Ο διαχωρισμός της Gazprom σε δύο εταιρείες, σε μια εταιρεία μεταφοράς-εμπορίας ενεργειακών πόρων και σε μία εξόρυξης, εξετάζεται από τη ρωσική κυβέρνηση. Στις συζητήσεις μετέχουν ενεργά και οι νέοι παίκτες της ρωσικής αγοράς φυσικού αερίου: οι εταιρείες NOVATEK και Rosneft.
Τον Οκτώβριο του 2012, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν μίλησε στο συνέδριο με τον τίτλο «Η Ρωσία καλεί!», που οργάνωσε η μεγάλη ρωσική τράπεζα VTB. Εκεί, απευθυνόμενος στους ξένους επενδυτές, ανέφερε ότι στο φόντο των προβλημάτων στην Ευρωζώνη, η Ρωσία αποτελεί πυλώνα σταθερότητας. Στην ίδια εκδήλωση, ο πρόεδρος Πούτιν είχε πει πως η εταιρεία Gazprom πρέπει να είναι ενιαία. Δηλαδή, δεν πρέπει να κάνει το ίδιο με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές, οι οποίες «σπάνε» σε ξεχωριστές επιχειρήσεις την εξόρυξη, μεταφορά, διανομή και εμπορία. «Αν διαχωρίσουμε τη μεταφορά από τους υπόλοιπους τομείς, αυτή δεν θα επιβιώσει, καθώς δεν παρουσιάζει επιχειρηματικό ενδιαφέρον» είχε δηλώσει.
Ωστόσο, έξι μήνες μετά, η κατάσταση άλλαξε. Τους τελευταίους δύο μήνες, στο Κρεμλίνο και στην προεδρική κατοικία στο Νοβο-Ογκάρεβο, πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις -μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας- με θέμα το μέλλον του ρωσικού μονοπωλίου φυσικού αερίου. Σύμφωνα με κρατικούς παράγοντες, οι συζητήσεις έχουν για την ώρα ανεπίσημο χαρακτήρα. Στις συναντήσεις, εκτός από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, μετέχουν η βοηθός του προέδρου για οικονομικά θέματα (η οποία από το καλοκαίρι αναλαμβάνει τη διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας) Ελβίρα Ναμπιούλινα, ο πρόεδρος της Rosneft Ίγκορ Σέτσιν (καταλαμβάνει παράλληλα τη θέση του υπεύθυνου γραμματέα της προεδρικής επιτροπής του Οργανισμού Καυσίμων και Ενέργειας) και ο επικεφαλής της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ. Επίσης, στις συζητήσεις παρίστανται εκπρόσωποι του ανεξάρτητου παραγωγού φυσικού αερίου NOVATEK, σημαντικότεροι μέτοχοι του οποίου είναι ο Λεονίντ Μίχελσον (νούμερο 3 στη ρωσική λίστα του «Forbes» για το 2013) και ο Γκενάντι Τιμτσένκο (νούμερο 9 στη λίστα του ίδιου περιοδικού).
Το πλέον πολυσυζητημένο σενάριο μέχρι τώρα είναι η διαίρεση της Gazprom σε δύο είδη επιχειρήσεων, μεταφοράς και εξόρυξης, με την ίδρυση δύο ανεξάρτητων νομικών προσώπων. Ρωσικές κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι «δεν έχει ληφθεί κάποια απόφαση, αλλά πρόκειται μόνο για εναλλακτικά σενάρια με προοπτική υλοποίησης σε ορίζοντα από 2 έως 5 έτη».
Η «επανάσταση του σχιστόλιθου»
Η ιδέα της διαίρεσης της Gazprom δεν είναι νέα. Συζητιόταν από το 1989, όταν το Υπουργείο Βιομηχανίας Φυσικού Αερίου μετατράπηκε σε Gazprom. Στη δεκαετία του ΄90, την ιδέα αυτή προωθούσαν αρκετοί επιχειρηματίες, προτείνοντας να διαχωριστεί το «αναποτελεσματικό μονοπώλιο» και η Gazprom να ιδιωτικοποιηθεί κατά τμήματα. Φορείς των ιδεών αυτών ήταν σύμβουλοι από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, παράγοντες που επικαλούνταν τη διεθνή πρακτική διαχωρισμού των παραγωγικών και μεταφορικών περιουσιακών στοιχείων στον τομέα της ενέργειας.
Σήμερα πλέον, η κυβέρνηση επανεξετάζει τη συγκεκριμένη προοπτική. Η κατάσταση έχει μεταβληθεί λόγω της «επανάστασης του σχιστόλιθου» στις ΗΠΑ. Πριν από δύο χρόνια, ο επικεφαλής της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ, είχε αποκαλέσει αυτό το φαινόμενο «χολιγουντιανό εφέ». Όπως αναφέρει όμως πηγή προσκείμενη στη ρωσική κυβέρνηση, «πέρυσι έγινε μια σοβαρή ανάλυση και κατέστη σαφές ότι δεν πρόκειται για χολιγουντιανά κόλπα, αλλά για μια σημαντική πρόκληση». Οι τιμές στην Ευρώπη μειώνονται λόγω της ροής φτηνού υγροποιημένου φυσικού αερίου, το οποίο προοριζόταν αρχικά για τις ΗΠΑ και πλέον έχει βρεθεί και στην ευρωπαϊκή αγορά άμεσης παράδοσης (spot).
Ο Ντάνιελ Έργκιν από τη γνωστή εταιρεία Συμβούλων Cambridge Energy Research Associates αναφέρει ότι μεσοπρόθεσμα η «επανάσταση του σχιστόλιθου» θα οδηγήσει στη διαμόρφωση της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου, στην οποία οι τιμές δεν θα συνδέονται με εκείνες του πετρελαίου.
Αυτό θα αντιστρέψει τον ακρογωνιαίο λίθο στον οποίο στηρίζονται οι θέσεις της Gazprom, δηλαδή στη σύνδεση των τιμών του φυσικού αερίου με αυτές του πετρελαίου.
Πάντως, στις αλλαγές στο μέλλον της Gazprom παίζουν ρόλο όχι μόνον εξωτερικοί αλλά και εσωτερικοί παράγοντες, καθώς εμφανίστηκαν στην αγορά ορισμένες μεγάλες εταιρείες όπως οι Rosneft και NOVATEK. Οι προσπάθειες των δυο τους, άλλωστε, έχουν επικεντρωθεί στην αφαίρεση από την Gazprom του μονοπωλίου στην εξαγωγή φυσικού αερίου. Η σχετική απόφαση για την άρση του εξαγωγικού μονοπωλίου της Gazprom αναμένεται να ληφθεί μέσα στους επόμενους μήνες. Όπως δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας Αλεξάντρ Νόβακ, η κυβέρνηση σχεδιάζει να επιτρέψει στις ρωσικές εταιρείες να εξάγουν υγροποιημένο αέριο. Βέβαια, η άδεια αυτή πιθανότατα θα αφορά στις ασιατικές αγορές, και όχι στην Ευρώπη, την οποία «ελέγχει» η Gazprom.
Οι εταιρείες Rosneft και NOVATEK ενδιαφέρονται επίσης μελλοντικά να αποκτήσουν πρόσβαση στους σημαντικούς αγωγούς. Επομένως, η διαίρεση της Gazprom σε δύο εταιρείες θα είναι προς το συμφέρον τους. Οριστικές αποφάσεις για τη μοίρα της Gazprom – προς το παρόν – δεν υπάρχουν, αφού θα πρέπει να εξεταστούν όλα τα επιχειρήματα και να φανεί προς ποια κατεύθυνση θα αλλάξει η κατάσταση στην αγορά.
Τα θέματα αυτά δεν λύνονται από τη μια στιγμή στην άλλη, λένε κυβερνητικοί παράγοντες, γι’ αυτό και το κύριο καθήκον αυτήν τη στιγμή είναι να μελετηθούν τα γεγονότα αντικειμενικά, να αναλυθούν τα πιθανά σενάρια και μόνο μετά να διαμορφωθεί η απόφαση.
Όποια κι αν είναι η απόφαση του Βλαντίμιρ Πούτιν, για τη μεταρρύθμιση της Gazprom θα αποφασίσει άλλη διευθυντική ομάδα. Επίσημα, η σύμβαση του Αλεξέι Μίλερ λήγει το 2016, ενώ διευθύνει την εταιρεία ήδη 10 χρόνια, χρονικό διάστημα που θεωρείται «εξαιρετικά μεγάλο».
Πηγή: RIA Novosti – Kommersant Vlast
Επιμέλεια: Κ. Μπετινάκης
