Μαριάννα Λαγουμίδη, Σύμβουλος Παιδιού Παν/μίου Λονδίνου,
με εξειδίκευση στη Δυσλεξία
Τι είναι ο θυμός; O θυμός είναι συναίσθημα φόβου, είναι αποτέλεσμα της έλλειψης κατανόησης, συνέπεια της αδικίας που νιώθει κάποιος.
Η διαχείριση πιεστικών καταστάσεων, αρνητικών σκέψεων και διαπροσωπικών προβλημάτων προκαλεί θυμό. Η αλληλεπίδραση όλων αυτών των αγχογόνων παραγόντων αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης επιθετικότητας. Μα, να θυμόμαστε ότι ο θυμός είναι ένα φυσικό και πανανθρώπινο συναίσθημα, άλλοτε καταστροφικό, άλλοτε δημιουργικό.
Όταν το παιδί σπάσει ένα παιχνίδι, τι υποδηλώνει ο θυμός του; Όταν το άλλο παιδί βρίζει, τι οφείλουμε να σκεφτούμε οι ενήλικες; Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που δεν μπορούν να το ελέγξουν τα παιδιά, λόγω της αδυναμίας διαχωρισμού της λογικής από την αυθόρμητη σκέψη και το συναίσθημα.
Σημαντικό ρόλο στην συναίσθηση και στην έκφραση του θυμού παίζει η σχέση ασφάλειας που αναπτύσσεται ανάμεσα σε γονείς-παιδί, στα πρώτα χρόνια της ζωής του και κυρίως ο χρόνος που περνούν μαζί. Το παιδί που μεγαλώνει σε περιβάλλον σταθερής αγάπης, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά του, τις επιδόσεις του ή τις προσδοκίες των ενηλίκων, μαθαίνει ότι το σέβονται και το αγαπούν για αυτό που είναι. Αυτή η άνευ όρων αρμονική αγάπη που του προσφέρεται, λειτουργεί ως θεμέλιο στη ψυχική του ασφάλεια.
Έχει εξέχουσα αξία να ξέρετε ότι το παιδί έχει δικαίωμα να νιώθει και θυμό. Τα παιδιά δεν είναι όπως οι ενήλικες – τα παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν το θυμό, γι’ αυτό δεν αυτοσχεδιάζουν αλλά περισσότερο μιμούνται τους μεγάλους ή ήρωες στην τηλεόραση. Η οικονομική, επαγγελματική, ανασφάλεια της ελληνικής οικογένειας προκαλεί άγχος, ανασφάλεια, καβγάδες στους γονείς, συγχρόνως δε, θυμό με τον εαυτό τους και τους άλλους, στα παιδιά. Παράλληλα δε, με τις πράξεις θυμού, δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους αλλά και τα όρια του περιβάλλοντος.
Μια λύση εκπαίδευσης διαχείρισης του θυμού με το παιδί είναι να παίξετε τη «Φουρτούνα». Θα χρειαστείτε:
Ένα πλαστικό βάζο με καπάκι
Άμμο θαλασσινή
Κομφετί ή αλουμινόχαρτο σε πολύ μικρά κομματάκια
Ένα μπαλονάκι ζωγραφισμένο σαν φατσούλα
Δυο φλιτζάνια νερό
Δυο κουταλιές λάδι
Βάλτε την άμμο και το κομφετί σε ένα βάζο.
Προσθέστε το νερό και το λάδι και κλείστε καλά το καπάκι.
Δείξτε το βάζο στα παιδιά και πείτε:
«Ας φανταστούμε πως ένας άνθρωπος κολυμπά στην ήρεμη θάλασσα. Ξαφνικά, αρχίζει αέρας πολύς… φουρτούνα σηκώνεται… εκείνος κολυμπά με άγχος για να σωθεί. Τελικά (αφήνετε το βάζο πάνω στο τραπέζι), η άμμος ηρεμεί, η φουρτούνα υποχωρεί και ο κολυμβητής συνεχίζει να χαίρεται τη θάλασσα.
Όπως το παραπάνω πείραμα, ο θυμός και η φουρτούνα, έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά: αρχή, εξέλιξη, τέλος. Η εκπαίδευση των παιδιών για θετική σκέψη και διαχείριση του άγχους, το κίνητρο για ειρηνική συνύπαρξη καθοδηγούν το θυμωμένο παιδί ή ενήλικα σε συγκεκριμένη συμπεριφορά, πλησίασμα και επικοινωνία.
Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να διαπραγματευτείτε προσανατολίζοντας το παιδί από την παράλογη απαίτηση, προς την πιο λογική και εφικτή. Αν όμως δείτε πως δεν γίνεται τίποτα, απλώς αφήστε το να ξεσπάσει. Σημαντικό είναι να προσέξετε να μη χτυπήσει, άρα απομακρύνετε το σε έναν πιο ασφαλή χώρο, χωρίς βίαιες κινήσεις και στη συνέχεια δείξετε του ότι το αγνοείτε. Οι υπερπροστατευτικές μητέρες, σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να νιώθουν ενοχές και δεν πρέπει να κάνουν το χατίρι στο παιδί τους επειδή το λυπούνται ή για να μη ρεζιλεύονται μπροστά σε κόσμο.
Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε ότι οι αυστηρές ποινές και κυρίως η σωματική τιμωρία έχουν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που αναμένονται. Τα παιδιά που έχουν τιμωρηθεί αυστηρά, κυρίως με «ξύλο», εμφανίζουν μακροπρόθεσμα διαταραχές συμπεριφοράς και μεγαλύτερη επιθετικότητα απ’ ότι τα παιδιά που είχαν επιεικέστερη μεταχείριση. Η επιθετικότητα γεννά επιθετικότητα.
Ως γονείς πρέπει να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει γιατί θυμώνει. Με αυτόν τον τρόπο, όταν το παιδί σάς εξηγήσει γιατί θυμώνει, αφενός θα ηρεμήσει αφού θα μιλήσει για το θυμό του και αφετέρου θα νιώθει και χαρούμενο, αφού οι γονείς τους έχουν καταλάβει τους λόγους που θύμωσε. Αν ο εκνευρισμός του παιδιού έχει ξεπεράσει τα όρια, σταματήστε το άμεσα και στείλτε το στο δωμάτιό του (αν είναι ασφαλές) για να ηρεμήσει. Αργότερα, αφιερώστε όσο χρόνο χρειάζεται για να του εξηγήσετε ακριβώς τι έκανε και για ποιο λόγο δεν εγκρίνετε τέτοιες πράξεις και συμπεριφορές.
Μην ξεχνάτε ότι αν δείξετε στο παιδί σας αποφασιστικότητα, θα νιώθει πιο ασφαλές και θα αποδεχτεί την τιμωρία ή αυτά που του λέτε θα γίνουν αποδεχτά από εκείνο. Σημαντικότατος είναι ο ρόλος που παίζουν η εκπαίδευση και το παράδειγμα στη διαχείριση του θυμού, από το παιδί.
