιβερής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει είναι η χρόνια εγκατάλειψή του, η ολιγωρία στη λήψη μέτρων για τη σωτηρία του, όπως και το γεγονός πως η διαχείρισή του έχει γίνει «μπαλάκι» ανάμεσα στον ΕΟΤ, το υπουργείο Πολιτισμού και το δήμο Παιανίας.
Οι διαπιστώσεις για τη θλιβερή εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το μνημείο ανήκουν στη διευθύντρια της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος, Αικατερίνη Κυπαρίσση, και ακούστηκαν στην τελευταία συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) με αφορμή τη συζήτηση μελέτης για την προστασία του μνημείου. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι επιστήμονες, είναι το πράσινο φύκος- είδος μύκητα που καταστρέφει τους περίφημους λιθοματικούς σχηματισμούς. O μύκητας αναπτύχθηκε λόγω του υφιστάμενου φωτισμού, που ευνοεί την αύξηση της θερμοκρασίας, καθώς μέχρι σήμερα δεν έχει εφαρμοστεί ο ειδικός ψυχρός φωτισμός που ενδείκνυται σε αυτές τις περιπτώσεις.
Tο μνημείο αποκαλύφθηκε τυχαία από βοσκούς το 1926 και βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του Yμηττού, σε υψόμετρο 510 μέτρων. Όχι μακριά από την Αθήνα, τέσσερα μόλις χιλιόμετρα από την Παιανία. Το Κουτούκι κατατάσσεται στα σπηλαιοβάραθρα, με κατακόρυφο βάθος 38, 5 μέτρων. Tο πυραμοειδές σχήμα του καταλήγει σε μεγάλων διαστάσεων (60X60μ.) θάλαμο, ενώ η έκτασή του είναι 3800 τ.μ. Οι επιβλητικοί στύλοι σταλαγμιτών και σταλακτιτών που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια εκατομμυρίων ετών σχηματίζουν τεράστια «γκαλερί» με έργα εκθαμβωτικής ομορφιάς από το χέρι της φύσης. Τα «μοντέλα» που χρησιμοποίησε η φύση και η ποιητική διάθεση των ερευνητών ονομάτισαν τα πέτρινα έργα- «Kρεμασμένο χταπόδι», «Καμήλα με Σάχη», «Λευκός καταρράκτης», «Καρυάτιδες» κ.α- που σήμερα κινδυνεύουν άμεσα από το μύκητα που αποχρωματίζει και αλλοιώνει τις μορφές τους, προσφέροντας παράλληλα και «αλλοιωμένη» εικόνα στους μαθητές που αποτελούν, κατά κύριο λόγο, τους επισκέπτες του μνημείου.
Όπως ανέφερε στο Συμβούλιο η κυρία Νικολέτα Βαλάκου, διευθύντρια Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, το σπήλαιο παραχωρήθηκε με υπουργική απόφαση στο δήμο Παιανίας το 2000 και για τέσσερα χρόνια, με δυνατότητα ανανέωσης της σύμβασης. «Δεν τηρήθηκε όμως ο όρος να αποδίδεται στην Εφορεία Σπηλαιολογίας το 30% επί των εισπράξεων για έργα προστασίας του μνημείου.» Για το λόγο αυτό, το 2005 η σύμβαση δεν ανανεώθηκε.
Η μελέτη για την αποκατάσταση των φθορών, του καθαρισμού, του ηλεκτροφωτισμού και της ανάδειξης του σπηλαίου όπως και του περιβάλλοντος χώρου εγκρίθηκε ομόφωνα από το ΚΑΣ. Μεταξύ άλλων προβλέπονται:
Ο καθαρισμός του μύκητα και η αλλαγή του συστήματος φωτισμού, ώστε να μην ευνοείται η ανάπτυξή του. Η επίστρωση του σημερινού γλιστερού διαδρόμου επισκεπτών με αντιολισθητικό υλικό και η αντικατάσταση όλων των μεταλλικών κατασκευών (στηθαία κ.α.). Παράλληλα θα δημιουργηθούν στάσεις παρατήρησης και θα αντικατασταθούν οι θύρες των δύο τεχνητών εισόδων του σπηλαίου με άλλες που θα κλείνουν ερμητικά, ώστε να μην εισχωρούν στο εσωτερικό σπόροι και μικροοργανισμοί.
Θα διερευνηθεί επίσης η πιθανότητα ανθρώπινης παρουσίας στο σπήλαιο.
Συζητώντας για τον περιβάλλοντα χώρο-με τις άκομψες τσιμεντένιες κατασκευές- ο αναπληρωτής καθηγητής αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, Μανώλης Κορρές, αναρωτήθηκε αν τα κτίσματα του ΕΟΤ που δημιουργήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’60, είναι σύννομα με τις πολεοδομικές διατάξεις στην Α’ Ζώνη του Υμηττού. Ένα επίσης σοβαρό θέμα που προέκυψε, κατά τη συζήτηση, είναι πως τα σπήλαια και ο μοναδικός φυσικός τους διάκοσμος δεν εμπίπτουν στις διατάξεις προστασίας του αρχαιολογικού νόμου εάν δεν ταυτίζονται με ανθρώπινη παρουσία, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να «εξερευνούνται» και να «αξιοποιούνται» χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο.
ΙΝFΟ
Το σπήλαιο Κουτούκι λειτουργεί καθημερινά από τις 9 π.μ. έως τις 3 μ.μ. Σάββατο και Κυριακή από τις 9.30 π.μ. έως τις 2.30 μ.μ. Τιμή εισιτηρίων: 5 ευρώ, μειωμένο 3 ευρώ, σχολεία 2 ευρώ.
