Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι διαρροές του ισχυρού αερίου του θερμοκηπίου θα μπορούσαν να διορθωθούν εύκολα, λένε οι ειδικοί – και θα μείωναν γρήγορα την παγκόσμια θέρμανση
Οι διαρροές μεθανίου μόνο από τα δύο κύρια πεδία ορυκτών καυσίμων του Τουρκμενιστάν προκάλεσαν περισσότερη παγκόσμια θέρμανση το 2022 από ό,τι το σύνολο των εκπομπών άνθρακα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αποκάλυψαν πρόσφατα δορυφορικά δεδομένα. Οι εκπομπές του ισχυρού αερίου του θερμοκηπίου, από την πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο χώρα, είναι «εκπληκτικές» και ένα «εξοργιστικό» πρόβλημα που θα πρέπει να είναι εύκολο να επιλυθεί, ανέφεραν ειδικοί στον Guardian.
Τα στοιχεία που έγιναν γνωστά από την εταιρεία Kayrros, που υπολογίζει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου βάσει δορυφορικών δεδομένων, διαπίστωσαν ότι το δυτικό πεδίο ορυκτών καυσίμων στο Τουρκμενιστάν, στην ακτή της Κασπίας Θάλασσας, διέρρευσε 2,6 εκατομμύρια τόνους μεθανίου το 2022 στην ατμόσφαιρα. Το ανατολικό κοίτασμα εξέπεμψε 1,8 εκατομμύρια τόνους. Τα δύο πεδία μαζί, απελευθέρωσαν εκπομπές ισοδύναμες με 366 εκατομμύρια τόνους CO2, περισσότερες από τις ετήσιες εκπομπές του Ηνωμένου Βασιλείου, οι οποίες είναι οι 17ες μεγαλύτερες στον κόσμο.
Οι εκπομπές μεθανίου έχουν αυξηθεί ανησυχητικά από το 2007 και η επιτάχυνση αυτή μπορεί να είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη διατήρηση της παγκόσμιας θέρμανσης κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Αποτελεί επίσης σοβαρό κίνδυνο υπερκέρασης σοβαρών οροσήμων ανατροπής του κλίματος, όπως το λιώσιμο γιγαντιαίων στρωμάτων πάγου και περιοχών μόνιμου παγετού (permafrost) καθώς και η εξασθένιση ωκεάνιων ρευμάτων, λένε οι ερευνητές.
Ο Guardian αποκάλυψε πρόσφατα ότι το Τουρκμενιστάν ήταν η χειρότερη χώρα στον κόσμο για διαρροές «υπερεκπομπών» μεθανίου. Ξεχωριστή έρευνα υποδηλώνει ότι πίσω από μερικές από αυτές τις τεράστιες εκροές μπορεί να βρίσκεται μια μετάβαση από την ελεγχόμενη καύση του μεθανίου στην απελευθέρωση του στην ατμόσφαιρα.
Η καύση (flaring) του μεθανίου αποτελεί συνήθη μέθοδο απαλλαγής από το ανεπιθύμητο μερος του αερίου και απελευθερώνει διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Είναι εύκολο να ανιχνευθεί και γίνεται όλο και περισσότερο αποκρουστική τα τελευταία χρόνια. Η εκτόνωση του ανεπιθύμητου μεθανίου απλώς απελευθερώνει το αόρατο αέριο στην ατμόσφαιρα άκαυστο, και αυτό ήταν δύσκολο να ανιχνευθεί μέχρι τις πρόσφατες εξελίξεις στην δορυφορική τεχνολογία. Το μεθάνιο έχει παγιδεύσει 80 φορές περισσότερη θερμότητα από το CO2 τα τελευταία 20 χρόνια, καθιστώντας την απελευθέρωση του πολύ χειρότερη για το κλίμα.
Εμπειρογνώμονες είπαν στον Guardian ότι η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα Cop28 που θα φιλοξενηθεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) τον Δεκέμβριο θα ήταν μια ευκαιρία να προωθηθεί η δράση μείωσης των εκπομπών μεθανίου από το Τουρκμενιστάν. Τα δύο πετροκράτη έχουν στενούς δεσμούς και πλέον ασκείται πίεση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να διαλύσουν τις αμφιβολίες ότι ένας μεγάλος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου (που σχεδιάζει επέκταση της παραγωγής του), όπως αυτά, μπορεί να ηγηθεί της συνόδου κορυφής και να προωθήσει ισχυρά αποτελέσματα.
Η αντιμετώπιση των διαρροών από τοποθεσίες ορυκτών καυσίμων είναι ο ταχύτερος και φθηνότερος τρόπος μείωσης των εκπομπών μεθανίου και επομένως της παγκόσμιας θέρμανσης. Η δράση για τον περιορισμό των διαρροών συχνά μπορεί να είναι αποδοτική, καθώς το αέριο που συλλαμβάνεται μπορεί να πωληθεί. Όμως η συντήρηση των υποδομών στο Τουρκμενιστάν είναι πολύ κακή, σύμφωνα με τους ειδικούς.
«Εκτός ελέγχου»
«Το μεθάνιο ευθύνεται σχεδόν για το ήμισυ της βραχυπρόθεσμης (κλιματικής) θέρμανσης και δεν έχει αντιμετωπιστεί απολύτως μέχρι τώρα – ήταν εντελώς εκτός ελέγχου», δήλωσε ο Antoine Rostand, πρόεδρος της Kayrros. «Γνωρίζουμε πού βρίσκονται οι υπερεκπομποί και ποιός το κάνει», είπε. «Χρειαζόμαστε απλώς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους επενδυτές να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, που είναι η καταστολή των εκπομπών μεθανίου. Δεν υπάρχει συγκρίσιμη δράση όσον αφορά τη μείωση των βραχυπρόθεσμων επιπτώσεων στο κλίμα», συμπληρώνει.
Οι υπερ-εκπομπές από εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου τερματίζονται εύκολα, είπε ο Rostand, με τη στερέωση βαλβίδων ή σωλήνων ή, τουλάχιστον, με το ξεκίνημα εκ νέου της καύσης του ανεπιθύμητου αερίου: «Είναι πολύ απλό να το κάνεις, δεν έχει κόστος για τον πολίτη και για τους παραγωγούς. Το κόστος είναι εντελώς οριακό», συμπληρώνει.
Τα δορυφορικά δεδομένα που χρησιμοποιούνται από την Kayrros για την ανίχνευση μεθανίου έχουν συλλεχθεί από τις αρχές του 2019 και οι συνολικές εκπομπές του Τουρκμενιστάν δείχνουν μια τάση εξισορρόπησης από τότε. Οι δορυφόροι έχουν επίσης ανιχνεύσει 840 συμβάντα υπερεκπομπών στο Τουρκμενιστάν π.χ. διαρροές από μεμονωμένα πηγάδια, δεξαμενές ή σωλήνες με ρυθμό μερικών τόνων την ώρα, οι περισσότερες από οποιαδήποτε χώρα.
Οι πιο πολλές από τις εγκαταστάσεις που διαρρέουν το μεθάνιο ανήκουν στην Turkmenoil, την εθνική εταιρεία πετρελαίου, σύμφωνα με την Kayrros. Περαιτέρω εκπομπές μεθανίου πιθανότατα προέρχονται από τις υπεράκτιες εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν στην Κασπία Θάλασσα αλλά είναι – επι του παρόντος – μη ανιχνεύσιμες, καθώς η ικανότητα των δορυφόρων να μετρούν τις διαρροές μεθανίου πάνω από το νερό εξακολουθεί να αναπτύσσεται.
Η Kayrros έκανε επίσης κάποια παρακολούθηση υψηλής ανάλυσης του πεδίου North Bugdayly στο δυτικό Τουρκμενιστάν. Ο αριθμός των γεγονότων υπερεκπομπών εκεί διπλασιάστηκε σε σχεδόν 60 μεταξύ 2021 και 2022, με μια πρόσφατη υπερεκπομπή να διαρρέει μεθάνιο επι σχεδόν έξι εβδομάδες.
Το Τουρκμενιστάν είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Κίνας, μετά την Αυστραλία, και σχεδιάζει να διπλασιάσει τις εξαγωγές του στη χώρα. Μέχρι το 2018, οι Τουρκμένοι πολίτες λάμβαναν δωρεάν φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα. Ωστόσο, η χώρα είναι επίσης πολύ ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Η πιθανότητα σοβαρής ξηρασίας προβλέπεται να αυξηθεί «πολύ σημαντικά» κατά τον 21ο αιώνα και οι αποδόσεις των μεγάλων καλλιεργειών αναμένεται να μειωθούν.
«Τεράστια ευκαιρία»
Το να μιλά κανείς ελεύθερα για ένα καταπιεστικό και αυταρχικό κράτος είναι δύσκολο, αλλά διάφορες πηγές είπαν στον Guardian ότι η κατάσταση στη χώρα ήταν «πολύ καταθλιπτική». Το Τουρκμενιστάν είναι ίσως η χειρότερη χώρα στον κόσμο όσο αφορά την αντιμετώπιση διαρροών μεθανίου.
Είπαν επίσης, ότι η πρόληψη ή η διόρθωση των διαρροών αντιπροσώπευε μια «τεράστια ευκαιρία», αλλά ότι η έλλειψη δράσης ήταν «εξοργιστική». Το Τουρκμενιστάν θα μπορούσε να σταματήσει τις διαρροές που προέρχονται από τη γήρανση του εξοπλισμού και τις πρακτικές της σοβιετικής εποχής, είπαν, και η χώρα θα μπορούσε να είναι ο «μεγαλύτερος μειωτής εκπομπών μεθανίου στον κόσμο». Όμως οι τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου που διαθέτει σήμαιναν ότι «ποτέ δεν τους ένοιαζε αν υπήρχε διαρροή».
Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν οτι δεν ήταν προτεραιότητα για τον πρόεδρο, Serdar Berdimuhamedov – χωρίς την έγκριση του οποίου λίγα πράγματα γίνονται. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος, τότε αναπληρωτής πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου, είπε στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα Cop26 στη Γλασκώβη το 2021, ότι το Τουρκμενιστάν μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου «εισάγοντας σύγχρονες τεχνολογίες σε όλους τους τομείς της οικονομίας του κράτους», με «ιδιαίτερη προσοχή» στη μείωση των εκπομπών μεθανίου.
Ο Berdimuhamedov χαιρέτισε επίσης την Παγκόσμια Δέσμευση Μεθανίου (GMP) για μείωση των εκπομπών, αλλά το Τουρκμενιστάν απέφυγε να ενταχθεί στα 150 έθνη που έχουν υπογράψει μέχρι τώρα. Ούτε η Turkmenoil και η Turkengas, οι κρατικές εταιρείες, μέλη μιας εθελοντικής πρωτοβουλίας του ΟΗΕ για τη μείωση των διαρροών, το Oil and Gas Methane Partnership 2.0 (OGMP2), που καλύπτει περίπου το 40% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, το έκαναν. «Ο πρόεδρος δεν έδωσε συνέχεια», είπε μια πηγή.
«Το μεγαλύτερο hotspot»
Πρόσφατη επιστημονική έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environmental Science and Technology, διαπίστωσε ότι η δυτική ακτή του Τουρκμενιστάν ήταν «ένα από τα μεγαλύτερα hotspot μεθανίου στον κόσμο».
Η λεπτομερής ανάλυση των δορυφορικών δεδομένων αποκάλυψε 29 διαφορετικά γεγονότα υπερεκπομπών μεταξύ 2017 και 2020, αν και παλαιότερα δορυφορικά δεδομένα έδειξαν ότι «αυτός ο τύπος εκπομπών συμβαίνει εδώ και δεκαετίες». Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι 24 από τα 29 συμβάντα υπερεκπομπών προέρχονταν από συστοιχίες φουγάρων καύσης (κρατικών εταιρειων) που είχαν σβήσει και στη συνέχεια απελευθέρωναν μεθάνιο απευθείας στον αέρα. Τα υπόλοιπα πέντε συνδέονταν με διαρροές αγωγών. Οι επιστήμονες είπαν επίσης ότι «οι πιο συχνοί υπεύθυνοι εκπομπών έρχονταν σε σύγκρουση με τη νομοθεσία του Τουρκμενιστάν, η οποία απαγορεύει τη συνεχή καύση ή απελευθέρωση του αερίου».
«Η καύση είναι πολύ εύκολο να εντοπιστεί από την ίδια τη φλόγα», λεει ο Itziar Irakulis-Loitxate, από το Universitat Politècnica de València της Ισπανίας, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης. «Αλλά η απελευθέρωση του αερίου στην ατμόσφαιρα ήταν κάτι που δεν μπορούσες να αναγνωρίσεις εύκολα – μέχρι πριν από δύο χρόνια». Η μετάβαση στην απελευθέρωση, μια πολύ χειρότερη περιβαλλοντική πρακτική, ήταν «προκλητική», σύμφωνα με έναν άλλο ειδικό.
Οι επιστήμονες είπαν ότι η αύξηση των περιπτώσεων απελευθέρωσης του αερίου στην ατμόσφαιρα, «υποδεικνύει τους κινδύνους που ενέχει η επιβολή τιμωρητικών μέτρων κατά της καύσης του ανεπιθύμητου μεθανίου, χωρις να προηγηθει η λήψη αποτελεσματικών μέτρων για τον έλεγχο της απελευθέρωσης του». Η Παγκόσμια Τράπεζα ίδρυσε μια παγκόσμια πρωτοβουλία για τον τερματισμό της καύσης, το 2015.
«Μηχανισμός εξαναγκασμού»
Η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα τον Δεκέμβριο αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για αλλαγή, ανέφεραν πηγές, καθώς φιλοξενείται από τα ΗΑΕ, τα οποία έχουν ισχυρούς δεσμούς με το Τουρκμενιστάν και τεχνογνωσία στην παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η πιο πρόσφατη επίσκεψη του Σεΐχη Mansour bin Zayed, αναπληρωτή πρωθυπουργού των ΗΑΕ, στο Τουρκμενιστάν, ήταν τον Φεβρουάριο. Συνάντησε τον Berdimuhamedov και συζήτησε μαζί του τη διμερή συνεργασία «σε ζωτικούς τομείς όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο».
Τα ΗΑΕ είναι μέλος του Global Methane Pledge και η κρατική εταιρεία πετρελαίου Adnoc, είναι μέλος του OGMP2. Η Adnoc ανακοίνωσε πρόσφατα μια συνεργασία για την ανάπτυξη ενός «υπεργιγάντιου κοιτάσματος φυσικού αερίου» που ονομάζεται Galkynysh και άλλα ενεργειακά έργα στο Τουρκμενιστάν. Ωστόσο, η Adnoc δεν απάντησε σε αίτημα για πληροφορίες σχετικά με το πώς η εταιρεία θα συμβάλει στον περιορισμό των εκπομπών μεθανίου στη χώρα.
Ο Guardian έχει πληροφορίες ότι γίνονται διπλωματικές προσπάθειες για να παροτρυνθεί το Τουρκμενιστάν να μειώσει τις εκπομπές του μεθανίου. «Ελπίζουμε πραγματικά το Cop28 να είναι ένας εξαναγκαστικός μηχανισμός», είπε μια πηγή.
Πηγή: The Guardian
